۱۵ فروردین ۱۴۰۱، ۵:۳۰

میزگرد نقد «عملیات عطش» در مهر/۱

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

مقابله گردان عمار با چهار، پنج یا یک لشکر دشمن بعثی و همچنین علت عدم مقاومت نیروهای لشکر ۲۱ حمزه ارتش ازجمله مسائلی بودند که در نشست نقد و بررسی کتاب «عملیات عطش» در خبرگزاری مهر مطرح شدند.

خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و اندیشه_ صادق وفایی: کتاب «عملیات عطش»؛ ششمین کتاب از مجموعه کتب خاطرات شفاهی انتشارات «۲۷ بعثت» است که به روایت مستند نبرد «گردان عمار» در «تنگه ابوقریب» پرداخته است؛ جواد کلاته عربی، نویسنده این کتاب با طی ۵۰ جلسه گفت و گو با رزمندگان حاضر در صحنه عملیات تنگه ابوقریب، گفت و گوهایی با فرمانده وقت لشکر ۲۷، کادر فرماندهی و رزمندگان گردان عمار، گردان تخریب و واحد اطلاعات عملیات لشکر ۲۷ و یکی از شاهدان ماجرا در لشکر ۷ ولیعصر (عج) دزفول، سه مصاحبه با افراد دخیل در ماجرا از مرکز اسناد انقلاب اسلامی و یک فیلم ۲۶ دقیقه‌ای از خود تنگه ابوقریب این کتاب را به رشته تحریر درآورده است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «حال حسین‌زاده لحظه به لحظه بدتر می‌شود. خون زیادی ازش رفته و مدام چشم‌هایش سیاهی می‌رود. سه چهار دفعه پاهایش سست می‌شود و می‌خورد زمین. بدنش دارد می‌سوزد. مثل بچه‌ها به گریه افتاده. یک‌جا از بی‌رمقی، زانو می‌زند و به حالت سجده می‌افتد روی زمین. ب صدایش می‌کند که از جا بلند شود. می‌گوید: «حسین! … پاشو توروخدا…پاشو…» اما حسین‌زاده که درد بازوی شکسته امانش را بریده، جانِ حرف زدن ندارد… این دفعه خیلی محکم می‌گوید: «حسین! به جان مادرم اگه بلند نشی می‌زنمت! …» حسین‌زاده به التماس و ناله می‌گوید: «یه کم دیگه بذار بشینم… نمی‌تونم راه برم.... نا ندارم....» باورهژ که وقتی برای جرّوبحث ندارد، محکم با لگد می‌کوبد به پهلوی حسین‌زاده. آن از نهاد حسین‌زاده بلند می‌شود، سرش را بالا می‌گیرد و به عتاب می‌گوید: «نامرد!.... برای چی می‌زنی آخه؟....»

کتاب «عملیات عطش» در ۲۵۹ صفحه به قیمت ۵۰ هزار تومان با تیتراژ ۱۰۰۰ نسخه به چاپ رسیده است.

اگرچه فیلم «تنگه ابوقریب» ساخته بهرام توکلی سعی در روایت این واقعه داشت، اما به اعتقاد رزمندگانی که در تنگه ابوقریب حضور داشتند، این فیلم با داستان واقعی فاصله معنا داری دارد. به بهانه چاپ کتاب «عملیات عطش» و همین مساله که ذکر شد، میزگردی با حضور جواد کلاته نویسنده کتاب و گل علی بابایی، مرتضی قاضی، صادق وفایی و مجید محمدولی به عنوان منتقد اثر در خبرگزاری مهر برگزار شد.

بخش اول این میزگرد، در کنار روایت بخش‌هایی از تاریخ و روایت‌های بی تعارف، مربوط به ساختار کتاب «عملیات عطش» و شیوه روایت در آن است.

گزارش مشروح قسمت اول این میزگرد در ادامه می‌آید؛

*وفایی: برای نقد کتاب در خدمت آقای قاضی هستیم اما قبل از شروع، با اجازه حضار چند کلمه‌ای را صحبت کنم؛ پیشنهاد می‌کنم جلسه نقد را به دو بخش تقسیم کنیم، اول بخش تاریخی و ماجرایی که در تنگه ابوقریب اتفاق افتاده و دوم ساختار کتاب و نقدش. اینکه گردان عمار عملیات در تنگه ابوقریب داشته، از نظر تاریخی بسیار اتفاق مهمی است و کتاب جواد کلاته نیز باید از نظر ساختاری بررسی شود.

یکی از ویژگی‌های بارز این کتاب که از ابتدا در آن وجود داشت، پرداختن به مساله اختلاف ارتش و سپاه است که اگر بخواهیم اصل و قائده را در نظر بگیریم، امام (ره) همیشه جلوی این شکاف را گرفت و مانع از اختلاف بین این دو یگان نظامی بود. همان طور که می‌دانیم مجاهدین خلق در ابتدای انقلاب بحث انحلال ارتش را مطرح کردند اما امام جلوی آنها را گرفت.

من کتاب را که خواندم و از صفحات ابتدایی، ماجرای عقب نشینی لشکر ۲۱ حمزه را دیدم، قضاوتی نکردم و هنوز رویکرد جواد کلاته درباره این اختلاف، برایم روشن نبود. اما در ادامه به نظرم رسید رویکرد نویسنده بی طرف و مستندنگارانه است. اگر واقعیت را در نظر بگیریم، علی رغم اینکه کتاب مربوط به لشکر ۲۷ و گردان عمار است و به سپاه مربوط می‌شود، اما در حاشیه اش، به ارتش پرداخته شده و به صورت عادلانه هم به آن پرداخته شده است؛ یعنی اگر عقب نشینی لشکر حمزه را داریم، مقاومت لشکر ۷۷ خراسان را هم داریم که فرمانده گردانش عقب نشینی نکرده و بین نیروهایش دارد مقاومت می‌کند.

در مجموع فکر می‌کنم نویسنده تحت تأثیر آن جریان ضدیت با ارتش قرار نگرفته و یک روایت عادلانه دارد. در این روایت اگر بدی می‌گوید خوبی را هم مطرح می‌کند. اما عقب نشینی لشکر ۲۱ حمزه معمایی است که به نظر من نویسنده می‌توانست آن را بازتر کند.

ما در ابتدای کتاب مقاومت لشکر ۲۱ حمزه را می‌بینیم اما اگر مخاطب جوان این کتاب را بخواند نمی‌دانیم متوجه می‌شود که شرایط به چه شکل رقم خورده است یا نه؟ یعنی آیا واقعاً شرایط کشور ما در آن زمان تا این اندازه با مشکل مواجه بوده است و عراق تا آن میزان به جلو آمده است، اما در مورد بحث ارتش که در این کتاب پرداخته شده است روایت عادلانه است و نسبت به کارهای قبلی شما قدم بسیار رو به جلویی است از این جهت که لحن کتاب گزارش گونه است و از خلال خاطرات و روایات این روایت یکپارچه به وجود آمده است اما نکته منفی به نظر من این بود که یک بخش‌هایی از کتاب لحن شعاری وجود داشت، به نظر من اگر لحن روایتی و گزارشی کتاب اگر رعایت می‌شد بسیار بهتر از این جانبداری ها بود.

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

خب، جناب بابایی، صحبت‌های شما را درباره وجه تاریخی مساله بشنویم!

گل علی بابایی: در رابطه با وقایعی که منجر به حادثه ابوقریب شدند، باید گفت از اواخر سال ۶۶ جنگ وارد یک فضایی شد که ما هر روز شاهد یک اتفاق ناگوار بودیم؛ یک روز سقوط فاو، شلمچه، فکه، جزایر مجنون و غیره؛ همینطور ارتش عراق جلو می‌آمد و به وضعیتی رسیده بودیم که هر روز یک خبر بد داشتیم. آخرین شأن هم موضوع ۲۲ تیرماه در ابوقریب بود و ارتش صدام حمله خود را شروع کرد؛ از فکه به سمت جاده اندیمشک و اهواز که عراق می‌آید و مثل تمام مناطقی که راحت می‌آمد، تا تنگه ابوقریب پیش روی کرد.

اینکه چرا بچه‌های ارتش مقاومت نکردند، به این دلیل بود که شرایط به شکلی بود که امکان مقاومت نبود و نمی‌توانیم بگوییم کسی کوتاهی کرده است. اما اگر عراقی‌ها از تنگه عبور می‌کردند و به کرخه می‌رسیدند، فاجعه رخ می‌داد که همه بسیج شدند جلوی پیشروی دشمن را بگیرند اینکه چرا بچه‌های ارتش مقاومت نکردند، به این دلیل بود که شرایط به شکلی بود که امکان مقاومت نبود و نمی‌توانیم بگوییم کسی کوتاهی کرده است.

* یعنی منظورتان وضعیت آن روز مملکت و شرایط پذیرش یا عدم پذیرش قطعنامه است؟

بله. اما اگر عراقی‌ها از تنگه عبور می‌کردند و به کرخه می‌رسیدند، فاجعه رخ می‌داد که همه بسیج شدند جلوی پیشروی دشمن را بگیرند و نوک پیکان هم گردان عمار بود که وارد عمل شد و این بچه‌ها با تمام توانی که داشتند حماسه ابوقریب را رقم زدند.

* جناب قاضی صحبت‌های اولیه شما را هم بشنویم!

قاضی: نقد به نظر من اساساً رشددهنده و تربیت کننده است؛ اولاً برای نویسنده و ثانیاً برای دیگرانی که می‌شنوند. حتی اگر بی ربط باشد. به دلیل اینکه اگر نقد با ربط باشد جای بحث وجود دارد و فرد را به دنبال اصلاح آن مشکل می‌برد اما اگر نقد بی ربط هم باشد، اثر از خودش و از کار و منطق خود دفاع می‌کند و کتاب یک پیوست فرهنگی پیدا می‌کند. در نتیجه احساس می‌شود کتاب زنده است و افراد برایشان مهم است که در مورد آن کتاب صحبت کنند.

بنابراین به نظر من، نقد اساساً یکی از مطالب بسیار مهم است و ما به نقد منصفانه و علمی نیازمندیم که ما را پالایش و مراقبت کند تا بتوانیم در این حوزه ارزش و حقیقت دفاع مقدس را به بهترین شکل برای این نسل و نسل‌های آینده، تبیین کنیم. بنابراین خوشحالم که این جلسات نقد برگزار شده و تصمیم گرفته ام این مسیر را به شکل گروهی و فردی ادامه دهم.

باید خسته نباشید بگوییم به جناب کلاته و نشر ۲۷ که زحمت کشیدند این کار به ثمر بنشیند و البته بچه‌های گردان عمار و سردار یزدی فرمانده دلیر آنها. و باید درود فرستاد به روح شهدایی که در آن مقطع جان خود را فدا کردند تا این حماسه خلق شود و نگه داشتن عراق در آن تنگه به دلیل تلاش آن بزرگواران بود که در این واقعه شهید شدند و قسمت من و شما این بوده که این واقعه را به قلم بیاوریم و با صحبت درباره کتاب، یادشان را گرامی بداریم.

یک بار کتابی نوشتم که خاطرات محمدجواد شریفی راد خنثی کننده بمب‌ها در زمان جنگ و بعدها جلوه‌های ویژه و انفجار فیلم‌ها را شامل می‌شد.

* کتاب «حرفه ای»!

بله. ایشان در یکی از همین پروژه‌های جلوه‌های ویژه فیلم‌ها از دنیا رفت.

* «معراجی ها» بود.

درست است. زمانی که خانواده آقای شریفی برای اولین بار کتاب را دیدند، انگار که معجزه اتفاق افتاده بود. انتظار تولید این کتاب را از خاطرات آقای شریفی نداشتند. آقای (علیرضا) کمره‌ای درباره کار روی چنین کتاب‌هایی گفتند «از قول من به بچه‌های این حوزه بگویید که کار شما مصداق آیه قرآن است. به این ترتیب اگر شما خاطرات یک نفر را در کتابی می‌نویسید او را زنده می‌کنید و او دوباره حیات جدیدی پیدا می‌کند.»

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

در ابتدای بحث، باید خدا قوتی بگویم به آقای کلاته. اما نکته مهم این است که ما با چه چیزی مواجه هستیم در این کتاب؟ برای شروع بگوییم روایت مستند گردان عمار در تنگه ابوقریب تحت عنوان عملیات عطش؛ که در رده خاطرات شفاهی است و در غالب روایت مستند آمده است.

من از سال ۸۲ کارم را در این زمینه در مؤسسه روایت فتح شروع کردم. این مؤسسه کتاب‌های متعددی دارد که کتاب‌های «روایت نزدیک» ازجمله آنها هستند. روایت نزدیک یک رده‌ای بود که دوستان راه انداختند تحت این عنوان که ما یک واقعه مشخص از جنگ را به طور میلیمتری روایت کنیم و یک روایت نزدیک از آن واقعه ارائه کنیم. من وقتی «عملیات عطش» را دیدم یاد روایت‌های نزدیک برایم زنده شد. خودم هم دو نمونه از این روایت‌های نزدیک را نوشتم. ده مورد از روایت‌های نزدیک در کنار آثاری مثل «عشق و سیزده» ی رضا ابوالحسنی، روایت تپنده و دوربین روی دست از جنگ را شامل می‌شدند. نمونه دیگر این رویکرد در نوشتن کتاب، «پنج روز پدافند» یا «سه روز محاصره» علی اشتری، و «اسارت در هور» هستند.

من امروز می‌خواهم در مورد چندنکته صحبت کنم؛ ابتدا قالبی که زاویه دید دانای کل است و کلاته از آن برای سر و سامان دادن محتوا استفاده کرده است. دیگر اینکه زمان مورد استفاده راوی دانای کل ما، زمان حال است. در این زمینه باید به این جمله کتاب اشاره کرد که «یزدی و فرمانده گروهان‌ها بدون فوت می‌روند اتاق فرماندهی نیروها برو بیایی دارند سر و صدا در ساختمان زیاد شده یکی از بچه‌ها در اتاق را می بندد» یعنی ما در زمان حال حرکت می‌کنیم و کلاته زمان مضارع و حال را برای روایت گزارشش انتخاب کرده است. باید به این سوال بپردازیم که نویسنده زبان روایت و زمانش را درست انتخاب کرده یا نه؟ غالبی که در لشکر نویسی ها و نبرد نویسی ها، راوی سوم شخص است؛ سوم شخصی که اول شخص است. یعنی سوم شخص کامل نیست و اول شخص را در خدمت روایت خود می‌گیرد و دوربینش از بالاست. روایت را یک نفر می‌گوید و دوباره دوربین بالا می‌رود.

وقتی می‌گوئیم می‌خواهیم انسان جنگ و انسان دفاع مقدس را ارائه دهیم، باید شخصیت آدم‌هایی که در این روایت، تفکری دارند که متناسب با آن، عملی از آنها سر می‌زند، ببینیم. به نظرم آقای کلاته با محدوده‌ای که برای کار خود انتخاب کرده، تا حدی ما را در شناختن این شخصیت‌ها محروم کرده است مطلب دومی هم که می‌خواهم به آن بپردازم، در خصوص انسان جنگ و دفاع مقدس است که اگر مخاطبان «عملیات عطش» می‌خواهند انسان معرکه جنگ را بشناسند توصیه می‌کنم کتاب‌های «روایت نزدیک‌» را به طور جدی بخوانند. روایت نزدیک‌ها عموماً اول شخص هستند و روایت ماجرا را از نزدیک ارائه می‌کند. اگر بخواهم درباره انسان جنگ، انسان دفاع مقدس، ابعاد و ویژگی‌های آن صحبت کنم که چطور انسان جنگ را می‌توانیم بشناسیم و چه ویژگی‌هایی دارد؛ باید گفت ما در این کتاب هم انسان دفاع مقدس و هم انسان جنگ را با اعتقادات، باورها، ایمان، وطن دوستی، شجاعت، ترس و غلبه بر ترس، شهادت طلبی، درایت تا حدی بی درایتی، ولایت پذیری، انتقاد و تندی، محبت و… می‌بینیم.

* اگر بخواهید نوع روایت کتاب را به طور خلاصه تعریف کنید، چه طور توصیفش می‌کنید؟

در قالبی که جواد کلاته برای کارش انتخاب کرده، روایت از صحبت و دیالوگ شهید صالحی و یزدی شروع می‌شود که قرار است به جلسه‌ای با حضور آقای هاشمی رفسنجانی بروند و بعد به یکباره با گذشت زمان خبر می‌رسد که وضعیت خراب است و حالا یزدی باید گردانش را بردارد و لب مرز برود تا جلوی عراق را بگیرد. در اینجای کار ما با تنهایی یزدی رو به رو هستیم و در این میان، در بعضی از قسمت‌ها روایت اتفاقات پیش آمده برای ارتش را می‌بینیم؛ ازجمله عقب نشینی لشکر ۲۱ حمزه. بعد نوبت آماده شدن نیروهای لشکر ۲۷ برای رفتن به خط می‌شود و بعد درگیری داخل دشت و فشار عراقی‌ها و نهایتاً عطش بسیار زیاد و جا ماندن شهدا و در نهایت، یک جمع بندی می‌بینیم.

ببینید وقتی می‌گوئیم می‌خواهیم انسان جنگ و انسان دفاع مقدس را ارائه دهیم، باید شخصیت آدم‌هایی که در این روایت، تفکری دارند که متناسب با آن، عملی از آنها سر می‌زند، ببینیم. به نظرم آقای کلاته با محدوده‌ای که برای کار خود انتخاب کرده، تا حدی ما را در شناختن این شخصیت‌ها محروم کرده است. یکی از موارد این بحث، چندخط خلاصه‌ای است که یزدی در سال ۶۱ وارد لشکر شد و اول جانشین است و بعد فرمانده گردان عمار می‌شود. اما همین چندخط را درباره یزدی می‌بینیم و متأسفانه درباره بچه‌های دیگر هم چیزی نمی‌دانیم و به صورت گذری مطالبی می‌بینیم. یعنی شخصیت‌ها به درستی و کامل به ما معرفی نشده اند.

در کتاب «پنج روز پدافند» درباره هر شخصیت داستان اطلاعاتی وجود دارد اما اینجا در «عملیات عطش» بنای جواد کلاته بر این بوده که این قضیه را انجام ندهد. اما برای من خواننده کافی نیست. من باید همه بچه‌های دخیل در داستان را بشناسم تا واقعه‌ای که در صحنه عملیات در حال انجام است، برایم ملموس‌تر شود و به نظرم چون در کتاب، زود وارد عملیات می‌شویم با شخصیت‌ها مواجه نمی‌شویم. ما عموماً گزارش روایت واقعه را می‌خوانیم.

* پس به نظرتان «عملیات عطش»، گزارش است!

بله. این کار بیشتر گزارش است تا روایت کامل. ما با چندجمله وارد گذشته بعضی از افراد می‌شویم اما کافی نیست.

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

مسئله دیگر این است که جواد کلاته از یک زاویه دید دانای کل استفاده کرده است. من مطلع بودم که کلاته قرار است کتاب را چگونه بنویسد و راوی قرار است سردار یزدی باشد؛ اینکه عموم روایت‌ها را او روایت کند. می‌دانستم تنه اصلی روایت سردار یزدی است و باقی افراد شاخه و برگ هستند. کلاته روایت اصلی را به یزدی داده و در مواردی که او حضور ندارد، دوربین و زاویه نگاهش را بالا آورده و ظاهراً با مشاوره‌هایی که گرفته شده، در این بخش‌ها، روایت‌ها سوم شخص شده اند. به نظرم همین انتخاب زاویه روایت و زمان حال سبب شده نتواند از همه ظرفیت‌های دانای کل استفاده کند. چراکه سیستم دانای کل یک ظرفیت‌هایی دارد و الزاماتی.

دانای کل آقای کلاته، شخصیت ایرانی و بسیجی دارد و ایشان در بعضی از قسمت‌ها می‌گوید «ما»، «بچه‌های ما»، «گرفته‌ایم» و مشخص است که طرف، ایرانی است علاوه بر دانای کل مطلقی که وجود دارد، ما تنها وارد ذهن یزدی نمی‌شویم و وارد ذهن افراد دیگر هم می‌شویم. در این به کارگیری از این دانای کل، ما انتظار جزئیات بیشتری داریم و انتظار داریم همه جا باشد؛ شک و تردید نداشته باشد و آن قدر محکم باشد که من احساس کنم واقعاً دانای کل است. در مورد این موضوع می‌توان گفت دانای کل آقای کلاته، شخصیت ایرانی و بسیجی دارد و ایشان در بعضی از قسمت‌ها می‌گوید «ما»، «بچه‌های ما»، «گرفته‌ایم» و مشخص است که طرف، ایرانی است.

* بله من هم این مساله را در فرازهایی از کتاب دیدم.

من با افراد زیادی مشورت کردم. چون خودم با استفاده از دانای کل و زمان حال یک کتاب نوشته‌ام. اما به همه الزامات آن مسلط نیستم؛ دانای کلی که برای نوشتن «عملیات عطش» استفاده شده، نباید بگوید «ما» بلکه باید بگوید «نیروهای ایران». این دانای کل نباید ما باشد؛ باید از ما بزرگ‌تر باشد.

نکته کلی که در مورد کار جواد کلاته وجود دارد این است که در این کار شتابزدگی وجود دارد. شاید برای تمام کردن کتاب تحت فشار بوده و در نتیجه در ویراستاری مشکل به وجود آمده است. چراکه زمانی که ایشان به توصیه آقای بابایی زمان دانای کل را به سوم شخص برده، چندموردی را که گفتم، فراموش کرده است.

* یکی از نکات مهم این کتاب به نظر من این است که با یک ادبیات واقع گرایانه تر به وقایع جنگ پرداخته که پیش تر، خیلی جسارت پرداختن به این موضوعات وجود نداشت؛ مثلاً بحث پذیرش قطعنامه و اختلاف نظرهایی که در بین برخی مسئولان وجود داشت. یکی از آثاری که می‌شود گفت به طور نسبتاً جسورانه به این مساله پرداخته بود، فیلم «ماجرای نیمروز ۲؛ رد خون» بود که صحنه‌ای از آن، شخصیت کمال با بازی هادی حجازی فر، با زبان ترکی، مسئولیت پذیرش قطعنامه و پایان جنگ را متوجه آقای هاشمی رفسنجانی می‌دانست. «عملیات عطش» هم با جسارت به این مساله پرداخته که در آن روزها بین برخی از مسئولان و بچه‌های جنگ و سپاه، درباره پایان جنگ اختلاف نظر وجود داشت. به نظرم این مساله بی تعارف بودن و گفتن واقعیت از نقاط قوت کتاب است. مخاطب امروز هم دنبال چنین چیزی است.

قاضی: آقای وفایی، درباره آن روایت عادلانه ای که درباره ارتش گفتید، یک نکته دارم. آقای کلاته در لایوی که چندوقت پیش با آقای رحمانی داشت، گفت روایت من با بچه‌های لشکر ۲۷ همدلانه بوده است. من حرفش را قبول دارم. اما به نظرم این روایت با بچه‌های ارتشی همدلانه نیست. هرچند که من از دل مطالب کتاب نمی‌توانم نمره پایینی به عملکرد بچه‌های ارتش بابت عقب کشیدنشان بدهم. سر تحقیقات این کتاب اسم چند نفر را دیدم که از دنیا رفته اند. به نظرم، روایت کتاب با مسئولان آن زمان کشور هم همدلانه نیست.

* یک نگاه اشتباه وجود دارد که فقط بچه‌های ارتش، برای خاک و وطن می‌جنگیدند و بچه‌های بسیج و سپاه فقط برای دین و اعتقادات می‌جنگیدند. یکی از خوبی‌های «عملیات عطش» به نظر من تبیین این نکته مهم است که نه! بچه‌های سپاه هم روی خاک تعصب داشتند. جایی در روایت‌های کتاب هست که نیروها در تنگه در حال جنگ هستند و نیاز به بازسازی روحیه دارند. در این بخش حرف‌های وطن پرستانه خوبی زده می‌شود. همچنین این نگاه که واقعیت‌ها را بگوییم هم خیلی خوب است؛ اینکه بچه بسیجی‌ها و سپاهی‌ها هم می‌ترسیدند و گاهی از ترس تکان نمی‌خوردند. آقای (جعفر) جهروتی زاده هم در جلساتی که اینجا با حضورشان داشته ایم، خاطراتی درباره کُپ کردن و جلو نرفتن نیروها گفته اند. بنابراین خوب است روایت ترس و جلونرفتن های بسیجی‌ها را هم بگوییم تا مخاطب بداند، اسطوره شدن این شخصیت‌ها و البته شخصیت‌های ارتش مان به این دلیل است که بر ترس شأن غلبه کردند نه اینکه آدم‌های کله شقی بودند و اصلاً ترس نداشتند.

یک نکته دیگر را هم بگذارید گوشزد کنم؛ اینکه با مطالعه کتاب‌های پیشین آقای کلاته به این نتیجه رسیده ام که ایشان ژانر داستان و زندگی نامه داستانی را خیلی می‌پسندد. این حرفم به آن نکته شما درباره گزارش یا روایت بودن کتاب برمی گردد. من در «عملیات عطش» نوعی رفت و آمد بین گزارش و قصه را دیدم؛ متنی که تلفیقی از گزارش، زندگی نامه و داستان است. اما ای کاش به قول شما (قاضی) از پیشینه و سرنوشت افرادی مثل آقای یزدی در کتاب، مطالبی داشتیم!

آقای کلاته، یک نکته دیگر هم اینکه‌ای کاش، ابتدا روایت کامل عقب نشینی ارتش را داشتیم و بعد به ترتیب رخ داد وقایع جلو می‌رفتیم. شما در ابتدا فقط اشاره گذرایی به عقب نشینی ارتش کرده اید و بعد زاویه روایت را به لشکر ۲۷ و ماجرای غلامرضا صالحی و سردار یزدی برای جلسه با آقای هاشمی رفسنجانی برده اید و در صفحات بعدتر به همان جایی رسیده اید که ارتش عقب نشینی کرد. البته این ترفند شما و نشان دهنده همان علاقه تان به ژانر داستانی است اما ای کاش در ابتدا، روایت کامل‌تری از سمت و سوی اتفاقی که برای ارتشی‌ها افتاد، می‌داشتیم!

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

قاضی: من قسمت ارتش را نخواندم. یعنی از آن عبور کردم و به نظرم یکی از ضعف‌های صفحه بندی کتاب است که این بخش دیده نشده است. نکته این است که ما چرا این بخش اول را ابتدا می‌آوریم؟ به این دلیل که می‌خواهیم یک قلاب ایجاد کنیم که یک تکان دهندگی و تلنگر داشته باشیم. اما به نظرم این اتفاق رخ نداده است.

آقای کلاته می‌گوید من یک راوی قوی داشتم به نام یزدی و راویان کوچکی نیز در کنارش داشتم. اما من نگاه کردم به این شکل نیست که آقای یزدی روایت اول باشد؛ مثلاً درباره نبرد گروهان رجایی. در اینجا آقای یزدی را پشت خط اول درگیری داریم. البته صراحت‌های کتاب هم جذاب هستند؛ مثل همان جایی که آقای یزدی به این نتیجه می‌رسد که «کسی به فکر ما نیست» و این مساله نشان از عدم تدبیری دارد که وجود داشته و به خاطرش، این نیروها به تعبیر آقای یزدی رها شده بودند.

وقتی می‌خواهیم گذشته خود را تعریف کنیم و بگوییم صبح یک اتفاق افتاد، می‌گوئیم «می دونی چی شد؟» اما چون کلاته اصل و بنای فعل خود را بر مضارع گذاشته، با مضارع هایی که برای گذشته تعریف کرده است، زمانش روایتش گم می‌شود. من درباره گروهان رجایی واقعاً به اشتباه افتادم. به نظرم اگر ایشان از روایت سوم شخص - اول شخص استفاده می‌کرد، بهتر می‌شد در مجموع، به نظرم، این طور نیست که روایت آقای یزدی در کتاب، روایت غالب باشد. آقای کلاته می‌توانست روایت سوم شخص و اول شخص استفاده کند. من به عنوان خواننده دوست داشتم، از شخصیت‌های دیگر بیشتر بدانم اما با محدودیت روبرو هستم و نمی‌توانم این خواسته را محقق کنم. روایت اول شخص باعث می‌شود من به شخصیت نزدیک شوم. در کل استفاده از زمان مضارع و راوی دانای کل، یک سری قابلیت‌ها را از این متن گرفته است.

وقتی می‌خواهیم گذشته خود را تعریف کنیم و بگوییم صبح یک اتفاق افتاد، می‌گوئیم «می دونی چی شد؟» اما چون کلاته اصل و بنای فعل خود را بر مضارع گذاشته، با مضارع هایی که برای گذشته تعریف کرده است، زمانش روایتش گم می‌شود. من درباره گروهان رجایی واقعاً به اشتباه افتادم. به نظرم اگر ایشان از روایت سوم شخص - اول شخص استفاده می‌کرد، بهتر می‌شد.

خب، من باقی صحبت‌هایم را در بخش دیگر جلسه مطرح کنم.

* کمی صحبت‌های آقای محمدولی را هم درباره ساختار کتاب بشنویم!

محمدولی: آقای کلاته، آقای وفایی در مورد میل شما به داستان نویسی گفتند. من هم معتقدم که شما وقتی از دانای کل نامحدود استفاده کردید، زمان از دست شما در رفته است. مثلاً در جمله‌ای می‌گوئید «یزدی با ایمان گفت…» این یک دانای کل نامحدود است. شما چه طور با ایمان بودنش را متوجه شدید یا ما چطور باید متوجه شویم که او فلان حرف را با ایمان زده است؟ پس این روایت، یک مرجع و یک راوی می‌خواست که جایش به شدت خالی است و به نظرم یکی از نقاط ضعف کتاب، نبود همین مرجع و رفرنس است.

یک ضعف دیگر هم مساله ویراستاری بود. به نظرم این کتاب جای ویراستاری بهتری داشت. این واقعه سال ۶۷ رخ داده و برای من مخاطبی که سال ۱۴۰۰ این کتاب را درباره آن می‌خوانم، قابل قبول نیست که ندانم دقیقاً چندلشکر از دشمن پشت تنگه بودند. این مساله در کتاب، مبهم است. چند لشکر؟ کدام لشکرها؟ شاید آن زمان، آقای یزدی و نیروهایش نمی‌دانستند با چند لشکر روبرو هستند ولی ما الان در یک کتاب مستند باید بدانیم.

* من ابتدای کتاب دیدم که نوشته بود ۴ تا ۵ لشکر از دشمن در حال حرکت بودند. اما در پایان گفته می‌شود که گردان عمار با دو گروهان خود، مقابل یک لشکر عراقی ایستاد.

محمدولی: بله در جایی گفته شده چندلشکر؛ اما من الان که در سال ۱۴۰۰ یک کتاب مستند از جنگ می‌خوانم، دوست دارم بدانم چه بود و چه شد؟ من فکر می‌کنم تعلق ذاتی جواد کلاته به داستان سبب این کاستی شده است. اگر کتاب به طور کامل یک اثر داستانی بود می‌شد این مساله را پذیرفت اما در یک کتاب مستند نمی‌شود.

قاضی: بله. چون شتاب زدگی در روایت و تهیه کتاب وجود داشته است.

محمدولی: به نظرم می‌شد حجم بیشتری را به مستندات اختصاص داد.

گردان عمار مقابل چندلشکر ایستاد؟/علت عدم مقاومت ارتش چه بود؟

* در جلسه مان، حاضران دیگری هم داریم که کتاب را خوانده اند و می‌توانند در این باره نظر بدهند. آقای وثوق کیا مدیرکل اخبار فرهنگی خبرگزاری مهر این جاست که هر دومان کتاب را در یک روز تمام کردیم. آقای وثوق کیا، شما هم نظرتان را بگویید!

وثوق کیا: من که این کتاب را خواندم، به این فکر کردم اگر این کتاب در اختیار سازندگان فیلم «تنگه ابوقریب» قرار می‌گرفت، باز هم چیزی بیشتر از آن فیلم در نمی‌آمد. به نظر من نقطه قوت این کتاب، این است که می‌تواند بیشتر در میان مردم باشد؛ به دلیل اینکه کتاب روایی ترین نوع روایت را دارد.

برای من جذاب بود که نویسنده در پاورقی اش شیطنت هم کرده و درباره مساله کدهای بی سیم که ورامین نشانه عقب نشینی بود، اصلیت ورامینی خود را گوشزد کرده است. نویسنده در کتاب با مخاطب صریح است و علی رغم همه کمبودها و جاماندگی ها، احساس می‌کنم کتاب «عملیات عطش» یک اثر جامع است. البته درباره چرایی عقب نشینی ارتش، ابهام کلی دارد اما در کل کسی که آن را می‌خواند، با فضایش درگیر می‌شود.

قاضی: بله. به نظرم آقای کلاته با تحقیق بیشتر می‌توانست این ابهام عقب نشینی ارتش را در کتاب رفع کند.

ادامه دارد…

کد خبر 5450403

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
  • نظرات حاوی توهین و هرگونه نسبت ناروا به اشخاص حقیقی و حقوقی منتشر نمی‌شود.
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود.
  • captcha

    نظرات

    • علی ۰۸:۱۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      10 0
      اگر ارتش نبود امثال شماها نبودید
    • محمد IR ۰۹:۱۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      64 2
      پرسنل وفرماندهان ارتش بر حسب درجه و دوره های طی شده مسولیت گرفته بودند و خوب می دانستند چه موقع در چه زمانی باید در مقابل دشمن آفند وچه زمانی پدافند نمایند. ضمنا یکی از انواع عملیات پدافندی عقب روی است به شکلی که زیر فشار دشمن کمترین تلفات ممکن را بدهد تا نیروی تازه نفس جایگزین شود
      • IR ۱۵:۰۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
        0 4
        لطفا کتاب عملیات عطش رو بخونید تا ببینید بر اساس خاطرات خودش ارتشی‌ها، ارتش در آن منطقه چطوری عقب‌نشینی کرده
      • کامران IR ۱۵:۴۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
        10 0
        به گفته رهبر انقلاب (امام خمینی): هر کس که با هر ادبیات و حتی ایما و اشاره قصد لطمه به ارتش را داشته باشد خائن به انقلاب و مردم ایران است.
    • علی IR ۰۹:۲۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      14 0
      به نظر من علت عقب نشینی لشکر 21 سواد نظامی و آگاهی از قدرت لشکر مقابل بود اساسا قدرت اصلی در جنگ سواد نظامی و تجهیزات جنگی است که ارتش داشت ودشمن هميشه ضربات سنگین را از نیروی هوایی وتوپخانه وهوانیروز متحمل شده که در زمان جنگ فقط ارتش این امکانات و تجربه را داشت نه تفنگ کلاشینکف
      • سرباز گمنام IR ۰۸:۰۴ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
        1 0
        ۳۴ روز مقاومت خرمشهر توسط گردان هفتصد نفره تکاوران نیروی دریایی ارتش صورت گرفت که هیچوقت ازشون اسمی برده نمیشه در آخرین روزهای مقاومت برای اینکه نیروها امید داشته باشن حدود هفتصد نفر از دانشجوهای دانشگاه افسری امام علی رو به اسم تکاور وارد میدون میکنند تا فقط روحیه ای باشه برای مقاومت
    • مهدی همدان IR ۱۰:۳۰ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      13 0
      دهها و بیشتر عملیات سپاه هست که در طول دفاع مقدس با عقب نشینی و شکست کامل تمام شده و ظاهراً صحبت در باره آنها هم آنقدر راحت نیست و با توجیهات من درآوردی توجیح میشود. خیلی بیخود کرده در باره ارتش چنین مطالبی نوشته.اصلا در دنیا فقط کارشناسان نظامی زبده می‌توانند در باره علل شکست یا عقب‌نشینی واحد‌های
    • حمیدرضا JP ۱۰:۵۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      65 2
      ارتش مقاومت کردو شهیدان زیادی تقدیم امنیت کشور کرد وجانانه جنگید. متاسفانه عده محدودی دوست دارند ارتش را زیر سوال ببرند.
      • علیرضا IR ۱۴:۱۳ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
        8 0
        سلام دوست عزیز اشکال ندارد خداگواه هست اینها نمیتوانن ارتش بدنام کنند قضاوت با خود مردم درآینده من الله توفیق...
      • ارتشی IR ۱۵:۰۴ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
        12 0
        ارتش کار خودشو بلده. اگه یه گروهان یه لشکر عراق سرنگون کرده. چرا جنگ ۸سال طول کشید واقعا که دورغ بزرگیه
    • IR ۱۰:۵۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      10 0
      سلام خیلی دلم می خواهد این بزرگواران یا جماعتی از این جنس واقعیات عملکرد سپاه در سال آخر جنگ را به قلم بکشند ببینم جرات دارند حقیقت را بنویسند
    • RO ۱۱:۱۲ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      11 1
      مظلوم ارتش،چند تا ادم ...جمع کردین چرت میگید،یک نفر نطامی ارتش رو دعوت می کردی ،منصفانه تر بود،یکی بلند گو به دست و تلویزیون رسانه و....پر ادعا و دروغگو،یکی مظلوم درد وفقر کشیده ،لعتت خدا بر قوم ظالم،،میدانم به مذاقتان خوش نمیاد ولی حد اقل بدونید مردم از شما شعورشون بیشتره،و به امید خدا تنفر از
    • رصا IR ۱۱:۱۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      11 0
      اقا یعنی ارتش توی این هشت سال جنگ فقط نظارگر بود چقدر دروغ وسپاه را فاتح جلوه میدی پس شهیدان مثل ستاری صیاد شیرازی وشیرودی وووو بعقیه دلاور مردان ارتش وجانبازان انش چی کمی وجدان هم خوب همه چیز جنگ مصادره شده به سود سپاه وبسیج
    • مصطفی IR ۱۲:۰۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      2 1
      بله به نظرمن انسان نباید در یک سری کارها عجله کند جان خودش را به خطر بندازه.
    • علی IR ۱۲:۳۴ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      12 0
      ارتش فدای ملت ،ملت فدای ارتش ،درود بر دلاور مردان ارتش ایران
    • محمد IR ۱۲:۴۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      9 0
      توهر اظهار نظری باید جان انصاف را رعایت کرد ارتش جمهوری اسلامی ایران در خرمشهر با یک گردان به فرماندهی ناخدا صمدی در مقابل پنج لشگر مجهز عراق مقاومت کرد وتا اخرین نفر مبارزه کرد این نمونه ای از فداکاری دلاور مردان ارتشی بود که از همه لحاظ در جهان بینظیر است وهر کجا برادران سپاه کم میاوردند ارتش وارد
    • کاظم IR ۱۲:۵۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      0 0
      فقط بازی یود تا بچه ۶ای تهران که همیشه تو جوانمردی ودلیری ومشتی بودن همتا ندارند را قربانی کنند والا معنی ندارد افرادی که دارن به مرخصی میان مردی مردی کنند تا اونها اونجا بمونند واز برادران وخواهران کرد وعرب ولر خود دفاع کنند ما این سیاسی بازیها رو در کربلا ۴ وعملیات مرصاد وازادسازی مناطق دیگه دید
    • حافظ دارابی IR ۱۳:۰۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      10 0
      خوب دارید ارتش را خراب میکنید . پس این همه ارتش شهید تقدیم ایران کرد فکر کنم داشتند تیله بازی میکردند که شهید شدند . خجالت بکشید . خدا لعنت کنه کسایی که دارد ارتش را از چشم مردم میندازند . تاریخ گواه خواهد بود البته شما دارید تاریخ را تحریف میکنید
    • محمد GB ۱۳:۱۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      8 0
      1.افند 2.پدافند 3.عملیات تاخیری(عقب نشینی) عقب نشینی نوعی عملیات است که به علت نداشتن نیرو،تجهیزات، مهمات زمین رو میدیم زمان رو بگیریم . نه این که جوونهای مردم رو قتل عام بکنیم.
    • رسول IR ۱۳:۲۲ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      7 1
      من خودم درلشکر 21بودم نظرات این عزیز بسیارمتفاوت هست ارتش دراین کشور پاگرفته وسالیان سال درخدمت مردم عزیز بوده این همه ارتش دررسانه ها تضعیف نکنید ارتش درکشور دیگری نجنگید شماها عزیزان سپاه هم جنگ تمام کردید وهم بنفع خودتان ان شاء الله جنگی رخ ندهد از شماها همه چی دیدیدم وسلام من الله توفیق 9
    • محمد IR ۱۳:۳۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      سلام ممنونم ازرسانه مهر خداراان شاء الله حفظتان کنه اما یه خواهش اگر خواستید درمورد جنگ قضاوت کنید بهتراست یکی ازارتشیان قهرمان حضور داشته باشند آخه این جنگ ان موقعه پاسداری وجود نداشت قضاوت نکنید فردا مدیون عزیزانی هستید که توتانکها سوختن فعلان براداران سپاه می تازن تاکی
    • هومن IR ۱۳:۴۲ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      میشه خجالت بکشید کمتر دروغ بنویسید و به رزمندگان بی احترامی نکنید، اصلا می‌فهمید عقب نشینی یعنی چی؟ چاله پر کردن مقاومت نیست
    • IR ۱۳:۴۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      7 0
      درود بر ارتش قهرمان
    • IR ۱۳:۵۳ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      7 0
      شهدای ارتش،همانند خود ارتش مظلومند
    • ایرانی 1401 IR ۱۴:۰۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      اگر بصرف خراب کردن مجاهدت و ایثارگری و تلاش قهرمانانه ارتش نیست پس چیست؟ ارتش از ابتدای جنگ مخلصانه در تمام صحنه های جنگ بوده است، چرا شما به کتاب اطلس جنگ ارتش سری نمی زنید واقعیت‌ها و مدارک در آن به ثبت رسیده است. اگر همین ارتش با شرایط اوایل انقلاب نبود خدا می‌داند عراق تا کجا پیشروی کرده بود.و.
    • حمید IR ۱۴:۰۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      عزیزان خبرگزاری مهر اگر برایتان مقدور هست از ارتشیان قهرمان دراین مصاحبه جوابش بشنوید منصفانه قضاوت کنید ارزش ارتش ازاین مصاحبه ها بلکه کم نمیشود بلکه محبوب مردم فهیم کشور عزیزمان هستند درود خدابر ارتش عزیز که بدون هیچ چشم داشتی جانانه جنگیدن والانم هیچکس خبری ازرزمندگان ارتش ندارند منصف باشید.
    • IR ۱۴:۱۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      خبرگزاری مهر خواهش نمیکنم اگر وجدان دارید متن ها چراانتشار نمیدهید یطرفه قضاوت نکنید ودنبال منفعت خودتان هستید ان شاء الله به منافع خود برسید اما و گذارتان میکنم به خدای6احدوواحدوسلام
    • علی IR ۱۴:۱۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      هدف از این همه بدی کردن به ارتش چیه؟ چرا میخواهید بدنام کنید؟ همه میدانیم در ارتش افراد اموزش دیده تری نسبت به سایر نیروهای نظامی وجود دارد
    • حسین بختیار IR ۱۴:۳۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      نیروی هوایی ، و هوانیروز و توپخانه و پدافند زمینی ارتش بیشترین زحمت را کشیدند جانفشانی کردند نیروهای پیاده ارتش کلاسیک و منظم بودند افسران ارشد آنها پاکسازی شده بودند و سربازان و درجه داران تابع دستور بودند هیچ کجا هم بیاد نداریم که گفته باشند ارتش از دستور سر پیچی کرده ,,
    • مهدی IR ۱۴:۴۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      7 0
      متاسفم که امثال شما پا رو خون 48000هزار شهید ارتش میذارید کتاب شما و کتاب دا فقط عقده ضدانقلاب هست که از ارتش کینه به دل دارید مثل خانم سیدزهرا حسینی که میگه من تفنگ 106بلندکردم رفتم جنگیدم نمیدونه وزن تفنگ 106حدود 290کیلو هست بنویسید روزی یک با شرف پیدا میشه جوابتون میده ارتش الان مظلوم تاریخه
    • علیرضا IR ۱۵:۰۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      7 0
      تو این مملکت به عده نویسنده یا فیلمساز پول خوب میگیرن تا بر اساس منافع یه جریان خاص کتاب بنویسن یا فیلم بسازن و این وسط یه ارگانی مثل ارتش که رسانه نداره و خالصانه و بی ریا کارش رو انجام میده در حقش ظلم میشه. بعد متوجه میشی نویسنده یا فیلمسازه یا سرباز فراری بوده یا اینکه باباش خدمتش رو واسش خریده
    • حمید رضا قوی بنیه IR ۱۵:۰۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      8 0
      مغرضانه اسم ارتش رو بردید! درمقابل اسم یک گردان از سپاه! می‌توانستید بنویسید علت عقب نشینی لشکر۲۱حمزه چه بوده، اینکه کل ارتش رو بولد کردید معلومه دلتون خیلی خونه از ارتش و این حقارت شما در مقابل نام ارتش بنده رو شاد میکند
    • IR ۱۵:۱۰ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      ما اونجا بعنوان سرباز 21حمزه مقاومت کردیم غروب آمدیم شهر اندیمشکبسیجی ها سربازان را با چماق می‌زدند، عراق از دهلران تا لب کرخه را گرفت ابوغریب و فکه آخرین نقطه مورد نظر عراق بود چرا تلاش ارتش را بی اهمیت جلوه میدهید
    • IR ۱۵:۱۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      این ارزوی خیلیها هست که افتخارات ارتش لگد مال کنن و همه چی به پای سپاه بزنن اما واقعیت چیز دیگه ای نمیتونید با روایت کردنهای بدون اساس و مدرک ارتش خار کنید
    • حسین IR ۱۵:۳۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      خدایی شهدای ارتش در بین احاد مردم و جامعه مظلومند ۰ همچنین ۱۴ هزار شهید ژاندارمری و ناجا ک همچنان روزانه شهید تقدیم این اب و خاک میکند
    • علی اصغر IR ۱۵:۴۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      سلام متاسفانه به علت فضای حاکم بر ارتش ،کسی اجازه تهیه فیلم و یا گرفتن عکس از موقعیت های ارتش را نداشت و کمتر روایتی از عملیات های ارتش ثبت شده و لذا خارج از مجموعه ارتش هر جوری خواستند مسایل مربوط به ارتش را تحلیل و ثبت و ضبط نموده اند،خداوند اجرت مجاهدت های پنهان مخلوقات خود را محفوظ خواهد داشت
    • زکی دیزجی IR ۱۵:۵۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      ماه های اول جنگ تحمیلی ارتش تنها بود و تحولات سیاسی کشور اجازه فعالیت بیشتر را به ارتش نمی داد هر چند ارتشی یان دلاور خوب جنگیدند چرا که جنگ تخصص ارتش است بعدا نیروهای مردمی بسیج وسپاه به یاری ارتش آمدند
    • IR ۱۶:۲۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      0 0
      خدا قوت برادران ارتشی ارزشی و سپاه مقتدر
    • علیرضا IR ۱۷:۰۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      سلام اگرشمانظرات فرماندهان رزمنده لشکر۲۱ حمزه راجویامیشدید وبعدازتحلیل درکتابی راکه زحمت کشیدید میاوزدید قضاوت یکطرفه درخصوص عقب نشینی تاکتیکی دیده نمیشد
    • P IR ۱۷:۱۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      2 0
      درود بر ارتشی های غیور که جانانه هشت سال برای کشورشون جنگیدند همچنین درود بر سپاه و همه مردم که در مقابل دشمن ایستادند. ارتش را زیر سوال نبرین اگر ارتش نبود الان هیشکی نبود. ارتش بر اساس تاکتیک جنگی عمل نموده است
    • IR ۱۷:۳۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      0 0
      با سلام متاسفانه امروز نسلی دست به قلم شدن که هیچ اطلاع دقیقی از وقایع آن زمان ندارن و چه سینه های پر از واقعیتی که مغفول مانده اند ، افراد با هوشی هستن که فضای به وجود آمده رو خوب درک کرده و اقدام به انتشار تاریخ آبکی از جنگ تحمیلی میکنن ،نویسنده تمام همت خودش رو صرف این کرده که ثابت کنه لشکر۲۱
    • علی شیر IR ۱۷:۳۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      اینهایی که این سناریوها رو تنظیم میکنند ضمن وارونه کردن بسیاری از واقعیت ها ، ضمن اینکه سعی در بی اثر کردن زحمات منظم وجانانه ارتشیان دارند بیشتر کاشتن تخم نفاق رادر سرلوحه امورات خود درجامعه مدنظر دارند
    • IR ۱۷:۴۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      چرا با بچه ها و فرماندهان لشکر ۲۱ که در صحنه حضور داشته اند گفت‌وگو نکرده؟
    • احمد IR ۱۷:۴۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      درود می‌فرستیم به روح شهدا و مجاهدین عرصه جهاد و مقاومت ،اما واقعا به هیچ وجه نمیشه شاهکار فدائیان ملت رو با هر نیروی دیگری قیاص‌ کرد ،عملیات کمان ۹۹،عملیات مروارید، حمله به اچ ۳ و بی شمار عملیات گمنام دیگر ارتشیان جان برکف،که باعث پیروزی صد در صدی رزمندگان و جبهه خودی بود،ارتش وظیفه رومقدم بر فیلم
    • اران IR ۱۸:۱۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      مظهر قدرت هر کشور ارتش درود برادرش زمان جنگ ارتش بود و مردم تمام
    • ناصر AE ۱۸:۱۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      با سلام باید عرض کنم که من کتاب رو نخواندم ولی اینطور که بنظر میرسد نوسنده بدنبال حقیقت نبوده فقط خواسته داستان رو جوری که میخواهند تعریف کنن وگرنه واقعیت چیزهای خیلی بیشتر از اینها بود خودشان هم بهتر از همه میدانند..! ...رزمنده که همان روز انجاه بود
    • سید رضا موسوی IR ۱۸:۲۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      6 0
      باسلام اینکه یک گردان جلوی چند لشکر رابگیرد. مثل فیلمهای هالیوودی به نظر میرسد گردانهای سپاه در اوایل جنگ به ندرت به ۳۰۰ نفر میرسید در ضمن یک لشگر زرهی عراق در آن زمان شامل دو تیپ زرهی ویک تیپ مکانیزه ویک تیپ توپخانه به انضمام پشتیبانی هوایی بود حالا شما چند لشگر را تصور کنید چه میشود
    • همسفر IR ۱۸:۲۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      3 1
      خوب بود نویسنده و راوی داستان و... یک طرفه به قاضی نمیرفتند و توهمات ذهنی خود را دخیل در واقعیت نمی کردند مقابله یک گردان با چند لشکر از لحاظ نظامی جای کلی بحث دارد ....؟ در ثانی چرا از فرماندهان و پرسنل غیور لشکر ۲۱ حمزه رس و جویی نشده....؟ و کلی سوال دیگر که میتوان به صورت حضوری مطرح کرد لطفا جواب
    • سام IR ۱۹:۲۳ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      3 0
      نویسنده تخریب کن
    • ایرانی IR ۱۹:۴۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      دورود برشرف تمام ارتشیان عزیز ایران زمین از نیروهای زمینی و هوایی و دریایی، ، هر چقدر با ارتش بیشتر دشمنی کنید، ارتش نزد مردم عزیز تر و بزرگتر می‌شود
    • مصطفی IR ۱۹:۵۳ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      15 0
      تا بوده حماسه آفرینی های ارتش در 8 سال دفاع مقدس کم رنگ نشون داده شده نمونه بزرگش عملیات بیت المقدس که منجر به آزادسازی خرمشهر شد. شما در تصاویر برادران بسیجی رو میبینید که کنار مسجد خرمشهر در حال شادی اند. این درحالیه که هیچکس سوال نمیکنه چرا نیروی هوایی ، توپخونه عراق و نیروی دریای عراق کاری نمی ک
    • مصطفی IR ۱۹:۵۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      کاری نمی کنه عراقی که تهرانو با موشک میزد چرا چهار تا موشک به اون تجمعات نمیزد؟ چرا؟ چون نیروهای سه گانه ارتش ایران قبل عملیات بیت المقدس چیزی به اسم ارتش واسه عراق نذاشت که بتونه حمله کنه به اون تجمعات دور مسجد خرمشهر ارتش ایران توپخونه ، نیروی هواییو دریایی عراقو بطور کامل از کار انداخت
    • مصطفی IR ۲۰:۰۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      تازه جالبتر اینه که اولین یگان زمینی که وارد خرمشهر شد گروهانی از تیپ ۵۵هوابرد ارتش بود ولی عملا در فتح خرمشهر هیچ اسمی از ارتش نیست حتی در دفاع جانانه ۳۴روزه توسط کلاه سبزای ارتش هم همینطوره مردم حتی نمیدونند علت اسارت ۱۰,۰۰۰نفر از عراقی ها انفجار پل توسط خلبان محمود اسکندی بود
      • سرباز گمنام IR ۰۸:۱۳ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
        1 0
        در راستای تصحیح کلام تون اولین گروهانی که وارد خرمشهر شد گروهان نبود تیپ ۵۵ هوابرد هم نبود بلکه گردان بود گردان هفتصد نفره تکاوران دریایی ارتش به فرماندهی ناخدا صمدی و ۳۴ روز دفاع جانانه در برابر لشگر تا دندان مسلح ارتش بعث عراق
    • کاوس خسروانی IR ۲۰:۳۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      1 0
      سلام اینکه ارتش برای خاک و وطن می‌جنگید شکی نیست ولی دین واعتقاداتش از بسیجی ابتدایی و محدود دوره دیده وکم سن وسال کمتر است اغراقه
    • gh0269gh0269 IR ۲۰:۴۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      4 0
      واقعا جای تعجب داره...برای صحت این واقعیت باید از کارشناس نظامی ارتش هم تستفاده میشد...خیلی ساده لوحانه ایت بگید ارتس عقب نشینی کرو و تعدادی اموزش ندیده پیروز شدن تاربخ بهترین قاضی است دشت عباس ارتش و گردان تکاور ارتش را مطالعه کنید
    • IR ۲۱:۵۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      3 0
      بهتر بود محقق محترم با پرسنل ارتش هم که در صحنه حضور داشتند مصاحبه می کرد تا تحقیق یک جانبه تحویل ندهد.
    • IR ۲۲:۳۰ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      3 0
      حفظ نیروها برای ارتش خیلی مهم است تا اقدام احساسی و به خطر انداختن جان نفرات و سپس از دست دادن خاک
    • IR ۲۳:۳۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۵
      5 0
      ایا می توان باور کرد یک گردان بتواند در مقابل ۵لشگر عراقی بجنگد و پیروز شود من خود که از اول جنگ بودم ودر عملیات مختلف شرکت کردم این ادعای را صحیح نمی دانم وادعای را راجب لشگر ۲۱ قبول ندارم
    • IR ۰۰:۱۸ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      1 0
      لطفا از کربلای۴ هم بگید
    • حسن نجفی CA ۰۰:۲۱ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      1 0
      با سلام لطفا بفرمائید سن نویسنده کتاب چقدر است و‌در کدام عملیاتها شرکت داشته که اینگونه در خصوص ارتش نوشته است لطفا اگر ایشون واقعی نوشته اند با بزرگان ارتش یک مناظره داشته باشند
    • Sam IR ۰۱:۵۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      3 0
      یک گردان با پنج تا لشگر اونم کماندوهای آموزش دیده عراقی😀،یک گردان کامل نهایت 1000 تا پرسنل سازمانی داره( اونم به شرط آموزش دیده بودن)،هر تیپ چهار گردان،هر لشگر چهارتا تیپ،پنج تا لشگر میشه ۲۰ تا تیپ یا به نوعی 80 گردان.به شخصه حرفی برای گفتن ندارم،درود بر ارتش قهرمان.
    • اشرافی IR ۰۲:۰۹ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      3 0
      ارتش باتمام وجود جنگید حتی بسیاری از فرماندهان سپاه ارتشی بودند،ارتش با قامتی راسخ در جنگ درخشید ،انصاف داشته باشید دروغ ننویسید ،ارتش ۵۰۰۰۰ شهید تقدیم کردم،شما کجا بودید،ارتش افتخار ملت ایران بوده وهست
      • سرباز گمنام IR ۰۸:۱۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
        0 0
        شهید کلاهدوز ارتشی بودن که به قائم مقامی سپاه منصوب شدن
    • حسن IR ۰۲:۳۰ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      3 0
      فتح بستان ،آزاد سازی خرمشهر، و گرفتن فاو کار ارتش بود و اتفاقا شکست در فاو و عقب نشینی آخر جنگ کار سپاه و بسیج
    • IR ۰۲:۴۴ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      3 0
      سلام همه خوب جنگیدند ارتشی سپاهی بسیجی عشایر دست در دست هم و با وحدت وبا اطاق جنگ مشترک دیدید که نیروی هوای در یک روز با ۱۴۰ فروند جنگنده ثابت کرد که آسمان عراق نا امن هست و نیروی دریایی کمتر از هفته‌ای نیروی دریایی دشمن را صد در صد از کار انداخت پس این نشانه وحدت است
    • امیرحسین AE ۰۸:۵۲ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      3 0
      احتمالا باید کتابش تو ژانر کمدی باشه چون لشکر ۲۱ با اون همه افسر آموزش دیده عقب نشینی کرده اونوقت گردان عمار سپاه با اون وضعیت آموزشی که سپاه و بسیج بخصوص تو اون دوره داشتن که همه می دونن نیروهای مردمی رو با کمتر از یک هفته آموزش می فرستادن تو خط مقدم جلو ۴ تا لشکر عراق مقاومت کرده
    • IR ۱۴:۲۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      1 0
      قضاوت با مردم است که ارتش چگونه وچطور جنگیده و بقیه چطور با تحریف وقایع نمیتوانید واقعیت را معکوس جلوه دهید.
    • محسن IR ۱۵:۴۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      1 0
      عزیزان مردم خودشون همه چیز را میدانند و کسی این کتابهای مزخرف رو نمی‌خونه!!! معلومه مردم ارتش رو دوست دارند و شما با این کتابها نمی‌تونید خرابش کنید و تماااامممم!!!!
    • ع ق IR ۱۶:۳۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      0 0
      باسلام اگرقرارهست جنگ روایت بشودبایدواقعیت هابیان بشودبعضی هاجنگ راندیدنندفقط برحسب شنیدن قضاوت می کنندبنده ازرداد61تاخرداد62درهمین منطقه فکه وابوغریب ودشت عباس وجنگل امحربودم خداوکیلی چرابعضی هاازدشمنان بدترهستندحداقل خدارازمان قضاوت درنظرداشته باشیدعملیات محرم والفجرمقدماتی و1و3بنده بی سیم چی بودم
    • مصطفی IR ۱۷:۴۵ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      2 0
      ی مشت بیسواد از مسائل نظامی که میخوان در مورد ارتش ،یعنی ارتشی که این سپاه رو آموزش داد دارن در موردش نظر میدن.
    • حسین IR ۱۹:۴۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۶
      1 0
      هر چیزی تخصص خودشو میخاد دفاع از میهن و ملت هم تخصص ارتش‌هاست من جوندم چطور کسایی که در این زمینه هیچ علمی ندارند و تخصصی ندارند میان میگن مثلن ارتش بلد نبود ما بلد بودیم🤔🤔
    • IR ۰۰:۱۶ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
      0 0
      متاسفانه ادبیات جنگ توسط کسانی نوشته میشود که جنگ را منتهی داستانهای ساختگی و من دراوردی میدانند من خود در جنگ شرکت داشتم بعدها داستانی که نوشته شده بود را دیدم در همان عملیاتی که خودم حضور داشتم در داستان نبودم برایم هم مهم نبود که اسمم باشد یا نه اما در داستان نویسی به نسل های بعد دروع ننویسیم
    • IR ۰۰:۲۲ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
      1 0
      امام خمینی فرمودند بکشید ما را ملت ما بیدارتر میشود،از ارتش هرانچه بنویسیدملت بیدارتر خواهد شد،شما در سر سفره‌ای نان خوردید که ارتش برایتان پهن کرد،عقب نشینی تاکتیکی بهتر است یا به کشتن دادن نفرات نظامی،
    • محسن IR ۰۴:۰۰ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
      0 1
      لشگر 21حمزه معروف به لشگر 24نشعه.مرکز ارتشیهای معتاد و خلافکار بوده.شما از این لشگر معتادها چه توقعی داشتید.حقیقت تلخه ولی باید قبول کرد.این بود ارتش شاهنشاه.ولی ارتش فعلی یه ارتش انقلابی و ولایتمدار بر خاسته از خون شهدای با غیرت ارتش همچون صیاد و آبشناسان و بابایی و ستاری و شیرودی و خیلی ارتشیهای
    • شارخ IR ۰۷:۱۷ - ۱۴۰۱/۰۱/۱۷
      0 0
      سلام. نمیدونم نویسنده یاراوی اونجا بود یانه اونروز لعنتی واگر بود وتیکه پاره شدن جوانان وطن رو میدید زیر اون حجم آتش توپخانه وبمباران این کتاب روجوردیگهای مینوشت
    • رمزی عطایی IR ۱۳:۲۶ - ۱۴۰۳/۰۴/۱۴
      0 0
      ارتش کلمه طیبه است هرکسی که بخواهد این کلمه طیبه را تخریب کند با زیر سوال ببرد خائن به مملکت است اگر دلاوری نیرو های چهارگانه های ارتش نبود عراق در همان شش ماه اول جنگ خوزستان را اشغال میکرد زنده باد ارتش زنده باد تمام دلاوران لشکر 21 آذربایجان