دعا، کلید خزائن و گنجینه‌های الهی است

خبرگزاری مهر - گروه دین و آیین: در ایام منسوب به حضرت صدیقه طاهره و فاطمیه اول هستیم. الگو گرفتن از زندگی ائمه علیهم‌السلام جزو موارد مورد تاکید در معارف اسلامی و در جهت ساختن سبک زندگی مناسب برای مؤمنان است، در زندگی حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها باید دقیق شد، با نگاهی نو آن زندگی را شناخت و به معنای واقعی کلمه آن را الگو قرار داد. یکی از ابعاد زندگانی این بانوی بزرگوار نیایش‌های عاشقانه آن حضرت با خداوند تبارک و تعالی است. دعاهایی است که منسوب به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده و راه گشا برای کسب معرفت و رسیدن به کمال محسوب می‌شود.

دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. دعا در فرهنگ اسلامی از مهم‌ترین عبادات است؛ تا آنجا که خداوند در قرآن مجید پس از امر به دعا و وعده استجابت «وَقالَ رَبُّکُمُ ادْعُونی أَسْتَجِبْ لَکُم» می‌افزاید: کسانی که در برابر این رابطه نزدیک خلق و خالق تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت وارد دوزخ می‌شوند: «اِنَّ الَّذینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ». و در جایی دیگر از قرآن مجید می‌خوانیم: «قُلْ ما یَعْبَؤُا بِکُمْ رَبِّی لَوْلادُعاؤُکُم»؛ (بگو: پروردگارم برای شما ارزشی قائل نیست اگر دعای شما نباشد).

در اهمیت فوق العاده دعا در فرهنگ اسلامی همان بس که دعا زیباترین رابطه خلق با خالق است و باعث طراوت روح انسان و نور امید بر آن می‌شود. دعا انسان را به اصلاح خویشتن و تهذیب اخلاق دعوت می‌کند. دعا نزدیک‌ترین و مؤثرترین رابطه انسان با خداست. به هنگام دعا، انسان با تمام وجودش خدا را مخاطب ساخته و از فضل و رحمتش طلب می‌کند و با خضوع و تذلل او را می‌خواند و خواسته‌های خود را بی پرده به عرض او می‌رساند.

گفتنی است به هنگام دعا تمام حجاب‌ها میان خداوند و بندگان برداشته می‌شود و انسان، مستقیماً او را مخاطب قرار داده و تمام نیازهای خود را با او در میان می‌گذارد. اضافه بر این، شکی نیست که دعا نقش بسیار مؤثری در تربیت نفوس انسانی و سوق آنها به مراتب کمال دارد که بسیاری از آن غافل اند. با این‌که خداوند به انسان بسیار نزدیک است «وَنَحْنُ أَقْرَبُ اِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرید» ولی بسیار می‌شود که انسان با غفلت و بی توجهی از او فاصله می‌گیرد و دور می‌شود. دعا می‌تواند این دوری را تبدیل به نزدیکی کند و این فاصله را از میان بردارد چرا که انسان به هنگام دعا، قرب و نزدیکی خود را به خدا کاملاً احساس می‌کند. دعا همچون باران بهاری است که سرزمین دل‌ها را سیراب می‌کند و شکوفه‌های ایمان و اخلاص و عشق و عبودیت را بر شاخسار روح انسان ظاهر می‌سازد. دعا نسیم روح بخش قدسی است که همچون دم مسیحا عظم رمیم را به اذن الله حیات می بخشد.

دعا دریای مواجی است که گوهرهای فضایل اخلاقی را در درون وجود انسان پرورش می‌دهد. هر نفسی که با دعا همراه است ممدّ حیات است و مفرّح ذات و هر دلی که با نور دعا قرین است با تقوای الهی همنشین است. دعا کننده، وصول به مقاصد شخصی یا نوعی خود را از خدا می‌طلبد و خداوند تربیت و پرورش روحانی او را از طریق دعا می‌خواهد.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین محمود معرفت پژوهشگر مسائل دینی، از رهگذر شرح و دعاهای ایام هفته حضرت زهرا سلام الله علیها، زوایای پنهانی که در این ادعیه نورانی نهفته است را مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. آنچه در ادامه می‌خوانید بخش دوم این سلسله مطالب است:

حضرت فاطمة (س) فی دُعاءِ یومِ السَّبتِ: اللّهُمَّ افتَح لَنا خَزائِنَ رَحمَتِک، وهَب لَنَا اللّهُمَّ رَحمَةً لا تُعَذِّبُنا بَعدَها فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَارزُقنا مِن فَضلِک الواسِعِ رِزقاً حَلالاً طَیباً، ولا تُحوِجنا ولا تُفقِرنا إلی أحَدٍ سِواک، وزِدنا لَک شُکراً، وإلَیک فَقراً وفاقَةً، وبِک عَمَّن سِواک غِنی وتَعَفُّفاً.اللّهُمَّ وَسِّع عَلَینا فِی الدُّنیا، اللّهُمَّ إنّا نَعوذُ بِک أن تَزوِی وَجهَک عَنّا فی حالٍ ونَحنُ نَرغَبُ إلَیک فیهِ، اللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وآلِ مُحَمَّدٍ، وأعطِنا ما تُحِبُّ وَاجعَلهُ لَنا قُوَّةً فیما تُحِبُّ، یا أرحَمَ الرّاحِمینَ.

«و إن من شیء الا من عندنا خزائنه و ما ننزله الا بقدر معلوم»

حضرت فاطمه (س) در دعای روز شنبه چندین درخواست را در قالب دعا از خداوند متعال مطرح می‌فرمایند. انسان وقتی که دعا می‌خواند در حقیقت جهان بینی، شناخت خود از خدای متعال و خویشتن را در دعا ارائه می‌کند و در حقیقت عناصر اصلی معارفی خود را در لابه لای جملات دعا اظهار می‌کند.

از این جهت جملات دعایی اولیاء الهی علاوه بر اینکه جنبه دعا و فراخوانی حق تعالی را دارند، دربردارنده معارف بسیار مهم و آموزنده‌ای نیز هستند. به همین خاطر دعاهای صادر شده از جانب معصوم (علیه السلام) از این نظر که نکته‌های اصلی و اساسی معارف الهی را در خود دارند نیز قابل تحقیق و پژوهش هستند.

حضرت زهرا (سلام الله علیها) در جمله اول از دعای روز شنبه می‌فرمایند: «اللهم افتح لنا خزائن رحمتک» بارالها گنجینه‌های رحمتت را برای ما بگشا. در اغلب دعاهای صادر شده از ناحیه اولیاء الهی یا از لفظ جلاله الله به صورت ندایی و یا به صورت اللهم استفاده شده و یا اسم مبارک رب سرآغاز دعا قرار گرفته است.

نکته دیگر در این عبارت استفاده از کلمه رحمت به صورت اطلاقی است. واژه رحمت اگر همراه با قید استفاده شود رحمت مقید و اگر به تنهایی استفاده شود رحمت مطلق مد نظر است. خداوند متعال رحمان و رحیم است به همین خاطر رحمت اسمی است که ذات باری تعالی را می‌توان با آن شناخت و شناساند. خداوند متعال از نظر ذات، رحمت مطلق است.

رحمت نیز به بیانی به معنای وجود و هستی است. بنابراین هر آنچه در عالم مادی و معنوی وجود دارد حاصل رحمت خداوند متعال است. خدای متعال خود رحمت مطلق است و آنچه که در حیطه فعل خداوند قرار دارد و در عالم نمایان شده است به اندازه هستی و وجودی که دارد، رحمت است.

بر این اساس رحمت برای خدا است و خداوند رحمان و رحیم است. این خدای رحمان در مشیت، اراده و در نزد خود خزائنی را ایجاد فرموده که آن خزائن به رحمت او تعلق دارد. در این عبارت از دعا از واژه عندالله استفاده شده است. خداوند متعال در آیه ۲۱ سوره حجر می‌فرماید: «و ان من شیء الا عندنا خزائنه» هیچ چیزی وجود ندارد مگر اینکه در نزد ما خزائن آن قرار دارد. حضرت زهرا (سلام الله علیها) در این دعای شریف به این نکته اشاره می‌فرمایند و از خداوند متعال درخواست می‌کنند خزائن رحمتت را که در نزد توست برای ما بگشا.

نکته دیگری که در این دعای پرمضمون نهفته، استفاده از کلمه و ضمیر «نا» است. ضمیر «نا» به معنای ما است، استفاده از این ضمیر به لحاظ کمی و کیفی دارای ظرایفی است.

کلمه ما از نظر کمی به افرادی اشاره دارد که به دلیل علاقمندی به حضرت زهرا (سلام الله علیها) یک مجموعه محب و محبوب را تشکیل می‌دهند، تعداد افراد این مجموعه مشخص نیست اما به هر تعداد که باشند در زیرمجموعه ضمیر «نا: ما» قرار می‌گیرند.

به لحاظ کیفی نیز می‌توان گفت افراد زیرمجموعه این ضمیر دارای مراتب متفاوتی هستند. در مرتبه اول وجود مبارک حضرت زهرا (سلام الله علیها) و در مراتب پایین‌تر محبین آن حضرت قرار دارند. اما گستره درخواست حضرت زهرا (س) به گونه‌ای است که همه مجموعه محبین را در برمی‌گیرد آنجا که آن حضرت از خداوند متعال درخواست می‌کند خزائن رحمتش را بر همه افراد با هر کیفیت باطنی و معنوی که دارند، بگستراند. بنابراین هر فردی با هر کیفیتی که در این مجموعه قرار دارد در اجابت این دعا مشمول گشایش خزائن رحمت پروردگار خواهد بود و به اندازه ظرف وجودیش از آن خزائن رحمت به او خواهد رسید.

حضرت زهرا (س) در این دعا از تعبیر خزائن به معنای گنجینه‌ها یاد کرده است. اگر این مسئله به عنوان یک اصل پذیرفته شود به این معنا است که در هفته‌ای که فرد این دعا را می‌خواند وضعیتی در او ایجاد خواهد شد و در هفته بعد که دوباره این دعا را قرائت می‌کند بر سابقه دریافتیش افزوده خواهد شد و در هفته‌های متوالی و با تکرار دعا دائماً بر اکتسابات انسان دعاخوان در مسیر زندگیش افزوده خواهد شد. انسان مسلمان در حال کسب ثواب و حسنات است و هر چه در سابقه به دست آورد با لاحقه او تجمیع خواهد شد و از این جهت مداومت بر این دعا کیفیت را هر هفته برای او افزایش می‌دهد و بهبود می‌بخشد تا در روز قیامت بتواند با کوله باری بسیار بزرگ و مهم در عرصه محشر حاضر شود و در مرحله نشر اجازه رفتن به سوی بهشت با چنین کیفیت اعلایی به او داده شود.