مخاطرات سیل بنددرپارک ملی بمو/ذخیره‌گاه ژنتیکی درگیر رطوبت می‌شود

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها - هژیر فتحی: «بمو» ازجمله پارک‌های ملی ایران در استان فارس است. این پارک که نامش را از کوه بمو گرفته‌، در شمال شهر شیراز و در ۱۰ کیلومتری شهر قرار دارد و حدود ۴۰ سال است مورد حفاظت قرار گرفته است.

پارک ملی بمو ۴۸ هزار هکتار وسعت دارد و یکی از مناطق چهارگانه طبیعی در استان فارس است. این پارک ملی که با توجه به شرایط خاص و وجود گونه‌های گیاهی و حیات وحش منحصر به فرد از مهمترین پارک‌های حفاظت شده است اما متأسفانه طی چند مدت اخیر به دلیل برخی از اقدامات ازجمله ایجاد طرح‌های آبخیزداری مورد تهدید واقع شده است.

یک فعال حوزه محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه یکی از مناطقی که در دنیا توجه ویژه‌ای به آنها می‌شود پارک‌های ملی است و قوانین حفاظتی شدیدی در آنها رعایت می‌شود، گفت: پارک ملی بمو از سالیان قبل از انقلاب به عنوان یکی از پارک‌های ارزشمند ایران به ثبت رسیده است.

علی اکبر کاظمینی با بیان اینکه از نظر سازمان محیط زیست تعریف پارک ملی مناطق طبیعی به نسبت وسیع و دارای ویژگی‌های خاص و اهمیت ملی به لحاظ زمین شناسی بوم شناسی و جغرافیای زیستی و… است، افزود: به منظور حفاظت بنیادی از تنوع زیستی و ذخایر ژنتیکی، یکپارچگی بوم‌شناسی و چشم اندازها فعالیت‌های مرتبط با بهره برداری‌های مصرفی و مسکونی در این مناطق مجاز نیست در حقیقت با توجه به از بین رفتن تعداد زیادی فون و فلور در جهان، پارک‌های ملی نقش حفاظتی برای فون و فلور یک کشور را به عهده می‌گیرند و به عنوان ذخیره ژنتیکی محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: در بعضی از زون های پارک‌ها ورود گردشگر به طور کلی ممنوع است و در زون هایی که ورود گردشگر با ضوابطی از جمله ظرفیت برد، زمان معین و … آزاد است از مسیر پیاده رو می‌توانند حرکت کنند و حتی مسیرهای موتوری در زون های پیرامونی مجاز نیست.

این فعال حوزه محیط زیست بیان کرد: نقش زون های بافر یا ضربه گیر داخلی و خارجی در حفاظت هسته طبیعی مرکزی بسیار تأثیرگذار است.

وی با اشاره به اینکه دره چپ و راست در پارک ملی بمو زون بسیار حساسی از تنوع زیستی فون و فلور پارک است، گفت: در کشور ایران تاکنون حدود هشت هزار گونه گیاهی شناسایی شده و بر اساس تحقیقات و پژوهش بخش بیولوژی دانشگاه شیراز حدود ۸۰۰ گونه گیاهی موجود است.

کاظمینی افزود: دره چپ و راست پارک ملی بمو از تنوع گونه‌ای گیاهی بسیار بالایی برخوردار است و در حقیقت حدود یک دهم گونه‌های گیاهی ایران در پارک ملی بمو است.

روش علف هرز به جای گیاهان ارزشمند در پی ایجاد ساختار آبخیزداری

وی با انتقاد از اقدامات محیط زیست در یکی از مناطق بکر پارک ملی بمو گفت: در همان منطقه در قسمت چپ و راست دره، محیط زیست فارس اقدام به راه اندازی طرح آبخیزداری کرده و به دلیل دستکاری در بستر خاک بخش زیادی از گونه‌های گیاهی از بین رفته است.

این فعال حوزه محیط زیست ادامه داد: از طرف دیگر با اجرای سازه سیستم آبخیزداری و تجمع آب در پشت آن رطوبت منطقه و میزان آب در دسترس گیاهان بالا می‌رود و در نتیجه علف‌های هرز جایگزین گونه‌هایی که از هزاران سال قبل در آن منطقه وجود داشته‌اند، می‌شود و اکولوژی پوشش گیاهی منطقه کاملاً تغییر کرده و تنوع گونه‌ای گیاهی در آنجا از بین می‌رود.

وی با انتقاد از این اقدام غیرکارشناسی محیط زیست بیان کرد: با این کار بخشی از گونه‌های اندمیکی که در آنجا وجود دارند به همراه گونه‌هایی که از گذشته بستر خاک را کاملاً پوشانده‌اند و بر این اساس فرورفت آب که در گذشته به راحتی صورت می‌گرفته با مشکلاتی روبه رو شده به گونه‌ای که تاکنون هیچ گزارشی از خروج رواناب به‌صورت سیلاب از درون این دره‌ها داده نشده است.

کاظمینی بیان کرد: بنابراین با یک کار غیرکارشناسی تغییرات وسیع در اکولوژی پوشش‌های گیاهی به وجود آورده شده، ضمن اینکه هرگونه تغییر در پشت فنس پارک بمو در آن نقطه و نقاط دیگر که دامنه آن تغییر بستر و خاک پارک بمو را در بر بگیرد قطعاً از نظر تعریف پارک ملی ممنوع است و جالب است که این اتفاق درون خود پارک رخ داده است.

وی گفت: در کشور حدود ۱۸۰۰ گونه اندمیک وجود دارد که حدود یک هزار گونه گیاهی آن در لیست قرمز IUCN است از این رو چنین کاری در یک منطقه مانند پارک بمو با آن تنوع زیستی بالا عواقب بسیار جبران‌ناپذیری بر فلور منطقه و نابودی تعدادی از گونه‌های اندمیک و غیر اندمیک درون این پارک دارد.

این فعال حوزه محیط زیست تاکید کرد: چه کسی می‌خواهد مسئولیت این کار را به عهده بگیرد؟ نبودن متخصص گیاه شناس در اداره کل حفاظت محیط زیست فارس و عدم مشاوره با متخصصین باعث شده که به راحتی این اتفاق صورت پذیرد.

وی افزود: این ادعا که نباید به حیات وحش غذا داد چون باعث تغییر رفتار و از بین رفتن تنوع گونه‌ای اکوسیستم می‌شود دقیقاً مانند ایجاد آب بند در دره چپ و راست است که همان تغییر پوشش گیاهی و اکوسیستم را در بر دارد، در حالی که پارک ملی ایجاد شده که تغییر اکوسیستم صورت نگیرد.

کاظمینی ادامه داد: در پارک بمو بر طبق تعریف پارک ملی مناطق طبیعی، ویژگی خاص، بوم شناسی و جغرافیای زیستی، چشم‌انداز، هدف و حفظ وضعیت زیستی و طبیعی، بهبود رویشگاه‌های گیاهی، حفظ ذخیره ژنتیکی، یکپارچگی بوم‌شناسی همه این موارد نقض و به هم خورده است.

وی تاکید کرد: پارک‌های ملی پشتوانه قانونی حفاظتی مستحکم‌تری نسبت به سایر مناطق حفاظت شده دارند. به هر حال اتفاقی که در پارک ملی بمو افتاده هر چه سریع‌تر باید از نظراکولوژی به حالت اولیه برگردد تا شاهد از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه دره چپ و راست نباشیم.

آبخیزداری در پارک بنا بر درخواست منابع طبیعی بوده است

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست فارس در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: طرح آبخیزداری بمو با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی، به درخواست اداره کل منابع طبیعی استان فارس انجام شده و اجرای آن انکار ناپذیر است.

نبی الله مرادی با اشاره به اینکه مکان جغرافیایی این طرح روی مرز پارک ملی بمو و در مجاورت باغات است، افزود: اجرای این طرح با در نظر گرفتن خسارت‌هایی که سیلاب به باغات پایین دست وارد می‌کرد و همچنین امکان ایجاد سیلاب برای روستای دودج و شهر زرقان ضروری است.

وی ادامه داد: این طرح شامل دو بند خاکی با سرریز سنگی ملاتی بوده که یکی در خروجی دره چپ در سالهای ۹۰ و ۹۱ بطور کامل اجرا شده بود و دیگری در خروجی دره راست بوده که سرریز سنگ و سیمانی آن و بخشی از عملیات خاکی آن در همان سال‌ها انجام شده بود و در سال ۱۴۰۰ با تأمین اعتبار منابع طبیعی استان تقاضای تکمیل پروژه نیمه تمام خود را داشت که اجرای کار با رعایت تمامی ملاحظات محیط زیستی همراه است.

معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست فارس با بیان اینکه کمترین دست کاری در عرصه بوده، گفت: برداشت خاک نیز تنها در مساحت محدودی داخل مخزن انجام می‌شود.

مرادی با بیان اینکه این طرح تا پایان فصل زایش حیات وحش متوقف شده، اظهار کرد: حادثه سیلاب شیراز در سال ۹۸ پیش بینی‌های کنترل سیلاب را دوچندان کرده است.