معرفت نفس؛ بزرگ‌ترین و اصلی ترین درس علامه حسن زاده آملی

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت مقام علمی و عملی سالک توحیدی و عارف انقلابی مرحوم علامه حسن زاده آملی با حضور بیت مکرم ایشان، حجت الاسلام محمد قمی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، شاگردان، شخصیت‌های علمی و فرهنگی در مجموعه فرهنگی شهدای هفتم تیر برگزار شد.

در ابتدای این مراسم آیت الله تحریری تولیت مدرسه علمی مروی با بیان اینکه سخن گفتن در خصوص شخصیت چنین عالم والایی در مقام علمیت و معنویت بسیار دشوار است اظهار داشت: خداوند در قرآن کریم از أُوتُوا الْعِلْمَ یاد می‌کند. أُوتُوا الْعِلْمَ کسانی هستند که به درجات علمی رسیده و جایگاه متفاوتی دارند. علامه حسن زاده آملی چنین شخصیتی بود.

وی با بیان اینکه مؤمنین به دو دسته تقسیم می‌شوند ابراز کرد: دسته اول مؤمنین عادی هستند که سبقه علمی ندارند اما مومنانی که به علم رسیدند دارای درجات والایی نزد خداوند هستند.

وی افزود: جایگاه بلند عقلی و نظری أُوتُوا الْعِلْمَ را خداوند این گونه بیان می‌کند که آنان در ارتباط با دین الهی به حقانیت رسیده‌اند؛ رسیدن به حقانیت الهی مقام ساده ای نیست که انسان آن را از جانب حق مطلق آمده، حق مطلق بداند.

تولیت مدرسه علمیه مروی با اشاره به اینکه نشانه‌های «اوتوالعلم» در وجود علامه حسن زاده آملی موجود بود، اظهار داشت: ایشان چون به این مرتبه رسیده بودند به راحتی می‌توانستند نگاه‌های شیطانی و الهی را تشخیص دهند؛ چنین انسان‌هایی همواره در مسیر حق ثابت قدم بوده و هرگز دچار سستی و تزلزل نمی‌شوند.

این شاگرد مرحوم حسن زاده آملی با بیان اینکه ابلیس همواره تلاش می‌کند تا انبیا و تابعین ایشان را از مسیر حق منحرف سازد، تصریح کرد: علامه همواره در برابر خداوند متعال اهل خضوع بود و در برابر جلوه گری های دنیا و ابلیس خود را نمی‌باخت و با صبر و شکیبایی دیگران را نیز به مسیر حق هدایت و راهنمایی می‌کرد.

علامه حسن زاده آملی حامی انقلاب و از ارادتمندان ویژه رهبر انقلاب بود

آیت الله تحریری با تاکید بر اینکه انسان هنگام رسیدن به حق باید به شکل‌های گوناگون خضوع خود را ابراز کند، گفت: اگر کسی به مقام اوتوالعلمی رسیده باشد و به استحکام عقل عملی نرسیده باشد نمی‌تواند دیگران را به راه حق هدایت کند؛ علامه علاوه بر عقل نظری به عقل عملی هم رسیده بودند. ایشان اهل خضوع و خشوع در پیشگاه پروردگار، عابد شبانه و مناجات کننده سحرگاهان و همچنین اهل روزه بودند.

وی با بیان اینکه علامه حسن زاده آملی در ابعاد مختلف زندگی نشان داده بود که وارد وادی معنویت شده است، ابراز کرد: آن مرحوم از شاگردان برجسته مرحوم علامه طباطبایی بودند و تحت تربیت عملی ایشان رشد کردند. علم از وجود علامه فوران می‌کرد و همواره انقلاب اسلامی را همراهی می‌کردند و به صورت خاص از امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری تجلیل به عمل می‌آوردند زیرا یقین داشتند که انقلاب اسلامی حق است.

معرفت نفس؛ بزرگ‌ترین و اصلی ترین درس علامه حسن زاده آملی

در ادامه این مراسم حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه با اشاره به پیام رهبر انقلاب، بیان داشت: معظم له در پیام شأن، ایشان را ذوالفنون معرفی می‌کنند.

این استاد فلسفه با تاکید بر اینکه علامه حسن زاده آملی خواجه نصیر الدین زمانه هستند، گفت: علامه شخصیتی بی نظیر بودند، سراغ ندارم در زمانه کنونی کسی بدون هیچ امکاناتی از جمله پژوهشکده و مؤسسه‌های علمی بتواند در زمینه‌های مختلف علمی از جمله ریاضیات، فقه، فلسفه و … حرف برای گفتن داشته باشد.

وی با طرح این پرسش مبنی بر اینکه علم اصلی و ریشه‌ای این علوم در مدرسه علامه چه بود؟ پاسخ داد: تحلیل بنده این است که تمام علومی که ایشان فرا گرفته بود از معرفت نفس نشأت می‌گرفت. علامه می‌فرماید آنکه از صحیفه نفس خود آگاهی ندارد از کدام کتاب و رساله ترفیع می‌بندد؛ اگر کسی نه نگاه جز نگرانه بلکه با نگاه منظومه‌ای به ایشان بنگرد این مهم را متوجه می‌شود. آن مرحوم می‌فرماید آنکه حق معرفت نفس روزی او شده بزرگترین روزی نصیب او شده است، علامه فیلسوف بوده و معرفت به نفس ریشه همه علوم است.

مدح قدسی مقام معظم رهبری توسط علامه حسن زاده

حجت الاسلام خسروپناه با پاسخ به برخی شبهات مطرح شده در فضای مجازی اظهار داشت: شبهات ولو ضعیف و مغرضانه را باید جواب داد. یکی از آن شبهات این بود که گفته شده علامه حسن زاده آملی شخصیتی عزلت نشین بود که گوشه منزل خود می‌نشست و یا مشغول تألیف کتاب و یا تدریس بود، اصلاً مردم دار نبود و عالمی بود که درد مردم را ندیده است! پاسخ این شبهه بسیار روشن است مردم ایران دیدند که با توجه شرایط کنونی مردم آمل چگونه آمدند و پیکر ایشان را تشییع کردند این نشان از شناخت مردم دارد.

این استاد فلسفه ادامه داد: عالم اگر اهل عزلت نشینی و خلوت گزینی نباشد که نمی‌تواند اهل جلوت با خداوند شود. اگر این عالم ربانی ریاضت‌های شبانه نداشت حسن زاده آملی نمی‌شد اما در عین حال مردم دار بود و همواره درب خانه اش به روی آنان باز بود. ایشان بارها با بیان نکات تربیتی گره‌های مردم را باز می‌کرد.

وی خاطرنشان کرد: گاهی اوقات شبهه می‌اندازند و می‌گویند آیت الله حسن زاده آملی آگاه به سیاست و اهل دخالت در این امور سیاسی نبود؛ برخی در ساحت نفس اماره هستند؛ این افراد چون خودشان در نفس اماره زیست می‌کنند و مدح و ذمشان نیز اماره ای است تصور می‌کنند ایشان که در نفس عاقله، زکیه و … سیر می‌کرد مدح و ذمش همانند مدح و ذم اماره ای است.

این استاد فلسفه افزود: اصلاً حسن زاده آملی چه نیازی دارد که از مقام معظم رهبری تعریف کند وقتی باطن را می‌دید و می‌دانست مقام معظم رهبری علاوه بر علم، اجتهاد، سیاستمداری و قدرت تدبیرشان که جهان را متحیر کرده اهل سلوک و تهجد است. علامه در ساحت نفس مطمئنه و قدسیه سیر می‌کرد و می‌دید که شخصیتی مانند مقام معظم رهبری از چه جایگاه علمی و معنوی برخوردار است. ایشان به سلوک توحیدی تاکید داشت.

ایمان، استقامت و نزول فرشتگان؛ شناسنامه معرفتی علامه بود

در ادامه آیت االله عباسی یکی دیگر از شاگردان حضرت آیت الله حسن زاده آملی به ایراد سخنرانی پرداخت و اظهار داشت: انسان اگر به دنبال حقیقت توحیدی باشد باید به دنبال افرادی چون علامه حسن زاده آملی باشد.

وی راه رسیدن به خداوند متعال را انس با قرآن کریم بیان کرد و گفت: براساس فرمایش علامه انسان در انس با قرآن کریم می‌تواند اهل سیر و سلوک باشد. ایمان، استقامت و نزول فرشتگان شناسنامه معرفتی علامه بود. آدمی اگر بخواهد به جایی برسد باید اهل استقامت شود.

آیت االله عباسی بیان کرد: تنها استادی که از او هر سوالی پرسیده می‌شد برای آن سوال، پاسخ داشت علامه حسن زاده آملی بودند. علامه جامعی بود که جامعیت را از خدای جامع دریافت کرد برای همین جامع حکم و جامع کلم شد. ایشان اهل ذکر و اربعینیات بود.

در پایان آیت الله رمضانی یکی دیگر از شاگردان علامه با اشاره به اینکه آن مرحوم فانی فی الله بود، گفت: ایشان در فتح قله‌های علمی هر چه داشت تا پای جان بذل کرد و همچون پروانه بر گرد علم و معرفت می‌چرخید چرا که ایشان علم را مقوم وجودی انسان می‌دانست و می‌فرمود علم و عمل جوهر و انسان ساز است و ما چیزی جز علم و عمل نیستیم.

وی افزود: علم امام و امان عمل است. چنانچه انسان خلاصه در عمل شود عمل بدون معرفت فایده نخواهد داشت.