بحران آب در اردبیل در آستانه چهار فصلی شدن!

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها - نوشین سلامت: چند سالی است که به دلیل کاهش بارندگی‌ها در استان اردبیل و عدم مسئولیت‌پذیری در بحث مدیریت مناسب منابع آبی زیرزمینی بسیاری از روستاهای حومه مرکز و شهرهای استان با مشکل جدی کم‌آبی و بی‌آبی مواجه هستند به طوری که هم‌اکنون چالش بی‌آبی با سرعت ملایم از مناطق روستایی به مناطق شهری در حال حرکت بوده و در صورت عدم پی‌جویی چاره اساسی شاید در سال‌های آینده مشکل بی‌آبی در این استان را در هر چهار فصل از سال شاهد باشیم.

تابستان امسال با تشدید مشکل بی آبی نه تنها بخش کشاورزی روستاییان صدمه دید، بلکه اهالی بسیاری از روستاها نیز از بابت آب شرب همواره در مضیقه بودند به‌طوری که این مشکل تا جایی بیخ پیدا کرد که سبب بسیاری از تنش‌های محلی در بین اهالی بر سر سهم بیشتر از آب شد.

مشکلی که کماکان در بحث کمبود آب در استان اردبیل به‌عنوان ابزاری برای توجیه در دست مسئولان محلی است، بحث خشکسالی بوده که تمام قصورات و بی مدیریتی‌ها نیز به پای همین مشکل نوشته می‌شود.

سیاوش محمدی، مدیرکل هواشناسی استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: میانگین بارش سال آبی امسال استان تا اوایل شهریور جاری به ۲۵۵ میلی‌متر رسیده است که نسبت به سال آبی گذشته ۳۰ درصد و نسبت به بلندمدت ۲۵ درصد کاهش را نشان می‌دهد و اردبیل تاکنون ۷۳ درصد از بارش‌های یک‌سال کامل آبی خود را دریافت کرده در حالی که در بلندمدت این مقدار ۹۸ درصد بوده است.

وی اظهار کرد: بر اساس شاخص خشکسالی SPEI دوره ۱۰ ساله تا پایان مرداد ماه ۱۴۰۰ از کل مساحت استان ۸۳.۲ درصد درگیر درجاتی از خشکسالی خفیف تا بسیار شدید بوده که ۱۴.۱ درصد مساحت استان نیز از نظر خشکسالی وضعیت عادی داشته است و در ۲.۷ درصد از مساحت استان درجاتی از ترسالی ضعیف تا متوسط دیده می‌شود.

شاید پدیده خشکسالی یکی از چند ۱۰ دلیل بحران آب در اردبیل باشد، اما در این بین بدون شک نمی‌توان از بی‌کفایتی در بحث مدیریت آب در بخش کشاورزی، بهره‌برداری غلط از منابع زیرزمینی، عدم رسیدگی آب و فاضلاب به بحث مرمت و بازسازی خطوط انتقال آب و نگهداری از آن‌ها، نبود توجه کافی به ذخایر سدها، عدم پیگیری حقابه اردبیل از ۲ رود محلی ارس و قزل اوزن چشم‌پوشی کرد.

رنج مردم روستاها از بی‌آبی مفرط

با افزایش سرانه مصرف آب و نبود مدیریت مناسب در بخش کشاورزی در مناطق مختلف استان اردبیل در عین کاهش جمعیت روستاها بر اثر مهاجرت، اهالی این مناطق روزهای سختی در تابستان امسال پشت سر گذاشتند، طوری که بسیاری از روستاها علاوه بر نداشتن آب برای مصارف دیگر از آب شرب سالم نیز محروم بودند.

بخش موران گرمی یکی از مناطقی است که تابستان ۱۴۰۰ را به اقرار اهالی ساکن در این منطقه از لحاظ بی‌آبی به سختی پشت سر گذاشتند و این در حالی است که هم‌اکنون نیز مشکل بی‌آبی در بسیاری از روستاهای این بخش نه تنها برطرف نشده، بلکه نبود آب تنش و حواشی دیگر را نیز سبب شده است.

عباس جنگی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اردبیل در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: تابستان امسال شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل با تلاش شبانه روزی موفق شد طرح آبرسانی از سد مخزنی بفراجرد خلخال به تصفیه خانه جدیدالاحداث آب شرب خلخال را به طول ۱۱ کیلومتر و تصفیه خانه آب شرب خلخال را با ظرفیت حدود ۱۶۰ لیتر در ثانیه و با صرف ۲۶۵ میلیارد تومان برای اجرای سد بفراجرد، خط لوله آبرسانی و تصفیه خانه فوق، احداث کرده و آب تصفیه شده بهداشتی مورد نیاز خلخال را تحویل آب شرکت آبفای استان کند.

وی تصریح کرد: فاز اول طرح آبرسانی به نمین و عنبران هم با ظرفیت ۸۰ لیتر در ثانیه و با اعتبار هزینه شده حدود ۴۲ میلیارد تومان و با اجرای خطوط لوله انتقال آب شرب به طول حدود ۲۳ کیلومتر احداث و افتتاح شد که در این مدت عملیات اجرایی تصفیه خانه آب شرب تازه کند شهرستان انگوت با اعتبار اولیه ۲۰ میلیارد تومان شروع شده که برای اجرای آن در آینده به حدود ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است‌.

به گفته این مسئول، بهره‌برداری از سایر تصفیه خانه‌های آب شرب و چاه‌ها و چشمه‌های شرب در اختیار شرکت آبفای استان هم در حال انجام است که امسال خشکسالی آبدهی آنها را مقداری کاهش داده ولی سعی می‌شود نیازهای ضروری شرب و بهداشت مردم تأمین شود.

شاپور راشدی از اهالی بخش موران گرمی در خصوص رنج اهالی روستاها از بی‌آبی به خبرنگار مهر گفت: با توجه به اینکه در منطقه آب ۱۲ روستا از طریق منبع آبی محدود یک روستا تأمین می‌شود مردم ما ایام زیادی از سال را با مشکل کمبود آب مواجه‌اند.

اگر چه از شدت مشکل بی‌آبی در فصل بارشی در روستاهای استان اردبیل کم می‌شود، اما اهالی این مناطق به همان میزان در فصل‌های گرم سال با مشکل جدی بی‌آبی رو به رو هستند.

وی با اشاره به تأمین آب مصرفی غیر شرب از قنات و چشمه‌ها در فصل زمستان در روستاهای بخش موران، اذعان کرد: اگر چه از شدت مشکل بی‌آبی در فصل بارشی کم می‌شود، اما به همان میزان در فصل‌های گرم سال با مشکل جدی بی‌آبی رو به رو هستیم که با وجود همین مشکل و بحران جدی هیچ‌یک از مسئولان نه در منطقه حضور می‌یابند و نه به فکر ساماندهی اوضاع هستند.

این شهروند شهر زهرای موران افزود: در تابستان ۱۴۰۰ مشکل بی آبی در روستاهای موران به قدری جدی بود که بعد از ۶۶ روز بی آبی مطلق در منطقه بالاخره با مطالبه مردم روستا جیره‌بندی آب صورت گرفت در حالی که برای هر مقدار سهم آب اهالی وجهی از سوی آب و فاضلاب دریافت می‌شد.

رستمی یکی از اهالی روستای سیدلر گرمی نیز اظهار کرد: سهم هر خانه روستایی در فصل تابستان امسال از آب توزیعی تنها ۲ سطل آب بود که با این مقدار آب هم تنها به امور واجب از جمله بهداشت و نظافت رسیدگی می‌شد که با این حال مزارع ما در بی‌آبی شدید صدمه زیادی دیدند.

تکمیل پروژه‌های آبرسانی وعده‌ای که امروز و فردا می‌شود

پروژه‌های شبکه‌ای آبرسانی به روستاهای اردبیل اگر چه چند سالی است به سبب پیش‌بینی وقوع خشکسالی و پراکندگی جغرافیایی با هدف بهره‌مندی ۱۰۰ درصدی جمعیت روستایی از نعمت آب در دستور کار آب و فاضلاب قرار گرفته است، اما بسیاری از این پروژه‌ها یا در مرحله اجرا چندان موفق نبوده یا با شانه خالی کردن آب و فاضلاب اصلاً به بهره‌برداری نرسیده است.

شبکه آبرسانی بخش موران نیز یکی از این پروژه‌هایی است که مطالبه جدی مردم این منطقه از آب و فاضلاب بوده به طوری که آغاز عملیات اجرایی این پروژه به سال ۱۳۹۴ برمی‌گردد، اما همچنان مسئولان آب و فاضلاب اردبیل به بهره‌برداری سریع این پروژه امیدوار بوده و وعده تکمیل آن را تا پایان امسال می‌دهند.

در نقطه مقابل اهالی در برابر این ادعاها می‌گویند که این پروژه سال‌ها پیش باید افتتاح می‌شد و در اختیار مردم برای بهره‌برداری کامل قرار می‌گرفت، اما هر ساله همین وعده مسئولان بدون نتیجه ادامه دارد.

قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان اردبیل به خبرنگار مهر گفت: برای رفع مشکل تأمین آب بخش موران، پروژه آبرسانی این منطقه در دو فاز با پیشرفت ۷۵ درصدی در حال اجراست که تا پایان ۱۴۰۰ به بهره‌برداری کامل می‌رسد.

علیرضا نعمت سلطانی از حل مشکل بی‌آبی روستاهای منطقه بعد از بهره‌برداری از این پروژه خبر داد و اضافه کرد: بعد از تکمیل این پروژه شاهد آبرسانی به ۶۳ روستای بخش موران خواهیم بود.

سرپرست شهرداری شهر زهرای موران در خصوص حل مشکل بی‌آبی گفت: مطالبه از سوی شهرداری بارها به مرکز استان ابلاغ، اما با بی‌توجهی مستمر مسئولان مواجه شد که متأسفانه هیچ‌یک از مسئولان حاضر به حل مشکل بی‌آبی روستاهای بخش موران گرمی نشدند.

صابر خرمی از فرسودگی خط انتقال آب به پاره‌ای از روستاهای منطقه خبر داد و گفت: با وجود مکاتبه‌های فراوان به مرکز استان و درخواست حضور در محل و رسیدگی به موقع به مشکلات لوله‌های خط انتقال آب، مسئولان با بهانه صعب‌العبور بودن منطقه حاضر به بازدید از مشکلات نشده و از این موضوع چشم‌پوشی کردند.

به گفته وی، هم‌اکنون بالغ بر ۱۱ هزار نفر در بخش موران با مشکل جدی بی آبی مواجه هستند.

تنش بی آبی در مناطق روستایی استان نه در بخش موران که در شهرستان‌های مشگین شهر، پارس آباد، بیله‌سوار، گرمی و خلخال نیز در حال پیشروی بوده و در صورت عدم رسیدگی به‌موقع یا تدوین برنامه بلندمدت این چالش در آینده‌ای نزدیک به مشکلی دامنه‌دار و همه‌گیر تبدیل خواهد شد.

تنش بی آبی نه تنها در بخش موران که در روستاهای شهرستان‌هایی همچون مشگین‌شهر، پارس‌آباد، بیله‌سوار، گرمی و خلخال نیز در حال پیشروی بوده و در صورت عدم رسیدگی به موقع به مشکل بی‌آبی یا تدوین برنامه بلندمدت این چالش در آینده‌ای نزدیک به مشکلی دامنه‌دار و همه‌گیر تبدیل خواهد شد.

معمای پیچیده حق آبه اردبیل از ارس و قزل اوزن / ‏نماینده‬‌ها بی‌توجه‌اند!

با توجه به طراحی برخی ساز و کارها و طرح تخصیص برای بهره‌مندسازی استان اردبیل از حق آبه رودخانه ارس و قزل اوزن لیکن این موضوع سال‌هاست علی رغم کش و قوس‌های فراوان همچنان در حد یک معمای پیچیده باقی مانده است، در حالی که روستای اردبیل در عطش بی آبی هستند اما در طول این مدت هیچ اقدامی برای قطعی‌سازی تخصیص سهم این استان از حقابه ارس انجام نگرفته است.

پیگیری آخرین وضعیت تخصیص حقابه اردبیل از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی نیز نتیجه‌ای غیر از بی‌جوابی نداشت، یعنی در حالی که مشکل بی آبی تا این حد در برخی مناطق روستایی اردبیل به ویژه در دشت مغان جدی بوده اما نمایندگان به این موضوع کاملاً بی توجه هستند.

البته ناگفته نماند که اجحاف حق استان اردبیل از حقابه ارس در بین ۲ استان همسایه دیگر ظلمی آشکار به اهالی روستاهایی است که امروز با مشکلات زیادی در کنار بحران آب دست و پنجه نرم می‌کنند.

حالا که سهم استان اردبیل از این حقابه بنا به دلایل مشخص و برخی سیاست‌ها تا حد چشم‌گیری کاهش یافته است، اما امید داریم نمایندگان مجلس برای رفع چالش بی‌آبی در استان اردبیل به موضوع حقابه نیز به‌طور جدی توجه داشته باشند.

کاهش ۵۰ درصدی رواناب‌ها در یک‌ سال گذشته

عباس جنگی مرنی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان اردبیل در خصوص خشکسالی در اردبیل و کاهش ذخایر سدها و حجم رواناب‌ها به خبرنگار مهر گفت: امسال هم در کل کشور و هم در استان اردبیل با کاهش بارش و کاهش ذخیره برفی چشمگیری در حوضه‌های آبریز مختلف و افزایش دمای هوا و تبخیر از سطح این حوضه‌های آبریز مواجه بودیم که مجموع این پارامترهای اقلیمی باعث کاهش شدید رواناب در رودخانه‌ها و موجب وقوع خشکسالی شدید در استان شده به طوری که با کاهش حجم سدها در اغلب مناطق استان رواناب تا ۵۰ درصد کاهش داشته است.

وی با اشاره به استمرار خشکسالی در پاییز امسال بنا به پیش‌بینی سازمان هواشناسی، گفت: با عنایت به این مسئله آب منطقه‌ای استان سعی داشته با برنامه ریزی قبلی برای زمان خشکسالی، در سدهای مهم نظیر سد یامچی، ذخیره استراتژیک برای تأمین آب شرب را داشته باشد.

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان ادامه داد: در حال حاضر ذخیره آب سد مخزنی حدود ۱۹ میلیون مترمکعب است که با اعمال صرفه جویی در مصرف آب شرب و بهداشت مشکلی برای تأمین آب شرب مرکز استان و سرعین در سال جاری نخواهیم داشت که سد سبلان شهرستان مشگین شهر نیز در حال حاضر ۱۷ میلیون مترمکعب ذخیره آب دارد و امسال، تأمین آب مصارف کشاورزی و زیست محیطی در پایاب آن انجام شده است.

جنگی خاطرنشان کرد: از سایر سدهای استان مانند سدهای سقزچی، قوری چای، احمدبیگلو، تازه کند و بفراجرد نیز برای اراضی کشاورزی پایاب و یا شرب در سال جاری بهره‌برداری شده است و در نیمه دوم سال، آبگیری آنها از رواناب بالادست مطابق برنامه انجام خواهد شد.

پوشش صد درصدی جمعیت شهری و روستایی در طرح جامع آب شرب

مدیرعامل آب منطقه‌ای استان به انجام مطالعات طرح جامع آب شرب اشاره و اظهار کرد: برای تأمین پایدار آب شرب مراکز جمعیتی شهری و روستایی استان اردبیل مطالعات طرح جامع آب شرب انجام شده و به تصویب شرکت مادر تخصصی مهندسی آب و فاضلاب کشور رسیده که در این طرح جامع، نیازهای آب شرب و بهداشتی شهرستان‌های مختلف استان در افق بلند مدت تعیین و تصویب شده است.

وی ادامه داد: بر مبنای این اقدام طرح‌ها و پروژه‌های آبرسانی با اخذ اعتبار مورد نیاز در مدت زمان معین انجام می‌شود و در واقع این طرح جامع، نقشه راه فعالیت‌های آتی تأمین آب شرب در استان است.

این مسئول خاطرنشان کرد: برای تأمین آب شرب روستاهای استان از سدها و منابع آب زیرزمینی، با اعلام نیاز شرکت آبفای استان تخصیص آب لازم برای ایام آینده در حد مقدورات منابع آب استان انجام می‌شود تا شرکت آب و فاضلاب بتواند خدمت رسانی به شهروندان را انجام بدهد.

به گفته جنگی بخش عمده آب شرب استان از طریق تصفیه خانه‌های آب شرب در حال بهره برداری مانند تصفیه خانه‌های آب شرب اردبیل و مشگین شهر و شهرهای منطقه مغان در حال انجام است.

در مدیریت تأمین آب مشکلی نداریم

فیروز ندائی، معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای استان اردبیل درباره مدیریت منابع آبی و تأمین آب مورد نیاز مردم استان، اظهار کرد: با توجه به وقوع خشکسالی شدید در سال جاری و کاهش بیش از ۴۰ درصدی آورد سدها مخصوصأ در حوضه آبریز سد یامچی تأمین کننده آب شرب مرکز استان و شهر سرعین و به دلیل اولویت تأمین آب شرب پایدار برای شهروندان در مرکز استان، مدیریت مخزن سد یامچی، با محوریت تأمین پایدار و با کیفیت آب شرب مرکز استان انجام شد و سایر مصارف پایین دست به ناچار به حداقل رسید.

وی با اشاره به تکمیل برخی طرح‌ها با توجه به ضرورت تأمین آب، گفت: برای تأمین مناسب آب شرب مرکز استان، برج تازه احداث آبگیر سد یامچی به صورت اضطراری به بهره برداری رسید و اگر این تمهیدات انجام نمی‌شد و عدم نظارت دقیق در منابع و مصارف آب نبود، قطعاً در تأمین آب شرب در تابستان و پاییز با مشکل مواجه می‌شدیم، هر چند در برخی مناطق استان باز هم با مشکل رو به رو بودیم، اما سعی خواهیم داشت در کنار بارش‌های فصل پیش‌رو این مشکل را در مناطق مختلف استان به حداقل برسانیم.

عضو هیئت مدیره آب منطقه‌ای استان با توجه به خشکسالی حاکم بر منطقه مغان و حوضه آبریز رودخانه ارس، کاهش ورودی و حجم ذخیره آب سدهای مخزنی ارس و خداآفرین، پیش‌بینی تداوم خشکسالی در پاییز؛ به تکریم ارباب رجوع، توزیع عادلانه آب بین مناطق چهارگانه آبیاری و مشترکین شبکه براساس میزان و نوع کشت، حضور مستمر عوامل توزیع آب در کانال‌ها، کنترل توزیع آب با اولویت تأمین آب شرب و آب مورد نیاز محصولات استراتژیک و حساس به تنش آبی، اجرای دقیق برنامه‌های مدیریت و مقابله با خشکسالی با بهره‌گیری از تمامی توان و امکانات تاکید کرد.

اگر چه برخی ساز و کارها و برنامه‌های کوتاه و بلندمدت در دستور کار متولیان اصلی تأمین آب استان قرار گرفته است، اما باید با واقع‌بینی در این مسئله به فکر پی‌جویی چاره اساسی برای مهار بحران آب در اردبیل بود، چراکه هم‌اکنون این بحران در حال سرابت به مناطق شهری بوده و با کمی تعلل و بی مدیریتی شاید در سال‌های آینده استان ما نیز در چهار فصل از سال به مشکلات بی آبی دچار شود.