خبرگزاری مهر – گروه استانها – یزدان روحانی: از اسفندماه تیره و تار سال ۱۳۹۸ بیش از یک سال و نیم می‌گذرد، ماهی که مهمان ناشناخته دنیا، به ایران هم آمد. شیوع ویروس کرونا تمام مسئولان اجرایی در کشورهای مختلف را به ترس انداخت و اولین واکنش برای قطع زنجیره ابتلاء، قرنطینه شهرها و کشورها بود. این یعنی جابه‌جای و به طبع آن گردشگری تعطیل، صنعت گردشگری اولین و بزرگ‌ترین آسیب دیده بحران کرونا در دنیا بود.
این بحران در ایران که صنعت گردشگری آن از ماه‌ها پیش از شیوع کرونا، درگیر بحران‌های دیگری نیز بود، اوضاع را پیچیده کرد. حتی تاکنون ایران مرزهای خود را به روی گردشگران خارجی باز نکرده و ویزای ایران محدود به ویزاهای پزشکی شده است. بحران مانند سیلی سهمگین بسیاری از کسب‌وکارهای گردشگری از جمله دفاتر خدمات مسافرتی به لبه پرتگاه برد و بسیاری از صاحبان این صنف اعلام ورشکستگی کردند.
البته برخی از متخصصان حوزه گردشگری بحران کرونا را فرصت خوبی برای کشورهای در حال توسعه دانستند که سطح زیرساختی و البته فناوری اطلاعات خود را ارتقا و در بازار پساکرونا که پیش بینی می‌شود بازار پررونقی برای سفر باشد، عرض اندام کنند. در همین راستا با علی وشمه، مدرس گروه گردشگری دانشگاه هنر اصفهان گفت‌وگویی داشته‌ایم که مشروح آن در ادامه آمده است:
وضعیت دفاتر خدمات مسافرتی با گذشت بیش از یک سال و نیم از آغاز شیوع کرونا در ایران چطور است؟
دفاتر خدمات مسافرتی اجاره نشین که حداقل باید ماهیانه بیش از ۱۰ میلیون تومان برای ملکی که در آن ساکن هستند بپردازند، وضعیت خوبی ندارند. اما به طور کلی اگر دفتری دل‌سرد نباشد، با برنامه‌ریزی و خلاقیت بین هر پیک شیوع کرونا می‌تواند روی پا ماند. به عنوان مثال دفتر ما به برگزاری تورهای نیم‌روزه اصفهان‌گردی با رعایت پروتکل‌های بهداشتی رو آورد و استقبال خوبی از این تورها شد. همین حرکت کوچک به پابرجا ماندن دفتر کمک بسیاری کرد.
در ماه‌های اخیر چند کشور گردشگرپذیر در همسایگی ایران، نظیر ترکیه و امارات مرزهای خود را به روی گردشگران باز کرده‌اند، این اتفاق چه تأثیری در وضعیت اقتصادی دفاتر مسافرتی داشته است؟
با توجه به سرعت واکسیناسیون در این کشورها به نظر می‌رسد که فروش تورهای این کشورها در ایران، اوضاع بازار دفاتر خدمات مسافرتی را بهتر کرده است.
از زمان آغاز شیوع ویروس کرونا تاکنون چند بسته حمایتی از جمله تسهیلات نقدی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برای دفاتر مسافرتی طراحی و اعطا شده است، این بسته‌ها چقدر کارساز بودند؟
شخصاً برای شرکت خودم سمت هیچکدام از این تسهیلات و بسته‌های حمایتی نرفتم، زیرا مبلغ وام آنقدر نبود که بتواند کمکی به دفاترمسافرتی بکند ضمن اینکه «کرونا» اولین پاندمی است که گردشگری تجربه کرده و مشخص نیست تا چه زمانی به طول بیانجامد، بنابراین زمانی که هیچ افقی نسبت به بازار وجود نداشته باشد، ترجیح می‌دهم خود را بدهکار نکنم و به جای آن با سیستم خود به صورت انقباضی برخورد کنم.
با توجه به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و معرفی وزیر جدید میراث فرهنگی، انتظار شما از تیم جدید چیست؟
وزارتخانه در دو بخش می‌تواند فعالیت چشم‌گیری داشته باشد، اول دفتر آموزش و پژوهش و سپس دفتر بازاریابی و تبلیغات معاونت گردشگری. این دو دفتر مکمل یکدیگرند و اگر بتوانند هماهنگ و با مدیران اجرایی قوی کار کنند، می‌توانند کارهای بزرگی انجام دهند. در شرایط فعلی که گردشگری در حالت رکود و خوابی عمیق فرو رفته، دوران کاشت است. در این دوران وام و حمایت‌های مالی به صاحبان دفاتر و فعالان صنعت گردشگری کمک نمی‌کند، بلکه آموزش بهترین حمایت از دفاتر است.
دوران کرونا بهترین زمان برای گذر از فعالیت‌های بازاریابی، اقامتی و تمام فرآیند سنتی گردشگری به سمت فعالیت‌های مدرن است. باید در این زمان فعالان گردشگری را با متدهای جدید بازاریابی آشنا کرد. در روش سنتی بازاریابی، ایران یک غرفه در نمایشگاه‌های مهم دنیا بگیرد و با صدها میلیون تومان هزینه این غرفه تجهیز شود تا بتوان کارگزاران خارجی را مجاب به همکاری کرد.
اما با یک وبسایت و یا فعالیت در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند با هزینه بسیار کمتر شرایط جذب همکاری B2B و B2C را فراهم کند. وظیفه آموزش این متدهای جدید همان دو دفتر در معاونت گردشگری هستند. با چنین فعالیت‌های آموزشی و اصلاح روش‌ها، گردشگری ایران حتی در بحران کرونا هم پیشرفت خواهد کرد و در بازار پساکرونا از رقبا خود عقب‌تر نیست.
مدتی است که برخی فعالان گردشگری با راه‌اندازی کارزارهایی خواهان باز شدن مرزهای ایران و اعطا ویزا به گردشگران خارجی شدند، آیا ایران در این شرایط می‌تواند میزبان گردشگران خارجی باشد؟
باید اول زیرساخت‌های خود را بررسی کنیم، در شرایط فعلی دو مسئله وجود دارد، اول اینکه اگر مرزهای خود باز و بتوانیم مسافران را مثل بسیاری از کشورها درست مدیریت کنیم، نباید نگران شیوع مجدد یا موج جدید باشیم. در بسیاری از کشورها در مبدا و مقصد تستPCR از مسافران می‌گیرند که خود این تست هم می‌تواند منبع درآمدی برای کشور باشد.
با تمام این اوصاف نباید فراموش کنیم که تنها معضل گردشگری ورودی ما تنها با شیوع کرونا نیست، بلکه چند ماه پیش‌تر از آغاز شیوع کرونا در دنیا گردشگری ورودی ما دچار مشکل شد. برخی اتفاقات از سال‌ها پیش به صورت دومینو اتفاق افتاد که مهم‌ترین آن ورود ناو آبراهام لینکولن به خلیج فارس و خروج آمریکا از برجام بود، سپس ناآرامی‌های آبان ۹۸، ترور سردار شهید قاسم سلیمانی و اتفاقات پیرامون هواپیمای اکراینی، شرایط بحرانی را برای گردشگری ایران به وجود آورد.
در واقع مجریان تورهای خارجی از کاهش شدید آمار گردشگران خبر داشتند که در نهایت کرونا این آمار را به صفر رساند. در واقع روندی که باید با دیپلماسی و برنامه‌ریزی رخ می‌داد تا گردشگری ایران از بحران خارج شود، با ظهور کرونا به طور کامل قطع شد. در حال حاضر اگر کرونا در دنیا ریشه کن و سفره آن جمع شود، آیا ما به شرایطی که بتوانیم میزبان گردشگران خارجی قابل توجهی در ایران باشیم، باز خواهیم گشت یا همچنان گردشگری ایران تحت الشعاع بحران‌های سیاسی پیش از کرونا خواهد بود؟ اگر بتوانیم با دیپلماسی فعال تنش سیاسی بین ایران و ۴+۱ و آمریکا کاهش یابد، قطعاً می‌توان شرایط برای حضور گردشگران در کشور در دوران پساکرونا را نیز فراهم کرد.
بسیاری از پیش‌بینی‌ها از این حکایت دارد که در دوران پسا کرونا شاهد انفجار گردشگران خواهیم بود، یعنی قرنطینه‌های طولانی شرایطی را ایجاد کرده که مردم تشنه سفر شدند و ظرفیت بزرگی برای توسعه گردشگری ایجاد خواهد شد.
اگرچه بسیاری از مردم دنیا در زمان پاندمی کرونا از نظر اقتصادی آسیب دیدند، اما تشنگی برای سفر وجود دارد و افزایش یافته است. بسیاری از مردم دنیا منتظر بهبود شرایط و بازگشت به زندگی عادی هستند تا به سفر بروند. این یعنی سیل عظیمی از گردشگران با سلایق مختلف و برای هر بازاری در دنیا گردشگر از جمله مقاصد فرهنگی و ارزان از جمله ایران وجود خواهد داشت.
اما برای ترغیب این گردشگران به سفر به ایران، باید علاوه بر کرونا، انباشتی از مسائل سیاسی، اجتماعی و حتی زیرساختی مختلفی که با آن‌ها درگیر هستیم را برطرف سازیم. بخشی از حل کردن این مشکل به حاکمیت و دیدگاه‌های دولت‌مردان باز می‌گردد، باید دید در این افراد گردشگری ورودی تا چه میزان اهمیت دارد.
این نگاه در چه بخش‌هایی و به چه اشکالی می‌تواند وجود داشته باشد؟
اگر در بخش دیپلماتیک دولت انگیزه و عزمی برای تنش‌زدایی داشته باشند، گردشگری ایران با تعریف سفرهای ارزان قیمت بسیار سریع جان خواهد گرفت. از طرفی متولیان گردشگری نیز باید با برنامه‌های حمایتی غیر نقدی نظیر بخشودگی مالیاتی از این کار حمایت کنند. با بخشودگی مالیاتی، بنگاه‌های گردشگری انگیزه لازم برای تورهای ورودی را خواهند داشت و ارزآوری این تورها می‌تواند مالیات این بخش را جبران کند.
برخی برنامه‌های حمایتی نظیر اعطا وام برای دفاتر خدمات مسافرتی انجام شده، اما این برنامه‌ها کمکی به دفاتر نخواهد کرد و صرفاً آن‌ها را بدهکار می‌کند. با این حال اگر از طرفی حمایت‌ها در راستای بازاریابی و تبلیغات باشد، یعنی به عنوان مثال دولت در هزینه برگزاری غرفه در نمایشگاه‌های بزرگ و مهم گردشگری دنیا به فعالان گردشگری ورودی کمک کند، بسیار کارساز خواهد بود.
در حمایت‌های غیرمستقیم این‌چنینی دولت نقش مهم و محوری می‌تواند داشته باشد، اما این حمایت‌ها با انجام برخی امور دیپلماتیک دستگاه‌هایی نظیر مثل وزارت امور خارجه معنا پیدا می‌کند. باید اول در این زمین بازی نقش، جایگاه و هدف خود را بیابیم و بدانیم که تنها کرونا باعث عقب ماندگی گردشگری ایران نیست.
آینده گردشگری را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟
آینده گردشگری را خوب و روشن می‌دانم و علی‌رغم فشارهای اقتصادی که به کشورها آمده، مردم دنیا به گردشگری و سفر نیاز دارند و این فعالیت جز سبد اقتصادی تمام اقشار قرار گرفته است. سفر این روزها جز لاینفک زندگی مدرن شده و به نوعی سوپاپ اطمینانی برای فرار و جلوگیری از تنش است. حتی اگر پنج سال کرونا دوام داشته باشد، سفر قابل حذف نیست. تنها باید هشیار باشیم و برای بازار پساکرونا و جذب مسافر سرگردان آن روزها برنامه‌های دقیقی داشته باشیم.
نظر شما