تاکید رهبری بر استفاده از ظرفیت نخبگانی جوانان در مسائل راهبردی

سید حمید جمال الدینی، عضو سابق شورای ملی نخبگان و عضو هیئت علمی دانشگاه در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد نوشت؛ «در آخرین دیدار مقام معظم رهبری با نخبگان نکات مهمی قابل تامل است که می‌توان آنها را در ۴ دسته مورد بررسی قرار داد.

۱-تفاوت در نگاه به مقوله نخبگی در مقایسه با غرب
در نگاه مقام معظم رهبری نگاه حکمت محور به بنیاد نخبگان و نگاه «حکیم» بودن به «نخبه» برجسته است.در این نگاه برتری چرایی(whyness) بر چگونگی (whoness) وجود دارد و برخلاف هرم نیازهای مازلو هدف و اوج هرم، صرفا رفاه اقتصادی و اجتماعی نیست بلکه کمال معنوی، اولوالالباب و الوالابصار جایگاه ویژه پیدا می‌کند. با این تفکر، نگاه نخبه به خلقت با ایمان به خالق و امید به آینده است. بنابراین هدف از اصول آفرینش و بهره مندی از این اصول در علوم گوناگون در راه رفع نیازهای بشری و حد اعلی رساندن به کمال است.
در این نگاه تعهد و تخصص، وظیفه، مسئولیت، برادری و برابری، تعلیم و تزکیه، قناعت، جهاد، شهادت، ایثار، ذات و تربیت، امید، تقوا و ایمان معنادار می شود. همچین در چنین تفکری، نوآوری در بستر خلاقیت با هدف حل مسائل و با اولویت ملی و بین المللی معنی پیدا کرده و علم نافع، جایگاه خاص خودش را می‌یابد.
در این نگاه هرگونه تولید آسیب رسان (نه فقط تولیدی که منجر به کشتار شود) محکوم است چون هدف فقط کسب قدرت و ثروت نیست و ارزش‌های دیگر هم معنی پیدا می‌کنند. در این نگاه اثربخشیImpact » » مفهوم پیدا می‌کند و نگاه فقط به خروجی و بازده ( Output و Outcome) نیست.
نکته قابل تامل این است که امروزه در دانشگاه‌های طراز اول جهان به موضوع حکمت و حکیم توجه خاص شده و استفاده از این عنوان در برنامه راهبردی دانشگاه‌ها مشهود است. به عبارتی دانشگاه‌ها از نظام نسل بندی (که یک نظام وارداتی بر اساس رفع نیاز مقطعی بوده، مثلا یک روز علم، معنی خاص مقالات، یک روز ثروت، یک روز فناوری، یک روز رفاه و ...)، خارج شده و هدف کلی (کمال ) را مبنا قرار داده و ارزش‌ها و سنجه‌ها را به سمت آن سوق داده‌اند. در این نگاه حکیم فردی است که در هر علمی نگاه حکمت محور به موضوع دارد.

۲-بازیادآوری تعهدات و تکالیف مسئولان در همه رده‌ها به صورت عام نسبت به نخبگان
نکته قابل تامل دیگر در دیدار مقام معظم رهبری با نخبگان تاکید بر برگزاری جلسات با نخبگان و استفاده از ظرفیت آنهاست. چه بسا که ایشان هر سال با نخبگان نشست سالانه برگزارکرده و بابت این دیدار شکرگزاری می‌کنند. این تفکر در برابر تفکری است که متاسفانه با نخبگان نشستی برگزار نمی شود و یا اگر برگزار شود برای رفع تکلیف و در حد شعار است.

از سوی دیگر تاکید بر استفاده از نیروی جوان و در تطبیق با فرمایشات قبلی به‌ویژه در حوزه نخبگانی با نگاه ها و سلایق گوناگون به‌ویژه در موضوعات اساسی و راهبردی، از محورهایی است که در دیدار مقام معظم رهبری با نخبگان مشهود است و ایشان در جمع مدیران ارشد دولت نیز بر این نکته تاکید داشتند که از نخبگان با سلایق مختلف استفاده شود و این خود نشان از نگاه عمیق ایشان به نخبگان دارد.ترویج این نگاه به نخبگان و رفع موانع کاری آنها به عنوان پارادیم ذهنی و اصل حکمرانی جمهوری اسلامی ایران موضوعی است که مقام معظم رهبری نگاه اکثریت و غالب مسئولان و مدیران را به سمت آن هدایت می‌کنند.

۳- جهت دهی به مرز دانش و آینده نگاری و توسعه کلید واژه های تخصصی
در کشورهای توسعه یافته رهبران سیاسی در اتاق‌های فکر و با حضور نخبگان با تاکید بر آینده نگاری، بر علومی که ممکن است بر اساس هزینه اثربخشی‌های مقطعی توجیه پذیر نباشد، تاکید می‌کنند. علومی که در بیست سال آینده یک کشور می‌تواند تاثیر عمیق و توسعه قابل توجهی را ایجاد کند. در واقع ایجاد جهت و جریان در این زمینه‌ها، یکی از راهبردهای اصلی کشورهای توسعه یافته است.
این مهم در بیانات مقام معظم رهبری به عنوان یک شخصیت کاریزما نیز مشهود است که با آینده نگری نسبت استفاده از ظرفیت نخبگان برای توسعه علومی که در ۲۰ سال آینده افق های روشنی را ترسیم می کند تاکید دارند. در واقع استفاده از کلید واژه‌هایی چون هوش مصنوعی در همین راستا مفهوم پیدا می کند.

۴- بیان عوامل رانشی و کششی مهاجرت

در حوزه مهاجرت با دو مقوله روبرو هستیم:

الف. در تعریف واژه مهاجرت بسیاری آن را به معنای خروج دائمی در نظر می‌گیرند اما مقام معظم رهبری صرفا خروج بدون بازگشت، بدون عرق و کمک به وطن را به معنای خروج دائمی مدنظر قرار می دهند. در فهوی کلام مقام معظم رهبری مهاجرت میتواند با نگاهی گشایشی راهی برای رشد و پیشرفت باشد و نخبه برای مهاجرت به کشوری دیگر برود و دوباره به کشورش برگردد که ایشان اولین نفری بودند که با صدور مجوز برای نظام وظیفه (در موضوع تعهد خدمت سربازی) شرایطی را ایجاد کردند که سربازی توقفی برای ادامه تحصیل نباشد و این تصمیم بستری شد تا بسیاری از افراد از ظرفیت های دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی خارج از کشور استفاده کنند و بتوانند علم خود را با نگاه تعهد به کشور افزایش دهند.

ب. در موضوع مهاجرت نخبگان براساس مقدمات و ماخورات یکسری عوامل انگیزشی و رانشی مثبت و منفی وجود دارد که بطور کلی ۴ دلیل عوامل درونی ( دافعه و جاذبه) و عوامل خارجی ( دافعه و جاذبه ) را شکل می دهد. مقام معظم رهبری در موضوع مهاجرت به همه این موارد توجه ویژه دارند از عوامل رانشی خارجی مثل فرهنگ غربی و سواستفاده از نخبگی تا افزایش عوامل کششی درونی و حذف عوامل رانشی درونی.

در کلام مقام معظم رهبری بارها بر مقابله و حذف عوامل دافعه درونی از جمله ایجاد یاس و ناامیدی، سوق دهی بدون مطالعه و برنامه ریزی به اصل خروج با نگاه قهر و بدون بازگشت و ترویج «ما نمی توانیم» در میان نخبگان جامعه تاکید شده است. انچه در این مسئله مهم است همانا افزایش عوامل کششی درونی برای نخبگان است که در راستای رسیدن به این مهم می توان به موضوعاتی چون ایجاد ساختار تکریم نخبگان، توجه ویژه به دانشگاه ها برای انجام پروژه های ملی و اختصاص بودجه مناسب به آنها، توجه حاکمیت به نخبگان، تکلیف به دولتمردان برای بهره مندی از توان نخبگان، ایجاد شرایط افزایش امید به زندگی و خانواده محوری و اجتماع محوری در برابر فرد محوری اشاره کرد.