هیچ چیز از ابتدا تا انتهای مسیر زاینده رود شفاف نیست

به گزارش خبرنگار مهر، مهدی طغیانی عصر روز شنبه در نشست تخصصی کنسرسیوم مراکز علمی پژوهشی استان اصفهان در حوزه محیط‌زیست با موضوع "احیای زاینده رود؛ راهکارها و چالش‌ها" اظهار داشت: تصویری که ما می‌بینیم این است که در اثر یک حکمرانی از هم گسیخته و غلط در مدیریت منابع آب در زاینده رود یک رودخانه دائمی که به ندرت خشک شده، در یک سال گذشته در این رودخانه فقط ۱۰ روز آب جریان داشته است.

وی به نبود شفافیت در حکمرانی آب در حوضه زاینده رود اشاره کرد و گفت: هیچ چیز از ابتدا تا انت‌های مسیر زاینده رود شفاف نیست و ما جلساتی با مدیران آب منطقه‌ای برگزار کردیم که برای آن‌ها نیز هیچ چیز شفاف نیست این در حالیست که در عصر تکنولوژی ما هیچکدام از ابزارها را استفاده نمی‌کنیم یا شاید بنا نیست مسأله شفاف شود.

این نماینده مجلس تصریح کرد: ماده ۱۳ و ۱۷ قانون دسترسی آزاد به اطلاعات گفته حق ندارید به بهانه امنیتی کردن مسائل اطلاعات و شفافیت را از مردم محروم کنید، ما که نماینده مردم هستیم نمی‌دانیم وای به حال مردم! در حالیکه طبق این قانون باید داده‌ها منتشر شود که در هر بخش چقدر آب توسط چه گروهی برداشت می‌شود.

طغیانی ادامه داد: طبق تابلوی منابع مصارف، ۲ میلیارد و ۲۶۸ مصارف است و یک میلیارد و ۸۶۲ میلیون متر مکعب منابع، با این حال بعضی منابع مثل بهشت آباد و کوهرنگ ۳ وجود ندارد آن وقت چطور می‌تواند این حوضه را مدیریت کند؟ این چه طرز مدیریت کردن است؟ می‌گویند امسال خشکسالی است باید برنامه ریزی کنیم آن وقت به گونه‌ای برنامه ریزی می‌کنند که محیط زیست و کشاورزی اصفهان هیچ سهمی ندارد در عوض صنعت و … یزد و چهارمحال را قبل از اصفهان محاسبه می‌کنند.

وی با بیان اینکه جهاد کشاورزی، وزارت نیرو و به طور کلی هر دستگاهی برای خودش کاری می‌کند، افزود: در دهه هشتاد قانون استانی شدن آب هیچکدام پاسخگو نبودند که یکی از ثمرات آن ۵۰ هزار هکتار بارگذاری در بالادست زاینده رود بود.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی زاینده رود به صورت حوضه‌ای مدیریت نمی‌شود، گفت: جهاد کشاورزی طرح آبخیزداری اجرا می‌کند اما در کدام طرح آبخیز داری هزار و ۲۲۰ سد بتنی و بند و آب بند در سرشاخه زاینده رود احداث می‌شود؟ به همین دلیل زاینده رودی که زایش می‌کرده روز به روز در حال خشکی بیشتر است.

طغیانی ادامه داد: اکنون چهار عدد هشتاد هزار واحدی برای جهش تولید مسکن اصفهان تدارک دیدند در حالیکه همه اینها مهاجرنشین هستند و آب آن را هنوز تأمین نکرده ایم و مصوبات هیئت وزیران برای سازگاری با کم آبی هیچ وقت نتوانسته همکاری ایجاد کنند.

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی گفت: زاینده رود می‌تواند احیا شود اما نه با این رژیم غذایی بلکه با این رژیم غذایی بیمار نابود می‌شود و تا این سبک مدیریت اصلاح نشود زاینده رود جان دوباره نمی‌گیرد.

تغییر مسائل آبی به حل معاش غلط است

در ادامه علی یوسفی استاد دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان ما جامعه دانشگاهی از کلی گویی کردن باید بپرهیزیم و باید مستند و علمی صحبت کنیم و ادعای ما باید مورد ارزیابی قرار گرفته باشد.

وی با بیان اینکه شفافیت در حوزه آب وجود ندارد و سطوح میانی اصلاً اختیار ندارد، افزود: مهمترین مسأله ما در زاینده رود ساماندهی و کنترل برداشت‌ها است در حالی که هنوز اولویت استفاده و حق استفاده را در زاینده رود نمی‌دانیم.

این استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه من با مشکل حکمرانی آب مخالف هستم، خاطرنشان کرد: مشکل بستر سیاسی اقتصادی و اجتماعی است؛ حکمرانی آب را مقصر جلوه ندهید، نیازی به اصلاح قوانین نداریم بلکه در اجرا مشکل داریم.

یوسفی با بیان اینکه تا پیش از استقرار دولت مدرن روی تجارت آب مانور ندهید، گفت: ما شوراها و کمیته‌های زیادی برای هماهنگی در حوضه زاینده رود داریم ولی ایجاد نمی‌شود. عده‌ای همه مشکل را به مدیریت استانی بر می‌گردانند، من کاملاً مخالف هستم؛ البته مدیریت استانی تیر آخر بود اما این موضوع به سال ۱۳۷۴ باز می‌گردد.

وی با بیان اینکه ما با کمبود آب روبه رو هستیم، ادامه داد: بنابراین یک عده باید محروم شوند اگر خیال کردید با توسعه گلخانه می‌شود مشکل را حل کرد سخت در اشتباه هستید بر این اساس تغییر مسائل آبی به حل معاش غلط است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: تا زمانی که ما در سراسر کشور به دنبال انتقال آب هستیم کسی دنبال مدیریت تقاضا نخواهد بود و هنگامی که پشت فولاد مبارکه یک میلیارد رانت خوابیده است بقیه هم تلاش دارند آن را برای استان خود ببرند و مفت بری منفعت طلبی و رانت ایجاد شود. من مخالف تولید فولاد نیستم بلکه مخالف رانت‌های گاز و انرژی و … به فولاد هستم، اگر قدرت دارند انرژی خودشان را نیز تأمین کنند.

یوسفی ابراز داشت: تنها ابزار وزارت نیرو جدول منابع مصارف است تا زمانی که مبتنی بر این باشد اتفاقی نخواهد افتاد و تا زمانی که در جداول برداشت‌های بالادست و پایین دست نباشد اتفاقی نخواهد افتاد؛ ما باید در ابزار مدیریتی المان‌های اندازه گیری را اضافه کنیم.

وی با بیان اینکه در هیچ جلسه‌ای نماینده تشکلات محیط زیستی حضور ندارند، اضافه کرد: برای جریانات سیلابی باید طراحی شود تا همه جریانات سیلابی به زاینده رود بریزد و یکی از بیلبوردهای شهر اصفهان را به آمار مربوط به زاینده رود و آمار بر خط آن اختصاص دهیم.

چالش ابهامات آماری در حوضه زاینده رود

در ادامه حمید امیری عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان و مدیر گروه پژوهشی آب و تصفیه پساب اظهار داشت: دانشگاه اصفهان در فلات مرکزی می‌تواند نقش سازنده‌ای را در مباحث محیط زیستی ایفا کنند که طرح‌های پژوهشی بومی دانشگاهی در این سال‌ها یکی از کارهایی است که در حوزه آب انجام شده است.

وی با اشاره به نامه‌ای که در خصوص آب از نهاد ریاست جمهوری به دانشگاه اصفهان رسید، گفت: از اول آذرماه با دعوت از متخصصان مرتبط در رشته‌های مختلف و تشکیل جلسات تخصصی، راهکارهای مختلفی را جمع آوری کرده ایم که بعد از تشکیل جلسات جمع بندی و اولویت بندی موارد در نهایت در قالب چالش‌ها، عوامل راهبردها و راهکارهای بلند مدت و کوتاه مدت مدرکی تدوین شد.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بارگذاری بیش از حد و موارد مرتبط با بارگذاری از اولین چالش‌ها است، اضافه کرد: ظرفیت این حوضه آبریز به اندازه بارگذاری‌هایی که شده، نبوده است.

وی با تاکید بر ضرورت اجرای مدیریت یکپارچه در حوضه زاینده رود، خاطرنشان کرد: ابهاماتی در اطلاعات آب این حوضه وجود دارد، میزان مصرف آب از سد زاینده رود شرب و صنعت و کشاورزی مشخص شده اما متأسفانه صنعت با دو بخش دیگر تفکیک شده نیست و نمی‌توان سهم هر کدام از برداشت‌ها را جداگانه محاسبه کرد.

امیری، یکپارچه شدن مدیریت، توسعه پایدار و مدیریت خوب، تدوین سیاست‌های جمعیتی، حساس شدن تصمیم گیران به آب مجازی، تصفیه فاضلاب و بازیافت، شفاف سازی حقوق مالکیت آب در این حوضه را از راهکارهای اساسی و مهم برای احیای زاینده رود برشمرد و گفت: اصلاح الگوی کشت، حمایت از سرمایه گذاری در این زمینه، افزایش آگاهی، همفکری و همکاری بین استانی به جای تنش‌ها، گفتگوهای بر مبنای عقلانیت از نتایج این راهبردها خواهد بود.

مشکل اصلی نبود مدیریت یکپارچه در حوضه زاینده رود است

همچنین فرزانه محمدی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با بیان اینکه از چم آسمان تا گاوخونی ۹۰ درصد رودخانه خشک است، گفت: آبی که چهارمحال برای شرب و کشاورزی برداشت می‌کند دیگر چیزی برای اصفهان باقی نمی‌ماند. حوضه زاینده رود ۲۷ هزار کیلومتر مساحت دارد که ۹۳ درصد آن در استان اصفهان است و کمتر از ۷ درصد در استان چهارمحال است اما آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۳۸۵ در چهارمحال و بختیاری وسعت اراضی کشاورزی هشت هزار هکتار بوده که در سال ۱۳۹۸ به ۴۰ هکتار افزایش پیدا کرده است و ۴۵۰ میلیون متر مکعب آب از قسمت رهاسازی شده در سد برداشت می‌شود و نتیجه اینکه زاینده رود از ۴۰۰ کیلومتر به ۱۰۰ کیلومتر کاهش یافته و ما با دخالت مستقیم عوامل دولتی موجب خشکی زاینده رود شده ایم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مشکل اصلی ما نبود مدیریت یکپارچه در حوضه زاینده رود است، ابراز داشت: بارگذاری بیش از حد در این حوضه بدون در نظر گرفتن جایگزین آن باعث شده با خشک شدن تالاب گاوخونی سفره‌های زیرزمینی دیگر تأمین نشود و این گریبان گیر استان یزد نیز شده و آب‌های زیرزمینی یزد را نابود کرده است.

محمدی با بیان اینکه جابجایی صنایع اکنون راه حل مشکلات نیست، تصریح کرد: احیای مدیریت یکپارچه زاینده رود در استان‌های ذینفع و نه در تهران راهبرد ما است زیرا کسی که ذی نفع نیست هیچ دلسوزی ندارد.