خبرگزاری مهر - گروه استانها_ پژمان امیدی: کهگیلویه و بویراحمد سرزمین رودخانه‌ها و آبشارهاست که خطوط و رگ‌های جاری در هر نقشه‌ای بیانگر عبور صدها مسیر آبی در دل این سرزمین دارد.
غرب و شرق و شمال و جنوبش از نعمت این ظرفیت‌ها بی نصیب نمانده و آب در قلب هر نقطه‌ای از آن جریان دارد.
تنش آبی در پایتخت طبیعت ایران
با تمام نعمت‌های خدادادی بخش آب، پایدار سازی این ظرفیت‌ها و مدیریت منابع در سال‌های گذشته بنابر نگاه‌های موجود و ضعف‌ها به شکل مطلوبی شکل نگرفته تا طی سال‌های اخیر کابوس خشکسالی‌ها با تنش آبی پیوند خورده و چندین شهر استان با تنش آبی دست و پنجه نرم کنند.
نکته قابل توجه در این موارد، قرار گیری پرجمعیت‌ترین شهر استان، یعنی یاسوج در ابتدای لیست شهرهای با تنش آبی است.
شهری که روزی نام پایتخت طبیعت ایران را یدک می‌کشید، سال ۱۴٠٠ برای اولین بار در تاریخش تجربه تنش آبی از اوایل تابستان تا اواخر زمستان را با خود به همراه داشت و آب شهر تنها در ۱۲ ساعت از شبانه روز برقرار بود.
یاسوج، مادوان، باشت، لیکک، دیشموک و بیش از ۱۲۵ روستای کهگیلویه و بویراحمد طی سال‌های اخیر تنش آبی را با جان و تن حس کردند.
هدر رفت آب یاسوج ۶٠ درصد است
در بعد دیگر، بررسی خبرگزاری مهر نشان می‌دهد یکی از فرسوده‌ترین شبکه‌های انتقال کشور متعلق به شهر یاسوج بوده و هدر رفتی بیش از ۵۰ درصد را رقم می‌زند و این در حالی است که هدر رفت و برداشت غیر مجاز در سطح کشور آماری تنها ۲۵ درصدی دارد.
همچنین وزیر نیرو در مصاحبه‌ای به وضعیت هدر رفت آب یاسوج اشاره کرد و گفت: هم اکنون میزان هدر رفت آب در برخی شهرهای کشور مثل یزد بسیار کم و حتی از استانداردهای جهانی نیز کمتر است، اما در برخی شهرها مثل یاسوج به علل وضع جغرافیایی خاص منطقه و فرسودگی بسیار زیاد خطوط و شبکه‌های آبرسانی آن، حدود ۶۰ درصد است.
علی اکبر محرابیان با اشاره به کم بودن اعتبارات جلوگیری از هدر رفت آب، افزود: با این وجود طرح کاهش هدر رفت آب در شهرهایی مانند یاسوج در دستور کار قرار گرفته است.
محرابیان با اشاره به راهکار کاهش هدر رفت آب در کشور افزود: قرار است با استفاده از سرمایه گذاری بخش خصوصی، شبکه‌های فرسوده آبرسانی، اصلاح و از محل جلوگیری از هدر رفت، بخشی از آب توسط سرمایه گذار به دیگر بخش‌ها فروخته شود که با این کار هم هدر رفت کنترل و هم سرمایه بخش خصوصی برگشت داده می‌شود.
بر همین اساس زنجیره متعددی در بحث مدیریت منابع آبی کهگیلویه و بویراحمد نقش داشته که باید بر اساس اقلیم، کنترل و مدیریت مناسب منابع شکل بگیرد.
واکاوی این موضوع خارج از بحث‌های محرومیتی به عدم برنامه‌های مدیریت پایدار آب در سالیان گذشته برمی گردد، روان آب‌ها و رودخانه‌ها بی آنکه سد یا ظرفیتی برای مهارشان وجود داشته باشد راه خود را در پیش گرفته و از استان خارج می‌شوند.
در حال حاضر تنها امید باقیمانده برای مدیریت این ظرفیت‌های آبی بویراحمد، سد تنگ سرخ بویراحمد بوده که در ابتدای مسیر ساخت و ساز قرار دارد.
با این وجود کابوس خشکسالی همچنان بر نقاط مختلف استان سایه افکنده، اما نکته حائز اهمیت گریز شهرهای گرمسیری مانند گچساران از قطعی آب و خشکسالی با ظرفیت‌های سدسازی است.
سد کوثر گچساران نه تنها آب شرب پایدار این شهرستان را تأمین کرده، بلکه پنج استان در مسیر را از مشکلات آبی در سال‌های مختلف رهانیده است.
خروج ۸٠ درصدی روان آب‌ها از استان
مدیر بهره برداری و نگهداری سد کوثر گچساران در این راستا گفت: بیش از ۸٠ درصد روان آب‌های کهگیلویه و بویراحمد از استان خارج می‌شود.
مجید خدری در گفتگو با خبرنگار مهر، افزود: بخش زیادی از روان آب‌های استان بی استفاده به خلیج فارس سرازیر می‌شود.
خدری با اشاره به وضعیت سد کوثر، تصریح کرد: سد کوثر تأمین کننده اصلی آب پنج استان جنوبی کشور بوده و جمعیتی بالغ بر ۲ میلیون و ۵٠٠ هزار نفر را پوشش می‌دهد.
خدری گفت: همچنین آب کشاورزی پنج هزار هکتار در دشت خیر آباد و لیشتر جعفر از طریق سد تأمین و ۸٠ میلیون متر مکعب مصارف زیست محیطی سد است.
خدری با بیان اینکه ۱۱ میلیارد متر مکعب روان آب در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد، اظهار داشت: حدود ۹ میلیارد متر مکعب روان آب از استان خارج می‌شود.
خدری با اشاره به شرایط خاص و توپوگرافی استان، اظهار داشت: اقلیم و وضعیت ارتفاعی مناطق مختلف استان ضرورت ایجاد سد را محسوس کرده و سد کوثر یکی از سدهای استراتژیک کشور محسوب می‌شود.
روان آب‌ها بی استفاده به خلیج فارس سرازیر می‌شود
خدری با اشاره به خشکسالی‌ها و اقلیم استان، گفت: سدهای در دست ساخت چم شیر و تنگ سرخ می‌تواند بخشی از روان آب‌هایی که در حال حاضر هدر می‌رود و بی استفاده به خلیج فارس می‌ریزد را مهار کرده و بخشی از مصارف شرب، کشاورزی و صنعت را محقق کند.
خدری به تغییرات اقلیمی اشاره کرد و اظهار داشت: مهار سیلاب‌های ناگهانی و بهره برداری از آن از دیگر ظرفیت‌های ایجاد سد برای مدیریت منابع محسوب می‌شود.
کاهش میانگین بارش کهگیلویه و بویراحمد
بر اساس آمار ارائه شده توسط مدیرکل هواشناسی کهگیلویه و بویراحمد، میزان بارش سال زراعی استان نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است.
رضا کاکاوند در گفتگو با خبرنگار مهر، افزود: میانگین استانی میزان بارش سال زراعی ۱۴٠٠_۱۴٠۱، ۴۲۳.۸ میلی متر بوده که در مدت مشابه سال گذشته ۵٠۹.۹ میلیمتر بارش را شاهد بودیم.
| حوزه | راهکار |
| کشاورزی، صنعت و شهری | مهار روان آب‌ها برای استفاده دوباره |
| اجرایی | اتخاذ سیاست مدیریت مصرف |
| کشاورزی | هوشمندسازی چاه‌های کشاورزی |
| کشاورزی | تعریف کشت جایگزین |
کاکاوند میزان بارش سال زراعی شهرهای یاسوج، سی سخت، دوگنبدان، دهدشت، لیکک و منطقه امام زاده جعفر را به ترتیب ۵۵۶.۵، ۵۴۴، ۳۳۲.۷، ۴۱۵، ۳۷۴.۱ و ۳۲٠.۵ میلیمتر دانست و اظهار کرد: تفاوت میانگین استانی بارش در سال زراعی جاری و گذشته آمار منفی ۸۶.۱ میلیمتری را نشان می‌دهد.
وی ابراز داشت: میانگین بلند مدت بارش سال زراعی ۵۱۲.۶ میلیمتر است.
مدیرکل هواشناسی استان با بیان اینکه تفاوت سال زراعی جاری از میانگین بارش بلند مدت استان منفی ۸۸.۸ میلیمتر است، تصریح کرد: بارش سال زراعی گذشته ۵۳۴.۱ میلیمتر است.
کاکاوند تصریح کرد: میانگین بارش سال زراعی بلند مدت استان، ۵۴۷.۹ میلیمتر است.
وی افزود: درصد تأمین بارش یک سال زراعی کامل در یاسوج ۶۹، سی سخت ۷۸، دوگنبدان ۷۶، دهدشت ۸۲، لیکک ۹۲ و امام زاده جعفر ۷۳ میلیمتر بوده که میانگین استانی عدد ۷۸ درصد را نشان می‌دهد.
کشاورزی استان استراتژیک نیست
همچنین دبیر اجرایی نهضت سبز زاگرس و کارشناس فعال محیط زیست و تغییرات اقلیمی، حرکت به سمت کشاورزی آب بر را یکی از مهمترین موارد تغییر در چرخه ظرفیت آب استان دانست.
امید سجادیان در گفتگو با خبرنگار مهر، افزود: در گذشته ظرفیت روان آب بسیار مناسبی در اقلیم کهگیلویه و بویراحمد وجود داشت که با تغییرات و خشکسالی‌ها میزان بارش‌ها کاهش یافته و دست در دست مدیریت اشتباه مصرف شرایط فعلی را رقم زده است.
سجادیان با بیان اینکه مدیریت مصرف در استان بهینه نیست، تصریح کرد: نه در بخش خانگی و نه بخش کشاورزی، برداشت‌ها و مصرف با یکدیگر همخوانی ندارد.
سجادیان ابراز داشت: طرح‌های توسعه باغات باید بر اساس محصولات استراتژیک و غیر آب بر طراحی می‌شد، اما این توسعه بدون در نظر گرفتن منابع آبی عملیاتی و حتی ساختار کشت دیم نیز به سمت آبی رفته است.
وی اظهار داشت: ظرفیت سازی کشاورزی استان باید با تکیه بر صنایع تبدیلی شکل می‌گرفت که با توجه به ضعف زیرساختی در برخی نقاط هزینه تولید یک محصول با هزینه آب آن برابری می‌کند.
لزوم هوشمندسازی چاه‌های کشاورزی
سجادیان افزود: در استان هنوز برخی کارخانجات و صنایع از چاه آب استفاده کرده و هوشمند سازی چاه‌های کشاورزی نیز کاملاً اجرایی نشده است.
دبیر اجرایی نهضت سبز زاگرس گفت: در برخی مناطق از رودخانه‌ها برای کشاورزی پمپاژ سنگین می‌شود که پایین دست را با خطر خشکسالی مواجه می‌کند.
کشت جایگزین ایجاد شود
سجادیان همچنین بر برقراری کشت جایگزین در استان تاکید کرد.
وی در بخش دیگری به فرسودگی شبکه آب یاسوج اشاره کرد و اظهار داشت: حجم ۵٠ درصدی تلفات آب شرب شهر یاسوج گویای همه چیز بوده و اصلاح شبکه در کنار مدیریت مصرف مردم محور ضروری است.
سجادیان افزود: بر اساس افزایش جمعیت شهر یاسوج باید آموزش مصرف اصولی نیز شکل می‌گرفت تا شاهد تنش آبی سال‌های اخیر نباشیم.
سجادیان به فعالیت سدهای استان اشاره کرد و بیان داشت: باید قبل از حرکت به سمت ایجاد سدهای جدید، استفاده بهینه و اصولی از سدهای فعال استان در دستور کاری قرار بگیرد.
به گزارش خبرنگار مهر، به شکل محسوس تغییرات گسترده در ظرفیت آبی استان و ضعف تاریخی مدیریت منابع محسوس بوده که یک ناپایداری را به شکل خطرناک رقم زده و می‌تواند شرایط را از تنش آبی به سمت بحران آب سوق دهد.
نظر شما