امیر مسعود مسعودیان در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص قاچاق انسان از منظر قوانین داخلی و بین‌المللی گفت: التزام به حفظ کرامت بشر یکی از اصول بنیادین ادیان الهی و اسناد بین‌المللی حقوق بشر محسوب می‌شود، به همین دلیل مفهوم و موضوعات حقوق بشر و التزام به رعایت آن امروز در نظام بین‌المللی و نظام‌های ملی حقوقی از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است.
وی با بیان اینکه قاچاق انسان از جرایم سازمان یافته است، گفت: قاچاق انسان، خصوصاً قاچاق زنان و کودکان که به بردگی عصر مدرن شهرت دارد، یکی از مصادیق جرایم سازمان یافته است که از ابتدای دهه‌ی ۱۹۹۰ میلادی شدت یافته و در این سال‌های اخیر به یک معضل جهانی تبدیل شده است از این رو، لزوم جرم انگاری قاچاق انسان در تمامی کشورهای جهان احساس می‌شود.
قاچاق انسان از پیچیده‌ترین و خشن‌ترین جرایم است
این کارشناس حقوقی با تاکید بر اینکه قاچاق انسان، یکی از پیچیده‌ترین و در عین حال خشن‌ترین جرایمی است که در حال حاضر در سطح جهان روی می‌دهد و این پدیده که با هدف ارتکاب اعمال غیرقانونی صورت می‌گیرد، دامن گیر بسیاری از کشورهای جهان شده است، تصریح کرد: افزایش قاچاق زنان و دختران ایرانی به خارج از کشور از یک سو خلاء قانونی جامع و مناسب در خصوص قاچاق انسان به ویژه قاچاق زنان از سوی دیگر، باعث شد که سرانجام قانون مبارزه با قاچاق انسان در تار یخ ۸/۴ /۱۳۸۳ به تصویب برسد.
مسعودیان گفت: این قانون تا حدودی توانست این خلاء را پر کند اما ابهام‌های بسیاری را بر جای گذاشت و نتوانست به طور کامل جواب‌گوی معضل‌هایی چون قاچاق کودکان و زنان به قصد فحشاء به کشورهای توریستی جهان مانند حوزه خلیج فارس و برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی باشد.
وی ادامه داد: در جامعه بین‌المللی نیز به این موضوع توجه شده و اسناد و کنوانسیون‌های بین‌المللی مانند پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون سازمان ملل متحد علیه جرایم سازمان یافته فراملی تحت عنوان پیشگیری، منع و مجازات قاچاق اشخاص به ویژه زنان و کودکان و همچنین اسناد منطقه‌ای نظیر کنوانسیون اتحادیه‌های آسیای شرقی معروف به کنوانسیون سارس راجع به پیشگیری و مبارزه با قاچاق زنان و کودکان، تصویب شده است.
پژوهشگر مؤسسه آموزش عالی فاران افزود: قاچاق انسان یکی از جرایم سازمان یافته فرا ملی است که می‌توان آن را یکی از معضلات جامعه بین‌المللی در قرن ۲۱ دانست. غلبه پدیده جهانی شدن و تسهیل مبادلات و ارتباطات فرامرزی موجب گسترش جرایم سازمان یافته فراملی برای تحصیل منافع نامشروع شده است
به گفته وی بر اساس کنوانسیون بین‌المللی مبارزه با جرایم سازمان یافته فرا ملی، گروه جرایم سازمان یافته این گونه تعریف شده که گروه سازمان یافته عبارت است از گروهی متشکل از سه نفر یا بیشتر که برای مدتی وجود داشته و به قصد ارتکاب یک یا چند جرم شدید یا جرایم پیش بینی شده در کنوانسیون و با هدف تحصیل مستقیم یا غیرمستقیم منفعت مالی یا مادی عمل می‌کنند.
رشد سریع جرم قاچاق انسان در بین سایر جرایم
وی با اشاره به اینکه قاچاق انسان در بین سایر جرایم رشد زیادی داشته است؛ گفت: بر طبق برخی نظریه‌ها، قاچاق انسان در زمره انواع جنایات سازمان یافته می‌باشد و در بین سایر جرایم سریع‌ترین رشد را دارد. تعداد افراد قابل توجه دخیل در این امر، منافع سرشار، درصد ایمنی قضائی بالا منجر به گسترش این نوع جنایت سازمان یافته شده است. جنایات سازمان یافته توسط گروه‌ها و با تشکیلات قوی و دارای نفوذ در بخش‌های مختلف ملی و بین‌المللی ارتکاب می‌یابند.
مسعودیان تصریح کرد: مرتکبین جنایات سازمان یافته بر خلاف سایر جنایات، افرادی بی بضاعت و نیازمند نیستند، بلکه سازمان‌هایی با نوعی قواعد ضمنی الزام‌آور با سلسله مراتب و به شکل هرمی هستند که گاه دارایی آنها چندین برابر بودجه سالانه برخی کشورهاست.
به گفته مسعودیان این تشکیلات دارای نظام‌مندی در عملیات مجرمانه در سطح بین‌المللی هستند که با اعمال خشونت به فعالیت مجرمانه خود می‌پردازند. جنایات سازمان یافته فراملی، در سطوح ملی و بین‌المللی آثار زیانباری از خود برجای می‌گذارند که این آثار شامل ابعاد اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است.
این کارشناس حقوقی افزود: تعریفی که در ماده سوم پروتکل پیشگیری، سرکوب و مجازات اشخاص به ویژه زنان و کودکان، ارائه شده است، در زمره کامل‌تر ین تعاریف است. در این پروتکل آمده است که قاچاق اشخاص، به معنی استخدام کردن، اعزام، انتقال، پناه دادن یا پذیرفتن اشخاص است که به وسیله تهدید یا توسل به زور یا اشکال دیگر اجبار، ربودن، تقلب یا فریب، اغفال، سو استفاده از وضعیت آسیب پذیری با دادن یا گرفتن مبالغی یا منافعی برای تحصیل رضایت شخصی که روی دیگری کنترل دارد، که این اقدامات به منظور بهره برداری صورت می‌گیرد.
پژوهشگر مؤسسه آموزش عالی فاران ادامه داد: بهره برداری شامل بهره برداری جنسی، کار یا خدمات اجباری، به بردگی گرفتن یا اعمال مشابه بردگی، استثمار یا استخراج اعضاست. این تعریف که هم اکنون مقبول‌ترین تعریف در سطح بین‌المللی است، قاچاق کلیه اشخاص اعم از زن، مرد و کودک با هر هدفی از جمله بهره برداری، جنسی، کار اجباری، به بردگی گرفتن، استثمار یا استخراج اعضا را در بر می‌گیرد.
مهاجرت غیر قانونی و افزایش نگرانی دولت‌ها
وی به ابعاد حقوقی جرم قاچاق در قوانین ایران اشاره و تصریح کرد: بر طبق ماده ۱ قانون مبارزه با قاچاق انسان جمهوری اسلامی ایران، قاچاق انسان عبارت است از خارج یا وارد ساختن و یا ترانزیت مجاز یا غیر مجاز فرد یا افراد از مرزهای کشور با اجبار و اکراه یا تهدید یا خدعه و نیرنگ و با سو استفاده از قدرت یا موقعیت خود یا سو استفاده از وضعیت فرد به قصد فحشاء یا برداشت اعضا و جوارح، بردگی و ازدواج. با این حال، امروزه مهاجرت غیر قانونی و افزایش شمار افرادی که بدون مدرک در طول مرزها جا به جا می‌شوند، نگرانی دولت‌ها را در ارتباط با توانایی در کنترل مرزها افزایش داده است و تبدیل به یک چالش مهم و اساسی برای بسیاری از کشورها در مناطق مختلف دنیا شده است.
این کارشناس مسائل حقوق بین‌الملل تصریح کرد: بسیاری از افراد قاچاق شده افرادی هستند که یا در جستجوی زندگی بهتر هستند و یا به عنوان متقاضیان پناهندگی از آزار و اذیت گریخته‌اند و به نوعی می‌خواهند زندگی خود را که در معرض خطر است، نجات بخشند و اصولاً هر دو گروه در اکثر موارد، مورد سو استفاده و بهره برداری گروه‌های قاچاق افراد انسانی قرار می‌گیرند.
نظر شما