آموزش بازیگری در یک جلسه!/ سوءاستفاده از آشفته بازار «نادانی»

امیر دژاکام نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر درباره راه‌های غیرمعمولی که علاقه‌مندان برای ورود به عرصه بازیگری انتخاب می‌کنند و سوءاستفاده برخی افراد و آموزشگاه‌های هنری از آنها به خبرنگار مهر گفت: معتقدم وقتی که خرد از معادلات رفتاری ما رخت بربندد و دانش جای خودش را به سطحی نگری و زرد نگاه کردن به وقایع بدهد آن وقت کسانی هستند که از این آشفته بازار نادانی منافعی منتفع شوند.

وی ادامه داد: برای آموختن هنر بازیگری در کشور ۴ سال دوره هنرستان، ۴ سال مقطع لیسانس و ۲ سال فوق لیسانس داریم یعنی ۱۰ سال آموزش نظام‌مند برای یادگیری و آموزش بازیگری در کشور ما وجود دارد. آموزش بازیگری در دنیا هم بین ۴ تا ۲۰ سال است و من ایمان دارم که مثلاً رضا کیانیان و خیلی از هنرمندان بزرگ ما همچنان در حال آموزش و یادگیری در حرفه‌شان هستند. وقتی این خردمندی که در گرو کسب دانش و تجربه است از بین می‌رود و به جای آن خواهش و التماس و پرداخت هزینه برای به دست آوردن نقش جای آن را می‌گیرد با چنین معضلاتی روبرو می‌شویم. این درخواست‌ها مغایر با آن چیزی است که واقعاً وجود دارد یعنی در این فضا تمرین‌های سخت بازیگری، آمادگی بدن و بیان، مشق‌ها و تلاش‌های که برای رسیدن به نقش انجام می‌گیرد، مشاهدات میدانی، مطالعه، پیاده روی، اسب سواری و … از بین می‌رود و همه چیز خلاصه می‌شود در آموزش بازیگری در یک جلسه! در حال حاضر همین آموزش بازیگری در یک جلسه مراجعه‌کننده و خریدار دارد و وقتی ما به بعضی از علاقه‌مندان می‌گوییم که باید ۷ ماه برای حضور در کلاس‌های بازیگری وقت بگذارند، می‌گویند این مدت خیلی زیاد است و فرصتی برای حضور در کلاس نداریم چون می‌خواهند سریع جذب سریال، فیلم و تئاتر شوند.

امروزه هر کس که یکی دو فیلم یا سریال بازی می کند، فکر می کند که می تواند آموزش بازیگری هم بدهد در حالی که می توانیم از هنرمندان تنها برای «کارگاه انتقال تجربه» دعوت کنیم اما معلم بازیگری کسی است که می تواند ۵ سال به دانشجویان یا هنرجویان تدریس کند، فردی مانند محمودرضا رحیمی، آرش دادگر، ایوب آقاخانی، حمیدرضا نعیمی و یا در کارگردانان سینما مسعود کیمیایی این کارگردان تئاتر یادآور شد: وقتی که موقعیت برای سواری ممکن است خب افرادی هم پیدا می‌شوند که سوار شوند. من بیشترین گناه را بر گردن کسانی می‌دانم که این وعده و وعیدها را باور می‌کنند. قبلاً هم در ویدئویی گفته ام که ما دروغ های بزرگ را دوست داریم اما مساله این است که ممکن است جوانان ما ناآگاه باشند اما چرا سوال نمی‌پرسند.

وی با اشاره به کلاس‌هایی که برای علاقه‌مندان به بازیگری در فضای مجازی برگزار می‌کند، عنوان کرد: من کلاسی را تحت عنوان «بازیگری گمشده» در فضای مجازی طراحی کرده‌ام و این کلاس را به صورت رایگان برای تمام علاقه‌مندان به بازیگری در سراسر ایران گذاشته ام تا بچه هایی که در شهرها و روستاهای مختلف هستند بتوانند به آموزش های بازیگری دسترسی داشته باشند و این دانش گم نشود و تبدیل به رویه ای نادرست شود. این کلاس هم به آموزش بازیگری اختصاص دارد و هم به علاقه مندان یاد می دهد که چگونه بازیگر شوند، چه درس هایی را باید بخوانند و چه تمرین هایی را انجام دهند و اصلاً معلم بازیگری کیست. اگر به معلم های بزرگ بازیگری دنیا نگاه کنید می بینید که هیچکدام از آنها سوپراستار نیستند اما کارشان آموزش است و معلم های بزرگی هستند.

کارگردان نمایش «ایوب خان» ادامه داد: امروزه هر کس که یکی دو فیلم یا سریال بازی می کند - که البته شکی در توانایی این دوستان در بازیگری نیست - فکر می‌کند که می‌تواند آموزش بازیگری هم بدهد در حالی که می‌توانیم از هنرمندان تنها برای «کارگاه انتقال تجربه» دعوت کنیم اما معلم بازیگری کسی است که می‌تواند ۵ سال به دانشجویان یا هنرجویان تدریس کند، فردی مانند محمودرضا رحیمی، آرش دادگر، ایوب آقاخانی، حمیدرضا نعیمی و یا در کارگردانان سینما مسعود کیمیایی یک معلم بازیگری است و سوای اینکه کارگردان سینماست، استاد آموزش بازیگری نیز است در حالی که خیلی از کارگردانان و بازیگران سینما و تلویزیون و تئاتر ما که جایگاه بسیار ارزشمندی هم دارند معلم بازیگری نیستند.

دژاکام متذکر شد: مگر استاد سمندریان سوپراستار بود. خیر. اما او از بزرگترین استادان بازیگری بود و من بیش از ۲۰ سال شاگرد ایشان بودم و هر روز کنار او راه رفتم و یاد گرفتم. از سال ۱۳۷۱ در دانشگاه کنارشان بودم و قبل تر از آن نیز از سال ۱۳۶۴ به عنوان دانشجو از او می آموختم یا احمد دامود، رکن الدین خسروی، منیژه محامدی و اساتیدی چون آن‌ها کدامشان سوپراستار هستند؟ البته ما در میان سوپراستارها و بازیگران معروف هم اساتید بازیگری داریم که در زمینه آموزش هم فعال هستند مانند گلاب آدینه، رضا کیانیان یا آتیلا پسیانی. در کلاس بازیگری بازیگر تربیت می شود به این معنی که باید درخت انگور کاشته شود تا انگور بدهد نه اینکه راجع به انگور کنفرانس بدهیم اما خب ما چند معلم این مدلی داریم.

وی با اشاره به خبرسازی هایی که برخی از رسانه ها در این زمینه می کنند، عنوان کرد، متاسفانه مطبوعات و رسانه و سایت های زرد به این فضا دامن می زنند یا اینکه شاهد هستیم غلط های بسیار خطرناکی در آموزش بازیگری باب شده است که می تواند روح و روان هنرجویان را به هم بریزد چون بازیگری با ذهن، روان، تخیل و مغز آدم ها سروکار دارد پس وقتی در تخیل افراد لکه های سیاه رنگی به وجود می آورید باعث شکل گیری فاجعه در تخیل آنها می شود. اگر ما همین مسیر کاسب‌کارانه و سودجویانه را دنبال کنیم، فاجعه به بار می آید و جوانان ما علاوه بر اینکه افسرده می شوند چون چیزی یاد نگرفته اند، در ادامه و بعد از بیرون آمدن از این کلاس ها مریض هم می شوند. هرکسی که لیسانس و فوق لیسانس بازیگری گرفت نمی تواند معلم بازیگری شود بلکه نهایتاً می تواند یک مدرس بازیگری برای ۵ یا ۱۰ جلسه باشد. آیا اگر زنی بخواهد وضع حمل کند او را نزد فردی می برند که تا به حال ۱۰ بار زایمان کرده است یا اینکه او را پیش دکتر زنان و زایمانی می برند که ممکن است تا به حال خودش بچه‌ای هم به دنیا نیاورده باشد.

هر کسی که لیسانس و فوق لیسانس بازیگری گرفت نمی تواند معلم بازیگری شود بلکه نهایتاً می‌تواند یک مدرس بازیگری برای ۵ یا ۱۰ جلسه باشد دژاکام اضافه کرد: خود من گاهی اوقات در فیلم ها و سریال‌های مختلف بازی هم می‌کنم اما دانش معلمی‌ام چیز دیگری است که در هدایت و تربیت بازیگر به وجود آمده و نزد اساتیدی که معلم بازیگری بوده اند و تحت تمرین‌های زیاد و آزمون و خطا و پژوهش‌هایی که در زمینه نظریه های مختلف بازیگری داشته‌ام، به وجود آمده است نه اینکه مثلاً فلان کتاب را بخوانم و خلاصه آن را سر کلاس به دانشجویانم آموزش دهم.

این مدرس تئاتر با اشاره به اینکه سرمایه‌گذاری فردی برای تولید یک تئاتر و فیلم که ممکن است خودش هنرمند یا بازیگر هم باشد با نقش فروشی در این حوزه تفاوت دارد، گفت: ممکن است بازیگر فوق العاده‌ای باشد که برای کمک به تولید یک فیلم یا تئاتر، سرمایه گذاری کند که البته من همین مساله را هم نمی پسندم چون تمام مناسبات را به هم می ریزد اما این قضیه با فروش نقش و گرفتن پول از علاقه مندان به بازیگری در ازای سپردن نقشی در فیلم به آنها کاملاً متفاوت است. در فرم ثبت نامی که در آموزشگاه من وجود دارد قید شده است که ما به هیچ عنوان به هنرجویان تعهد بازیگری نمی دهیم در حالی که ما در کنار آموزش کار تولیدی هم انجام می دهیم و تا به حال نزدیک به ۲۰ فیلم و ۱۵ تئاتر با کمک همین هنرجویان کار کردیم اما نمی توانیم به آنها تعهد معرفی یا حضور در اثری را بدهیم.

وی درباره راه کاری که برای حل این معضل می توان اندیشید، توضیح داد: معتقدم شاید بهترین کاری که می توان در این زمینه انجام داد این است که همانند دانشگاه که وقتی فردی قرار است به عنوان استاد استخدام شود صلاحیتش توسط هیاتی تایید می شود در انتخاب استاد برای آموزشگاه ها هم همین رویه را پیش بگیریم.

این بازیگر سینما و تلویزیون در پایان صحبت هایش یادآور شد: ما باید در موسسات هم کارت معلمی صادر کنیم به این ترتیب که چند نفر از بزرگان عرصه هنر ما هیاتی را تشکیل دهند و صلاحیت متقاضیان آموزش در زمینه هنر را تایید کنند و از آنها شرح درس و نحوه آموزش هنرجویان را پرسیده و آن را مورد بازنگری و در نهایت تایید قرار دهند. زمانی که من برای اولین بار می خواستم مبانی بازیگری را در دانشگاه تدریس کنم خودم شرح درسی را نوشتم و آن را نزد اساتیدی چون احمد دامود، رکن‌الدین خسروی، حمید سمندریان و … بردم که هر کدام از این اساتید مواردی را به من متذکر شدند و بعد از اصلاح موارد پیشنهادی آنها بود که سر کلاس درس حاضر شدم.