مونوریل قم پس از ۱۲ سال به مقصد نرسید

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها، زهرا میرصادقی: شهر قم از کلانشهرهای کشور است که با افزایش روزافزون جمعیت به مانند دیگر شهرها از معضل ترافیک رنج می‌برد، ساخت مونوریل یکی از طرح‌هایی بود که برای خدمت رسانی به زائران و مجاوران بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران و حل مشکلات ترافیکی شهر قم تصویب شد.

پروژه مونوریل قم شامل دو فاز می‌باشد که فاز اول آن از ابتدای عوارضی قم – کاشان تا مصلی و فاز دوم آن نیز تا شهرک پردیسان ادامه می‌یابد. طول کل مسیر ۱۸.۵ کیلومتر که فاز اول آن حدود ۷ کیلومتر است. به طور کلی مسیر مونوریل قم به گونه‌ای است که علاوه بر حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) امکان دسترسی به اماکن مهمی همچون ادارات خیابان ساحلی، شهرک قدس، صفاشهر و مهدیه و شهر جدید پردیسان و نیز ورزشگاه بزرگ یادگار امام را ایجاد می‌کرد. با امتداد مونوریل از انتهای جنوبی قابلیت اتصال به ایستگاه قطار سریع‌السیر تهران – قم – اصفهان نیز وجود داشت.

مردادماه ۸۸ پس از ماه‌ها مطالعات و پیگیری، کلنگ عملیات اجرایی نخستین مونوریل کشور در قم، به زمین زده شد. اما در همان ابتدای عملیات اجرایی پروژه، اما و اگرهای فراوانی پیرامون آن و حول مطالعات و مسیریابی صورت گرفته انجام شد که این مسائل تقریباً یکسال پروژه را با سرعت پایینی پیش برد، اما حدود یک سال بعد با حضور محمدحسین موسی‌پور در مسند استانداری قم، عزم ویژه‌ای بر سرعت بخشیدن به عملیات اجرایی مونوریل و تکمیل آن ایجاد شد.

با وجود عزم موسی‌پور در پیشبرد پروژه‌های عمرانی، سرعت‌بخشیدن به اجرای مونوریل حدود دو سال دوام داشت، در حالی که قرار بود این پروژه در سال ۹۰ به بهره‌برداری برسد اما با قد علم کردن ستون‌های آن، واکنش‌ها و موضع‌گیری‌ها نسبت به اجرای آن شدت گرفت تا جایی که تکمیل پروژه تحت‌الشعاع حواشی مرتبط با نحوه عبور از مقابل حرم مطهر حضرت معصومه (س) قرار گرفت و به نوعی باز هم سرعت پروژه کند شد

توقف در مقابل حرم مطهر حضرت معصومه (س)

هرچند سیاست موسی‌پور در برخورد با حواشی مونوریل، تشکیل مستمر جلسات کارگروه قطار شهری، ارائه گزارش‌های مستمر به علما و مراجع تقلید و کسب نظر مثبت از ایشان و به نوعی تدبیر در زمینه عبور بی سر و صدا از مقابل حرم مطهر بود اما، در همین حین بود با انتصاب آیت‌الله سیدمحمد سعیدی به عنوان جایگزین آیت‌الله علی‌اکبر مسعودی خمینی به عنوان تولیت آستان مقدس حضرت معصومه (س)، موضع آیت الله مسعودی خمینی در خصوص مونوریل در مراسم تودیع تغییر کرد و او در این خصوص اعلام کرد که اگر در خصوص عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر نظر مثبتی داشته آن را پس می‌گیرد.

وی حدود ۵ ماه بعد در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌های قم در اردیبهشت ۹۰ می‌گوید: من تأکید می‌کنم که مونوریل باید در مقابل حرم حضرت معصومه (س) از زیر سطح عبور کند و اگر قرار باشد از مقابل حرم حضرت معصومه (س) عبور کند ساخته نشود بهتر است.

حالا مانعی بزرگ در مقابل مونوریل ایجاد شده که کار را پیچیده می‌کند، تعرض به فضای بصری و معنوی شهر قم عنوانی است که مخالفان مونوریل برای متوقف کردن آن استفاده می‌کنند، به طوری که باعث می‌شود هیچکس به فکر عبورش از مقابل حرم مطهر نباشد و تمرکز همه به تکمیل آن تا میدان شهید مطهری باشد.

پایان کار مونوریل همزمان با پایان کار دولت نهم و دهم

با پایان دوره دولت نهم و دهم به عنوان بانی اصلی پروژه مونوریل قم، این پروژه به بن بست خورد و با حرکت لاک‌پشتی پیش رفت و با روی کار آمدن دولت یازدهم، مخالفان مونوریل مجال بیشتری برای بیان نقدهای فنی یافته‌اند، و در نهایت با مصوبه شورای شهر قم دیگر هیچ اعتباری برای این پروژه اختصاص داده نشد.

بهشتی معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قم با اشاره به اینکه حدود ۲۲۰ میلیارد تومان تا سال ۹۳ که پروژه فعال بود هزینه شد می‌گوید: طبق قرارداد ۵۰ درصد دولت هزینه مونوریل و ۵۰ درصد شهرداری، اما از این ۲۲۰ میلیارد که تا الان هزینه شده است حدود ۷/۶ میلیارد را شهرداری قم هزینه کرده است.

آذرماه سال ۹۴ اعضای شورای اسلامی شهر قم پشت درهای بسته به بررسی سه گزینه پیش روی این طرح پرداختند. گزینه اول، اجرای مونوریل از پارک سوار شمالی تا مصلا به مسافت ۶.۸ کیلومتر بود. این پیشنهاد علاوه بر اینکه نیازمند ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار جدید است، معضل حل نشده عبور مونوریل از مقابل حرم مطهر حضرت معصومه (س) را پیش رو دارد که کار را برای مسئولان سازمان قطار شهری و شورای اسلامی شهر سخت می‌کند.

گزینه دوم، تکمیل مونوریل تا میدان شهید مطهری (قبل از حرم حضرت معصومه) به طول ۴.۷ کیلومتر بود که این طرح برای اجرا نیاز به ۲۰۰ میلیارد تومان بودجه داشت.

گزینه سوم که مورد تصویب قرار گرفته، تکمیل مونوریل تا میدان شهید مطهری با کاهش واگن‌ها از ۲۰ واگن به ۲ واگن و کاهش ایستگاه‌ها به ۲ ایستگاه است. این کار نیاز به ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار جدید دارد.

اواخر سال ۹۴ که می‌شود علیرضا قاری قرآن معاون امور زیربنایی شهرداری قم با اشاره به ورود دو واگن مونوریل به شهر قم و تست واگن‌ها می‌گوید: با توجه به تکمیل ستون‌های بخش زیادی از پروژه، دو واگنی که به شهر قم وارد شده روی ریل‌ها تست شده است.

وی با بیان اینکه پست برق مونوریل هم تکمیل و آماده بهره برداری است، افزود: مسیر مونوریل در حال حاضر حد فاصل دپو در ابتدای اتوبان کاشان به سمت میدان مطهری در فاصله ۴. ۷ کیلومتری در حال تکمیل است.

بالا رفتن هزینه ساخت به دلیل افزایش سرسام‌آور قیمت ارز

معاون شهردار قم با بیان اینکه روند تحویل واگن‌های دیگر مونوریل نیز در حال انجام است، گفت: به موازات مجموعه واگن‌هایی که به شهر وارد شده، به‌علاوه ۱۸ واگن دیگر مورد نیاز دیگر هم در حال تکمیل است.

سال ۹۵ هم تمام می‌شود اما خبری از بودجه نیست در محافل مختلف مهمترین دلیل توقف مونوریل را عدم تخصیص بودجه توسط دولت بیان می‌کنند و مخالفت وزیر راه و شهرسازی با این پروژه را عامل نافرجامی این ابر پروژه می‌دانند.

تورم و افزایش سرسام‌آور قیمت ارز باعث می‌شود اگر روزی مونوریل برای تکمیل شدن به ۱۰۰ یا ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت در سال ۹۸ به هزار و ۲۰۰ میلیارد برسد و دیگر هیچکس حاضر نیست مسئولیت این موجود عظیم و ناقص الخلقه را گردن بگیرد چنانچه سقائیان‌نژاد شهردار قم به صراحت می‌گوید: تکمیل این پروژه نیازمند ۱,۲۰۰ میلیارد تومان بودجه است که در این شرایط امکان تأمین این هزینه نه برای شهرداری و نه برای دولت وجود ندارد.

وی حتی پیشنهاد تغییر کاربری مونوریل را به دلیل هزینه بالا غیرقابل اجرا می‌داند و می‌گوید: سوال اساسی این است که آیا دولت می‌تواند تضمین دهد و بودجه آن را تأمین کند و اگر نمی‌تواند آن را بر اساس ماده ۱۲۷ به بخش خصوصی واگذار کرده تا بخش خصوصی برای آن کاربری‌هایی ازجمله تفریحی، فرهنگی و توریستی تعریف کند و آن را به سرانجام برساند.

شهردار قم تأکید کرد: شهرداری از عوارض مردم در این پروژه هزینه نکرده و به نظر بنده باید به بخش خصوصی واگذارشده و کاربری‌های فرهنگی متناسب با نیازهای شهر برای آن تعریف کنیم.

حالا گره تنها به دست دولت باز می‌شود سخنگوی وقت شورای شهر هم در جمع خبرنگاران به صراحت می‌گوید شورای پنجم هیچ اعتقادی برای هزینه در مونوریل ندارد و این می‌شود که گمانه زنی‌ها برای تخریب این طرح به سر زبان‌ها می‌افتد.

با بالا گرفتن شایعات شهردار قم در جمع خبرنگاران در سال ۹۹ می‌گوید تخریب این طرح هزینه اش از تکمیلش بیشتر است و هر کار دیگری بخواهد بشود موانع حقوقی دارد! همین صحبت‌ها کافی است تا همه درباره مونوریل سکوت کنند.

بارقه‌های امید برای حرکت قطار مونوریل در دولت سیزدهم

سکوتی که تا همین چند ماه قبل ادامه داشت با تغییر دولت به نظر می‌رسد نگاه‌ها به مونوریل قم هم تغییر کرده، استاندار هم که عوض می‌شود؛ رویکرد استان هم تغییر می‌کند چنانچه شاهچراغی در برنامه تلویزیونی اش در آستانه سفر رئیس دولت سیزدهم به قم خطاب به مردم می‌گوید در دولت و شخص رئیس جمهور اراده ویژه ای برای حل معضل مونوریل و بهره مندی مردم قم از آن وجود دارد.

۱۲ سال از آغاز ساخت این طرح گذشته است؛ پروژه‌ای که قرار بود سه ساله تکمیل شود چنان درگیر بازی‌های سیاسی شد که ۱۲ سال طول کشید و حتی تا مرز تخریب هم رفت، مونوریل قم تا آغاز دولت یازدهم ۸۵ درصد پیشرفت داشت که متوقف شد، ۲۲۰ میلیارد تومان هم هزینه شد چه بسا اگر در همان سال‌های اول دولت یازدهم اعتبار ۲۰۰ میلیاردی برای راه اندازی فاز اول داده می‌شد امروز مجبور نبودیم ده‌ها برابر برای راه اندازی آن هزینه کنیم.

مونوریل قم در کنار همه این هزینه‌ها تجربه فنی و علمی بسیار خوبی برای مهندسین ما بود که کمتر کسی به آن اشاره می‌کند چنانچه ساخت ریل‌های آن نیازمند دانش و فناوری خاصی بود که جوانان ایرانی توانستند بدون کمک ژاپنی آن را به دست بیاورند طراحی و اجرای آن نیازمند فناوری و تجهیزات خاصی بود که شرکت‌های ایران آن را اجرا کردند. شاید هزینه بالایی برای مونوریل شده اما اگر صدای حرکت قطار از آن شنیده شود تلخی این هزینه‌ها کمتر شود و تبدیل به افتخاری برای مهندسان آن شود.