خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه_ فاطمه ترکاشوند: هرچند آمریکا و متحدانش در ناتو در جبهه جنگ سخت، اوکراین را تنها گذاشتند اما در عرصه جنگ نرم و تمام حوزه‌های فرهنگ و هنر تا جای ممکن، روسیه را تحت فشار قرار داده‌اند. جمع کردن تندیس پوتین از موزه گرون فرانسه، اخراج رهبر روسی ارکستر مونیخ، ممانعت از تدریس داستایوفسکی در دانشگاه میلان، حذف دو فیلم از جشنواره گلاسکو، ممنوعیت ورود روس‌ها به جشنواره کن، ممانعت از مسابقه با روسیه توسط فدراسیون جهانی شطرنج و بازپس‌گیری کمربند مشکی افتخاری تکواندو از پوتین توسط فدراسیون جهانی تکواندو از جمله اقداماتی است که کشورهای اروپایی عضو ناتو برای افزایش فشار بر روسیه در پیش گرفته‌اند.
جنگ روسیه و اوکراین، کامل‌ترین نمونه از جنگ‌های قرن بیست‌ویکم است که پرده از استراتژی‌های غرب در جنگ‌های معاصر برمی‌دارد.
ناتو از یک سو با پیشروی به سمت کشورهای همسایه روسیه و جداشده از اتحاد جماهیر شوروی، روسیه را تحریک به ورود به جنگی بی‌ثمر در خاک اوکراین کرد و از سوی دیگر، از ورود مستقیم به جنگ نظامی در خاک اوکراین اجتناب ورزید.
حالا اما کشورهای مهم عضو ناتو در اقداماتی جنجالی و خبرساز به دنبال تخریب افزایش فشار بر روسیه هستند تا با ابزارهای فرهنگی، پوتین را وادار به عقب‌نشینی در مسئله‌ای کنند که او، آن را مسئله امنیت ملی کشورش خوانده است.
ارکستری برای جنگ‌طلب‌ها
رسانه‌های غربی ظرف دو روز گذشته، با موضعی تدافعی صراحتاً یا به طور ضمنی از تحت فشار قرار دادن اهالی موسیقی نزدیک به دولت پوتین استقبال کرده‌اند. والری گرگیف، رهبر اکستر که تا پیش از این رهبر ارشد ارکستر فیلارمونیک مونیخ بود، برای ابراز برائت از پوتین از سوی این نهاد موسیقی مورد بازخواست قرار گرفته است.
گرگیف در سال ۱۹۹۶ نشان «هنرمند مردمی روسیه» را از دست پوتین دریافت کرده بود. او هرچند نشان‌های بین‌المللی دیگری نظیر نشان لژیون دونور فرانسه را نیز در کلکسیون خود دارد اما حالا برای ابراز برائت از وطنش تحت فشار قرار گرفته است.
آنا نتربکو، خواننده اپرای روسی‌تبار نیز به همین سرنوشت دچار شده است. او در سال ۲۰۰۸ از سوی پوتین با دریافت نشان «هنرمند مردمی روسیه» مورد تقدیر قرار گرفت. شهرت این خواننده سوپرانو تا حدی است که از اپرای وین تا اپرای سلطنتی لندن اجرا داشته اما حالا برای مخالفت با اقدام کشور در حمله به اوکراین باید پاسخگوی کشورهای اروپایی باشد.
اما پایگاه نیویورک‌تایمز خبر تحت فشار قرار دادن این دو هنرمند سرشناس را این طور بازتاب داده است: «والری گرگیف و آنا نتربکو، به علت روابط‌شان با پوتین، امکان فعالیت‌شان را از دست داده‌اند چرا که باز ژئوپلتیک و موسیقی به هم رسیده‌اند.»
به رسمیت شناختن ارتباط طبیعی هنر با مسائل سیاسی موضوعی است که از سوی رسانه‌های غربی برای چندین دهه مورد انکار قرار می‌گرفت و حالا اعتراض به این استاندارد دوگانه در نهادهای غربی مورد انتقاد کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است.
شهاب اسفندیاری، رئیس دانشگاه صداوسیما در توئیتر خود، پس از برشمردن برخی موارد جنگ فرهنگی با روسیه به طعنه نوشته است: «چقدر سریع نقاب لیبرال دموکراسی فرو می‌افتد با یک تهدید امنیتی.» در واقع تهدید امنیتی نزدیک به خاک اروپا، آنان را از مواضع ظاهراً فرهنگی خود در دفاع از هنر بدون شوائب و دخالت سیاسی به عقب رانده است.
موزه‌ای برای نمایش جنگ‌طلبی
اقدامات فرهنگی و هنری علیه روسیه، مستقیماً شخص ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور این کشور را هدف گرفته است و از موزه‌ها و نهادهای فرهنگی تا مراکز ورزشی و اجتماعی، اقدامات خبرساز علیه وجهه جهانی او را تشدید کرده‌اند.
موزه گرون واقع در پاریس، پایتخت فرانسه میزبان تندیس بیش از ۲۰۰ شخصیت مهم تاریخ‌ساز جهان از گاندی و اینشتین گرفته تا پاپ فرانسیس و کریستیانو رونالدو است. ایو دل‌اموو، مدیر این موزه هفته پیش اعلام کرد که نمایش تندیس ولادیمیر پوتین را از روز سه‌شنبه اول مارس متوقف کرده است. فیلمی از جدا کردن سر این تندیس مومی از روی بدن آن در شبکه‌های اجتماعی در جهان به سرعت وایرال شده است.
مدیر این موزه در اظهار نظری بر جوانب سیاسی این اقدام خود تصریح کرده است: «ما با توجه به شرایط جاری و اینکه علاقه‌ای نداشتیم هر روز صبح از مقابل چهره چنین شخصیتی عبور کنیم، آرایشش کنیم و زیبا جلوه‌اش دهیم، در نهایت تصمیم به حذف آن از موزه گرفتیم. این برای نخستین بار در تاریخ موزه گرِون است که تندیس شخصیتی که با تاریخ پیوند دارد، جمع‌آوری می‌شود.»
دانشگاه یا میدان جنگ با نویسندگان روسی؟
دامنه اقدامات علیه روسیه تا دانشگاه که به نظر می‌رسد نهادی کاملاً مستقل و غیرمتاثر از سیاست باشد هم کشیده شده است. دانشگاه بیکوکا، مهمترین دانشگاه ایتالیا در شهر میلان است که دو روز پیش استاد مدعو ادبیات آن در اینستاگرام خود اعلام کرد توسط مسئولین این دانشگاه از تدریس در کرسی داستایوفسکی منع شده است.
پائولو نوری، نویسنده ایتالیایی با انتشار ویدئویی از ایمیلی از سوی این دانشگاه خبر داد که تعویق کرسی ۴جلسه‌ای تدریسش درباره چهار رمان بزرگ داستایوفسکی شامل جنایت و مکافات، ابله، شیاطین و برادران کارامازوف را به او اطلاع داده است. او در این باره با تعجب می‌گوید: «من می‌فهمم چیزی دارد در اوکراین اتفاق می‌افتد، ترسناک است اما آن چه در ایتالیا در حال وقوع است، مضحک و شرم‌آور است.»
پس از انتشار این ویدئو و به دنبال موج اعتراض‌های جهانی علیه این اقدام، روز چهارشنبه دانشگاه بیکوکا با انتشار توییتی از تصمیم قبلی خود عقب‌نشینی کرد و گفت دوره تدریس آثار داستایفسکی مطابق برنامه قبلی برگزار خواهد شد. الکساندرا بوچی، روزنامه‌نگار ایتالیایی با طعنه به این اقدام شرم‌آور در توئیترش نوشته است: «داستایوفسکی به خاطر مطالعه کتاب‌های ممنوعه توسط حکومت تزاری به اردوگاه‌های کار سیبری فرستاده شد. ما داریم به سطح بی‌سابقه‌ای از نفرت و حماقت دست پیدا می‌کنیم که من هرگز فکر نمی‌کردم ممکن باشد.»
صنعت فیلم، قربانی جنگ سخت روسیه و جنگ نرم ناتو
گذشته از شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی روسیه، حتی صنعت سینمای این کشور به عنوان بخش مردمی فرهنگ نیز در اقدامات جدید اتحادیه اروپا هدف قرار گرفته‌اند. جشنواره کن، دو روز پیش اعلام کرد که اجازه ورود فیلم‌های روسیه به این فستیوال را نمی‌دهد و سینمای دولتی روسیه را تحریم خواهد کرد.
به گزارش ایندیپندنت که مانند سایر رسانه‌های غربی، لحنی آمیخته با دفاع و تحسین درباره این اقدامات ضدفرهنگی دارد، بیانیه جشنواره کن را این طور بازتاب داده است: «جشنواره کن وفادار به تاریخچه خود که در سال ۱۹۳۹ با مقاومت در برابر دیکتاتوری آغاز شد، همیشه در خدمت هنرمندان و متخصصان صنعت فیلمسازی است که با هدف اصلی دفاع از صلح و آزادی، صدای خود را برای محکوم کردن خشونت، سرکوب و بی‌عدالتی بلند می‌کنند.» به گزارش این پایگاه، در این بیانیه تاکید شد این تحریم تا زمانی که تهاجم روسیه به اوکراین به نحوی پایان یابد که برای مردم اوکراین رضایت‌بخش باشد، ادامه پیدا می‌کند.
برخی دیگر از جشنواره‌های سینمایی و وی‌اودی‌های جهانی هم از این تحریم‌ها علیه سینما و صنعت فیلمسازی روسیه حمایت کرده‌اند که عملاً به ناراضی‌تراشی درون حکومت این کشور و خیزش نهادهای درونی آن علیه تصمیم دولت خواهد انجامید.
والت دیزنی روز دوشنبه اعلام کرد که اکران فیلم‌های سینمایی خود در روسیه را متوقف می‌کند. پس از آن، شرکت برادران وارنر نیز خبر داد که فیلم «بتمن» این هفته در روسیه اکران نمی‌شود. سخنگوی شرکت فیلمسازی سونی نیز در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با توجه به اقدام نظامی ادامه‌دار در اوکراین، اکران‌های برنامه‌ریزی‌شده خود در روسیه را متوقف خواهیم کرد.» جشنواره‌های فیلم استکهلم و گلاسکو نیز در اطلاعیه‌های جداگانه‌ای اعلام کردند که فیلم‌های مرتبط با دولت روسیه را پذیرش نمی‌کنند. بازار تلویزیون جهانی ام‌آی‌پی‌تی‌وی (MIPTV) نیز حمله نظامی روسیه به اوکراین را محکوم کرد. این اقدام به معنای آن است که روسیه در بازار تلویزیونی کن هم حضور نخواهد داشت.
ورزشی که قرار نبود آلوده به سیاست باشد
فدراسیون‌های جهانی برخی از ورزش‌ها نیز تلاش کرده‌اند که بازار این رویارویی داخلی در خاک روسیه را به حوزه ورزش هم بکشانند. این درحالی است که تا پیش از این گفتمان لیبرالیسم و رانه‌های توسعه‌دهنده آن مدعی بودند که سیاست از مثل فرهنگ و هنر باید از آلایش به سیاست دور بماند.
اما فدراسیون جهانی تکواندو با موضع‌گیری مستقیم علیه پوتین در اقدامی مشابه با موزه گرون، برای مشروعیت‌زدایی از وجهه پوتین به عنوان یک رهبر جهانی، کمربند مشکی افتخاری او در دان ۹ را که در نوامبر ۲۰۱۳ به آقای ولادیمیر پوتین اعطا شده بود، بازپس گرفت. این فدراسیون همچنین اعلام کرد، به کمیته بین المللی المپیک در ممنوعیت پرچم و سرود روسیه در رویدادهای این رشته ملحق خواهد شد.
فدراسیون جهانی شطرنج نیز بازیکنان روسیه و بلاروس را برای شرکت در مسابقات رسمی محدود کرد. چهل و چهارمین المپیاد جهانی که یکی از مهمترین و بزرگترین رقابت‌های تیمی در شطرنج به حساب می‌آید در روسیه برگزار نخواهد شد. این مسابقات که در آن تیم‌های ۱۹۰ کشور به مدت دو هفته به رقابت می‌پردازند، قرار بود از ۲۶ جولای تا ۸ آگوست در مسکو برگزار شود.
اما فدراسیون جهانی شطرنج روز سه‌شنبه گذشته طی بیانیه‌ای اعلام کرد که روسیه و بلاروس از میزبانی تمام مسابقات و رویدادهای رسمی شطرنج منع شده‌اند. همچنین بازیکنان روسیه و بلاروس اجازه به نمایش گذاشتن پرچم ملی در رویدادهای رسمی و پخش سرود ملی خود را نخواهند داشت.
جنگ نرم مؤثرتر از جنگ سخت خواهد شد؟
استانداردهای دوگانه فرهنگی برخورد دولت‌های اروپایی خصوصاً کشورهایی چون فرانسه که همواره تلاش کرده‌اند در عرصه فرهنگ و هنر، چهره‌ای بی‌تفاوت نسبت به سیاست از خود ارائه دهند، این روزها بیش از همیشه توسط افکار عموی در سطح جهان در حال نقد شدن است. این تحریم‌های بی‌پرده و بدون رودربایستی خصوصاً در حوزه فرهنگ و هنر، حالا بیش از هر زمانی، چشمان مردم جهان را به حقیقت باز کرده است و نگاهی به شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که استراتژی دولت‌های غربی برای استفاده ابزاری از هنر و ورزش در سیاست دارد بیش از پیش افشا می‌شود و شعار بودن ادعاهای قبلی آنان رنگ می‌بازد.
با این همه اما باید دید این تحریم‌ها تا چه اندازه خواهد توانست در درون خاک روسیه به افزایش نارضایتی‌های نهادها و شخصیت‌های فرهنگی و هنری علیه ورود به جنگ دامن بزند و آیا این نارضایتی‌ها منجر به عقب‌نشینی مؤثر پوتین از جنگ با اوکراین خواهد شد یا نه. اما به نظر می‌رسد آمریکا و دولت‌های اروپایی به اثربخش بودن این اقدامات بیش از ورود مستقیم به جنگ نظامی امیدوار هستند. چنین اتفاقی می‌تواند تغییر چهره جنگ‌های معاصر از سخت به نرم را علنی‌تر کند که ضرورت توسعه آگاهی عمومی و افزایش قدرت دفاع فرهنگی را به ما گوشزد خواهد کرد.
نظر شما