نقش نیروگاه‌ها در آلودگی هوای اصفهان

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- حسین احمدی‌کیا *: ۲ نیروگاه اصفهان و شهید منتظری که درون و نزدیک شهر اصفهان قرار گرفته‌اند به ترتیب ۸۳۵ و ۱۶۱۶ مگاوات برق در شرایط نامی تولید می‌کنند که در حالت واقعی مجموعاً بیش از ۶۰ درصد برق استان اصفهان را تولید می‌کنند.

این ۲ نیروگاه علاوه بر تأمین برق بخش‌های خانگی و تجاری، مصارف صنعتی صنایع کوچک و بزرگ اصفهان را نیز تأمین می‌کنند. خوشبختانه از سال ۱۳۹۳، سوخت مازوت این دو نیروگاه قطع و گاز طبیعی به طور کامل جایگزین آن شد. به همین جهت آلودگی هوای اصفهان تا سال ۱۳۹۷ روند نزولی داشت اما به دلیل تغییرات اقلیمی و در نتیجه کاهش وزش باد و بارندگی‌ها آلودگی هوای شهر اصفهان مجدداً روند صعودی به خود گرفت.

هرچند گاز طبیعی اثرات زیان‌آور کمتری نسبت به سوخت‌های فسیلی دیگر دارد اما به دلیل دمای بالای احتراق، انتشار اکسیدهای نیتروژن آن زیاد است. مصرف گاز این دو نیروگاه بسیار زیاد و بیش از ۳ برابر مصرف گاز بخش خانگی اصفهان است؛ از این رو انتشار اکسیدهای نیتروژن در این دو نیروگاه بالا بوده و سالیانه حدود ۷۰۰۰ تن آلاینده اکسیدهای نیتروژن در شهر اصفهان منتشر می‌کنند. تصویر ماهواره‌ای شکل زیر که در ۲۰ مهر ۱۴۰۰ در استان اصفهان گرفته شده است، نشان می‌دهد که غلظت دی‌اکسید نیتروژن گاز در اطراف نیروگاه‌های اصفهان، زواره و کاشان زیاد است.

غلظت زیاد اکسیدهای نیتروژن ایمنی ریه‌ها را در برابر عفونت کاهش داده و می‌تواند مجاری تنفسی انسان را تحریک کند و باعث سوزش و التهاب ریه‌ها و بروز مشکلات تنفسی شود. این گاز در معرض تابش خورشید، ذرات معلق ریز و ازن تولید می‌کند که خطرات بسیار زیادی برای سلامت انسان دارد. هم اکنون پس از ذرات معلق، اکسیدهای نیتروژن و ازن مهمترین گازهای آلاینده موجود در اصفهان هستند که منشأ اصلی آن خودروها، نیروگاه‌های حرارتی و صنایع تولید آهن و فولاد هستند.

به دلیل کمبود برق در کشور راهکار عملی کوتاه مدت برای کاهش آلاینده اکسیدهای نیتروژن نیروگاه‌ها نیست اما از هم اکنون باید به دنبال طرح‌های جابجایی این نیروگاه‌ها (به ویژه نیروگاه اصفهان که هم‌اکنون داخل شهر قرار گرفته و مصرف آب بالایی دارد) بود. ۷۰ درصد برق نیروگاه‌های اصفهان صرف صنعت می‌شود و بخش عمده‌ای از برق تولیدی این دو نیروگاه صرف صنایع بزرگ نظیر پالایشگاه‌ها و پتروشیمی اصفهان و نیز فولاد مبارکه (که نیاز کل کشور را تأمین می‌کنند) می‌شود. از این رو نه تنها این صنایع آلاینده‌های بسیاری به اصفهان تحمیل می‌کنند، بلکه مصرف برق آن‌ها نیز موجب آلودگی مضاعف این شهر شده است.

لذا نباید به بهانه کمبود گاز در زمستان، شهروندان اصفهان را به دلیل مصرف زیاد گاز و برق خانگی مقصر دانست و سوخت نیروگاه‌ها را به مازوت تغییر داد. هر چند انتشار اکسیدهای نیتروژن نیروگاه‌ها با سوخت گاز طبیعی زیاد است اما بنا به دلایل زیر نباید تحت هیچ شرایطی سوخت این نیروگاه‌ها به مازوت و یا گازوئیل تغییر یابد:

۱- احتراق سوخت مازوت علاوه بر انتشار زیاد اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات گوگرد، منواکسید کربن و ذرات معلق زیادی دارد. به دلیل وجود صنایع نفت و پتروشیمی، آجرپزی‌ها و صنایع فولاد، آلودگی هوای اصفهان بسیار بیشتر از دیگر کلانشهرهای ایران است و نباید آلودگی مضاعفی به آن وارد کرد.

۲- محاسبات مدل‌سازی پخش آلاینده‌ها در دانشگاه اصفهان نشان داده است که اگر فقط نیروگاه اصفهان که نصف نیروگاه شهید منتظری است با مازوت کارکند به تنهایی دو برابر حد استاندارد، انواع آلودگی به ویژه اکسیدهای گوگرد در شهر اصفهان ایجاد می‌شود.

۳- نیروگاه‌های اصفهان در حاشیه و درون شهر اصفهان قرار گرفته‌اند و تمام آلودگی آن‌ها وارد شهر می‌شود.

۴- اصفهان کمترین وزش باد و بارندگی را در بین کلانشهرهای ایران دارد و استفاده از مازوت موجب افزایش بیشتر آلودگی شده و خطرات جدی برای سلامت شهروندان خواهد داشت.

** دانشیار گروه مکانیک و عضو گروه پژوهش آلودگی هوا پژوهشکده محیط زیست دانشگاه اصفهان