تهدید آمریکا به تحریم هند، از شعار تا واقعیت

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - وحید پورتجریشی: پس از شکست‌های متوالی ایالات متحده در سیاست خارجی خود به ویژه در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا، به نظر می‌رسد دولت بایدن این بار منطقه جنوب قاره کهن را به عنوان زمین بازی سیاست خارجی خود انتخاب کرده، زمینی که ظاهراً از همان ابتدای امر، بوی ادامه شکست‌های متوالی واشنگتن را به کاخ سفید نوید می‌دهد.

دولت بایدن به تازگی در اقدامی عجیب، دهلی نو را تهدید به اعمال تحریم‌های جدید علیه این متحد قدیمی خود به اتهام خرید سامانه موشکی اس - ۴۰۰ از روسیه کرده است؛ موضوعی که این بار حتی با مخالفت سناتورهای کنگره آمریکا روبرو شد. اما سوال اینجاست که ماجرای تهدید هند از سوی آمریکا از کجا شروع شد و واکنش احتمالی هند به این موضوع چه خواهد بود؟ هرچند بسیاری از کارشناسان معتقدند دولت بایدن اساساً توان این کار را نداشته و این اقدام دولت آمریکا، بیشتر جنبه نمایشی برای سرپوش گذاشتن بر شکست‌های متوالی ایالات متحده در آسیا به ویژه خروج خفت بار نیروهای آمریکایی از افغانستان دارد.

خرید سامانه موشکی اس - ۴۰۰ و روابط هند و روسیه در زمینه امور دفاعی

هند در سال ۲۰۱۸ قراردادی ۵.۵ میلیارد دلاری با روسیه جهت خرید پنج سامانه موشکی اس -۴۰۰ امضا کرد که گفته می‌شود این اقدام در جهت دفاع هند در برابر پاکستان و چین صورت گرفته است. اما حقیقت امر این است که همکاری‌های مشترک هند در بخش نظامی با روسیه به سال‌ها پیش باز می‌گردد. به عنوان مثال، نخستین جنگنده روسی مونتاژ هند Su-۳۰MKI بود که نخستین بار در سال ۲۰۰۲ در ناوگان هوایی ارتش هند مورد استفاده قرار گرفته و بر اساس توافق دو طرف، همین جنگنده از سال ۲۰۰۴ در کارخانه مشترک میان روسیه و هند در دهلی مونتاژ شد.

همچنین موشک‌های بالستیک BrahMos که از سال ۲۰۰۶ مورد استفاده در ارتش هند است و چندی پیش نسل جدید آن توسط صنایع نظامی هند تولید شد نیز محصول مشترک دو کشور هند و روسیه بوده و از سال ۲۰۰۶ در ارتش هند به کار گرفته شد.

دو کشور همچنین اندکی پس از فروپاشی شوروی و شکل‌گیری مجدد روسیه، اقدام به تأسیس کارخانه مشترک تسلیحات سازی در استان «اوتار پرادش» به نام (IRRPL) کردند که این کارخانه بیش از ۳۰ سال، به تولید تسلیحات خانواده کلاشینکف روسیه و حتی صادرات آنها با مجوز مسکو اقدام می‌کرد.

با این حساب، مساله خرید سامانه موشکی اس -۴۰۰ روسی از سوی هند، به هیچ عنوان موضوع جدیدی نیست که واشنگتن از آن وحشت زده شود. پس ظاهراً گره کار جای دیگر است و به نظر می‌رسد موضوع تحریم هند به دلیل خرید این سامانه، تنها بهانه مقامات آمریکا برای دور کردن متحد استراتژیک خود از روسیه است.

واکنش مقامات روسیه و هند

«ویکتور کلادوف» رئیس بخش همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای شرکت دولتی «روس تِک» با اشاره به قرارداد همکاری مشترک دفاعی میان روسیه و دهلی نو که ارزشی بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار دارد، از برنامه دو کشور برای تولید مشترک بالگردهای KA-۲۲۶T خبر داده و گفت که تهدیدات آمریکا هیچ گونه خدشه‌ای بر همکاری‌های هند و روسیه در حوزه صنایع دفاعی وارد نخواهد کرد.

از سوی دیگر، «ونکاتش وارما» سفیر هند در روسیه نیز طی سخنانی گفت که آمریکا از ابتدا در جریان قرارداد حدود ۲۰ میلیارد دلاری هند و روسیه در زمینه تولید مشترک تجهیزات نظامی بوده و این قرارداد هم اکنون در حال اجرا است.

وی که این سخنان را در گفتگو با نشریه «هندو» مطرح می‌کرد، همچنین با اشاره به تصمیم قطعی دولت هند به اجرایی سازی خرید سامانه موشکی اس - ۴۰۰ از روسیه گفت: همه آنچه می‌توانم بگویم این است که ما هر آنچه لازم باشد، انجام خواهیم داد و از منافع ملی خود دفاع خواهیم کرد. روسیه به عنوان شریک کلیدی هند در بخش دفاعی طی دهه‌های آینده باقی خواهد ماند.

در همین راستا، «دیمیتری شوگایف» رئیس سرویس فدرال همکاری‌های نظامی روسیه نیز طی سخنانی جداگانه، تهدیدات آمریکا در خصوص تحریم هند را کاملاً فاقد ارزش دانسته و تاکید کرد: ما راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها و اقدامات غیردوستانه رقبای خود مانند آمریکا یافته‌ایم.

اما به نظر می‌رسید تنها مسیری که آمریکا بتواند از طریق آن، برای همکاری‌های نظامی روسیه و هند، مزاحمت ایجاد کند، موضوع مبادلات بانکی میان دو کشور بود؛ مسأله‌ای که ظاهراً دو طرف برای حل آن نیز چاره اندیشی کرده‌اند. در همین راستا، یک مقام ارشد روسی به نام «کلادوف» در گفتگو با نشریه هندو گفت: ما سیستم‌های بانکی خود را از طریق پرداخت با ارز ملی دو کشور مورد حفاظت قرار خواهیم داد؛ سخنانی که نشان می‌دهند مبادلات دلاری دیگر نمی‌تواند برای اعمال فشارهای اقتصادی آمریکا در صحنه بین‌المللی مانند سابق چاره ساز باشد.

سیاست‌های کورکورانه و شتابزده آمریکا و خونسردی روسیه

با روی کار آمدن «جو بایدن» رئیس جمهور آمریکا، بسیاری از کارشناسان معتقد بودند وی مسیر رفتارهای کودکانه ترامپ به ویژه در عرصه سیاست خارجی را تا حدی اصلاح کرده و رویه‌ای منطقی‌تر در این عرصه در پیش خواهد گرفت؛ موضوعی که با خروج شتابزده و بی برنامه ایالات متحده از افغانستان به دستور بایدن، کاملاً زیر سوال رفت و مواضع سست، حساب نشده و عجولانه دولت فعلی آمریکا را بیش از پیش رسوا کرد.

اکنون با تهدید هند به عنوان بزرگترین متحد منطقه‌ای آمریکا در جنوب آسیا، به نظر می‌رسد دولت بایدن بیش از آنچه تصور می‌شد، در عرصه سیاست خارجی ضعیف و بی تدبیر ظاهر شده است.

«روسلان پوخوف» رئیس مرکز تحلیل استراتژی‌ها و تکنولوژی مسکو (CAST) طی سخنانی در خصوص تهدید هند از سوی آمریکا گفت: هند یک کشور مستقل است که سیاست خارجی و دفاعی مستقل خود را نیز دارد. بنابراین، آمریکا، روسیه یا هر کشور دیگری نمی‌توانند از طریق فشار خارجی، این کشور را مجبور به تغییر مسیر خود کنند.

وی همچنین تاکید کرد که آمریکا اساساً تحریم‌های خود را علیه کشورهایی وضع می‌کند که اعمال این تحریم‌ها لطمه‌ای به منافع ملی این کشور وارد نکند. واشنگتن عموماً در خصوص کشورهایی مانند هند که روابط با آنها از اهمیت ویژه‌ای برای آمریکا برخوردار است، از بسیاری از موارد چشم‌پوشی می‌کند.

پوخوف همچنین با اشاره به مورد ترکیه گفت که علیرغم واگرایی چشمگیر در سیاست خارجی آنکارا و واشنگتن، شاهد بودیم که آمریکا اقدام چندان خاصی در برابر تصمیم ترکیه برای همکاری‌های نظامی و هسته‌ای با روسیه انجام نداد؛ حال آنکه اهمیت هند در عرصه سیاست خارجی آمریکا بسیار بیشتر از ترکیه بوده و حتی قابل قیاس نیست.

ایجاد موازنه در سیاست خارجی و اهمیت آن برای هند

با نگاهی به تاریخ سیاست خارجی هند، به خوبی در میابیم که ایجاد موازنه در روابط با شرق و غرب از زمان استقلال این کشور تاکنون، سر لوحه اصلی سیاست‌ورزی در عرصه روابط بین‌المللی دهلی نو بوده است. اما این تلاش دولت هند برای ایجاد موازنه از زمان فروپاشی شوروی تشدید شد. یکی از دلایل اصلی هند برای عدم اعتماد صفر تا صد به آمریکا، علیرغم شراکت استراتژیک عمیق با این کشور، روابط ایالات متحده با پاکستان بود که همواره در طول تاریخ روابط دو کشور، به تهدید جدی علیه دهلی نو به حساب می‌آمده است.

اساساً هرگاه واشنگتن در مسیر افزایش همکاری‌های خود با اسلام آباد قرار گیرد، هند به همان نسبت، به سمت روسیه چرخش خواهد داشت تا بتواند با استفاده از تهدید روسیه علیه آمریکا، روابط میان واشنگتن و اسلام آباد را تعدیل کند.

با این حساب آمریکا به خوبی این نکته را می‌داند که تهدیدات این کشور علیه هند به هیچ عنوان قابلیت عملیاتی سازی نداشته و تنها منجر به حرکت بیشتر دهلی نو به سمت تعمیق روابط خود با روسیه خواهد شد؛ نکته‌ای که ظاهراً کنگره آمریکا به خوبی متوجه آن شده و دو تن از سناتورهای مجلس سنای آمریکا روز ۵ آبان، از «جو بایدن» رئیس جمهور این کشور خواستند از وضع هرگونه تحریم علیه هندوستان به دلیل خرید سامانه موشکی «اس -۴۰۰» (S-۴۰۰) از روسیه چشم‌پوشی کند.

«جان کورنی» سناتور جمهوری‌خواه و «مارک وارنر» سناتور دموکرات در نامه‌ای به بایدن خواستار معافیت هند از تحریم‌ها به دلایل امنیت ملی و همکاری‌های مرزی شدند.

سناتورهای مذکور در همین زمینه گفتند: ما معتقدیم که لغو تحریم‌ها برای امنیت ملی ضروری است. طبق گفته این سناتورها، این دست اقدامات تنبیهی همکاری‌های رو به رشد را به خطر می‌اندازد.