خبرگزاری مهر - گروه استانها- مطهره میرزایی: تا امروز شیوه زندگی ما بر این است که استدال‌ها و منطق‌هایمان را برای وقایع سواره و پیاده کنیم اما شاید کمتر زمانی به این مسئله بپردازیم که به همان میزان که کتاب‌ها پیش از انتشار نیازمند نگارش هستند وقایع نیز پیش از رخداد نیازمند تأمل و بررسی هستند.
داستان سنتی قزوین داستان دل کهنه‌ای است که با هر رویداد تلخ و شیرین مدتی نقل قول شده و تیتر اول تمام اخبار می‌شود و چندی بعد از این آتش سرخ، تنها خاکستری به‌جا می‌ماند که به یقین در دل خود شعله‌هایی دارد که آماده‌اند تا در زمان‌های دیگر سر از خاکستر بیرون بیاورند.
حکایت این روزهای باغستان در گرو توسعه شهر مانده و صدای مخالفین و موافقین نیز بلند است که هردو جانب دور از عقل سخن نمی‌گویند چرا که به راستی داستان باغستان در دل خود هزاران داستان نخوانده در بر دارد که پرداختن به هریک از این داستان‌ها ملزم تشکیل اتاق فکر است.
باغستان قزوین متشکل از فرصت‌ها و تهدیدهای بسیاری است که از جهات مختلف به ویژه منابع آبی و اقتصاد مطرح است اما اگر چشم‌ها را شسته و جوری دیگری نگاه کنیم همین میراث سبب ایجاد محدودیت در توسعه شهر شده و از سوی دیگر در این میراث ملی قوانینی وضع می‌شود که بجای تعامل در تقابل با یکدیگر هستند.
تا به امروز صحبت‌های زیادی از ثبت ملی باغستان شده است اما این ثبت ملی فقط شامل مرآ و منظر باغستان است. این بدین معنا است که هر اقدام باغدار در این باغستان نباید به تغییر در ظاهر باغستان منجر شود.
این در حالی است که تغییر در شیوه باغداری که به دلیل مقتضیات زمان برای حفظ باغستان ناگریز از آن هستیم ایجاب می‌کند که برخی اقدامات در باغستان صورت بگیرد اما ثبت مرآ و منظر باغستان اجازه این کار را به باغدار نمی‌دهد.
اگر زیرساخت‌های لازم از جمله آب، برق، گاز و امنیت در باغستان‌ها فراهم شود کشت محصولات رونق پیدا کرده و وضعیت اقتصادی به شرایط پایدارتری تبدیل خواهد شد به طور مثال در روزگاری شیوه اصلی آبیاری باغستان سنتی قزوین به صورت غرقابی بوده است اما امروز به دلیل کم بود آب این شیوه ممکن نیست و نیاز است که آبیاری با سیستم مکانیزه انجام شود. این در حالی است که به دلیل ثبت ملی باغستان امکان تغییر در این شیوه وجود ندارد و باغدار بین کم آبی و قوانین دست و پا گیر ثبت ملی متوقف شده است.
مشکلات دیگری همچون عدم امنیت باغ به دلیل عدم امکان حصارکشی، عدم وجود جاده دسترسی و همچنین عدم امکان ساخت یک انبار کوچک برای نگهداری ابزار باغداری در حالی که باغات بیرون از باغستان این امکان را دارند بر معضلات باغداران اضافه کرده و همه اینها تنها با این منطق صورت می‌گیرد که ظاهر باغستان سنتی قزوین ثبت ملی شده است.
باغداران ذخیره دانشی باغستان هستند
عباس بابایی به عنوان یکی از باغداران باغستان سنتی قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: باغستان قزوین دارای سابقه‌ای بسیار است که تنها قدمت هزار ساله آن مکتوب است اما یقیناً قدمت این باغستان به بیش از هزار سال بر می‌گردد.
وی ادامه می‌دهد: میراث باغستان رابطه پیوند اقتصاد و باغداری است که این پیوند با نگهداشتن سنت‌ها ضمن استفاده از نوآوری‌ها حفظ می‌شود.
این باغدار ادامه می‌دهد: باغستان تأمین کننده ذخایر زیر زمینی و در عین حال سیل‌بند استان است و با توجه به اینکه امکان سیلاب وجود دارد، آب سیلاب به باغستان منتقل شده و این امر سبب ذخایر آب‌های زیر زمینی می‌شود.
باغستان خسارات سفره اب‌های زیر زمینی را جبران می‌کند
این باغدار با بیان اینکه باغستان می‌تواند خسارات سفره آب‌های زیر زمینی را جبران کند می‌کند: به ما می‌گویند دیگر زمان سبک غرق‌آبی گذشته است اما ما باید با توجه به شرایط اقلیمی این مسئله را بررسی کنیم و برای مسئله باغستان بکوشیم تا از ترکیب سبک نوین و سنتی بهره ببریم.
اصغر بابوک یکی دیگر از باغداران باغستان قزوین در ادامه این گفت‌وگو بیان می‌کند: ما در حوزه معرفی باغستان در بخش‌های تخصصی‌تر باید پیشگام باشیم و باید بتوانیم در حوزه معرفی فرهنگ باغستان، آب و دیگر جوانب باغستان مستند تهیه کنیم و در تلاش باشیم تا نسبت به حوزه‌های مختلف باغستان ورود پیدا کنیم.
وی ادامه می‌دهد: تقریباً ۱۳۲ محل و ۱۳ هزار چاله باغ در باغستان قزوین وجود دارد که هر یک از این محله‌ها دارای عنوان هستند.
سیلاب‌ها به چاله‌باغ منتقل می‌شوند
این باغدار اضافه می‌کند: آب گل آلود سیلاب پس از ورود به باغستان وارد ۱۳ هزار چاله باغ می‌شود. به تعبیر دیگر آبخوان دارای سه بخش نوک کوه، ابتدا و انتها دشت است که ابتدا دشت که دارای خاک حاصل خیز است در استان ما باغستان است که با این وجود باغستان برای شهر یک امر لازم و ملزوم است.
وی تاکید می‌کند: قزوین سدی برای تأمین آب شرب ندارد و آب شرب استان از ۶۱ حلقه چاه داخل باغستان تأمین می‌شود.
بابوک اضافه می‌کند: در سال ۶۴ که چاه کشاورزی در باغستان حفر شد در ارتفاع ۳۸ متری به آب رسیدیم اما حالا برای حفر چاه پس از ۱۰۰ متر به آب می‌رسیم که این نشان می‌دهد این منابع در این مدت به طریق مختلف و گاهاً بی‌رحمانه مصرف شده است.
وی در ادامه مطرح می‌کند: شرایط باغستان قزوین با سایر اراضی کشاورزی متفاوت است و این منطقه وابستگی شدیدی به منابع ایستایی آب دارد چنانچه با پایین آمدن سطح ایستایی آب ما شاهد کم‌بار شدن و خشک شدن درختان زردآلو هستیم از طرق دیگر با توجه به اینکه ریشه‌های عمیق پسته به آب نمی‌رسد هنوز پسته‌ها نارس هستند.
مسئولین نسبت به باغستان شناخت ندارند
این باغدار تصریح می‌کند: اما مسئله کلی در این میان این است که مسئولین در مورد باغستان شناخت ندارند و این در حالی است که باغستان قزوین به شهر وابسته است و حتی می‌توان گفت قدمت آن با قدمت شهر برابری می‌کند و اگر شهر بخواهد توسعه پایدار داشته باشد باید این باغات را حفظ کند.
وی اضافه می‌کند: اقتصاد باغستان قابل قیاس با اقتصاد سایر باغستان‌ها نیست زیرا هیچ باغی را سراغ نداریم که با دو بار آبیاری چنین محصولاتی را به بار بیاورد.
بابوک ادامه می‌دهد: برای مثال در زمین ۵۰۰ متری ۴۲۰ کیلو پسته خشک بهره برداری شده که اگر پسته در زمین هکتاری بهره برداری می‌شد حدود ۸ تن پسته قابل برداشت بود که هزینه فروش این پسته‌ها به ۲ میلیارد تومان هم می‌رسید.
وی با اشاره به اینکه ما باید به دنبال درآمدهای جانبی از محصولات برای باغداران باشیم مطرح می‌کند: باغدار متکی به اقتصاد پایدار است و می‌توان در این شرایط با ایجاد نوآوری اتفاقات خوبی را برای استان رقم زد به گونه‌ای که می‌توان گفت نوآوری سبب می‌شود باردهی درخت پسته که به درخت حسرت معروف است به مدت زمان کمتری تبدیل کرد.
این باغدار در ادامه می‌گوید: جاده گاز از وسط باغستان عبور کرده اما متأسفانه باغدار از گاز بهرمند نیست حتی باغدار امکان استفاده از برق را نیز ندارد از سوی دیگر امنیت باغ زمانی فراهم می‌شود که باغدار بتواند در باغ خود مستقر شود و تمام این مسائل راهکارهایی دارند که ارائه این راهکارها در گرو مشورت و تعامل مسئولین با باغداران است زیرا مسئولین چیزی را می‌دانند اما باغداران همه چیز را دیده‌اند و از امور مطلع هستند.
نقش جهاد کشاورزی در باغستان چیست؟
وی اضافه می‌کند: مسئول امور کشاورزی در کشور به عهده جهاد کشاورزی است اما مسئله‌ای که امروز مطرح است این است که نقش جهاد کشاورزی در باغستان چیست؟ در حال حاضر جهاد کشاورزی در این میان نقشی به عهده ندارد و با ورود جهاد کشاورزی به باغستان مسائل مربوط به بهره برداری صحیح از محصولات مرتفع خواهد شد.
این باغدار با اشاره به اینکه شورای عالی باغستان ۹ عضو دارد می‌گوید: در سردر سازمان عنوان سازمان باغستان‌های شهرداری قید شده‌است در حالی که این باید سازمان شورای عالی باغستان‌ها باشد و ما بر این اعتقادیم که اعضای شورای عالی باید در سازمان باغستان‌ها نیرو داشته باشند به این معنا که از استانداری، جهاد کشاورزی و حتی اداره آب در سازمان باغستان‌ها ورود پیدا کنند.
وی عنوان می‌کند: اگر زیرساخت‌های لازم از جمله آب، برق، گاز و امنیت در باغستان‌ها فراهم شود کشت محصولات رونق پیدا کرده و وضعیت اقتصادی به شرایط پایدارتری تبدیل خواهد شد.
بابوک در پایان صحبت‌هایش بیان می‌کند: در دستورالعمل شورای عالی معماری شهرسازی، عنوان کشاورزی شهری قید شده است که در راستای اجرایی شدن آن اتفاقی که در گذشته افتاده بود و مردم برای تهیه صیفی‌جات در حکم آباد حاضر می‌شدند برای باغستان نیز رقم بخورد.
باغستان از تعدد قانون به بی‌قانونی متمایل شده‌است
میثم گردانی‌ها از دیگر باغداران استان قزوین در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تشریح می‌کند: مسئله امروز باغستان تعدد قانون‌های متعدد است به گونه‌ای که ما از ازدیاد قانون دچار بی‌قانونی شدیم.
وی ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی برای باغستان ضوابطی را تعیین کرده است از آن سو شهرداری، امور اراضی و جهاد کشاورزی نیز قانون‌های دیگری برای باغستان تعریف کرده‌اند که برخی از این قوانین با یکدیگر در تقابل هستند.
قوانین باغستان در تقابل با یکدیگر قرار دارند
این باغدار جوان عنوان می‌کند: برای مثال اگر باغداری بخواهد در باغ خود برق داشته باشد باید به سراغ ارگان‌های متعددی از جمله شهرداری و امور اراضی برود و پس از طی مراحل اداری در راستای دو قانون متفاوت قرار می‌گیرد قانون اول از جانب میراث فرهنگی با عنوان فنس‌کشی ممنوع است و این در حالی است که اداره برق پس از فنس‌کشی باغ، اجازه دریافت برق را به باغدار می‌دهد حال با توجه به دو قانون مقابل هم، وظیفه باغدار در این میان چیست؟
وی اضافه می‌کند: ما در باغستان نیازمند تحول و نوآوری هستیم و برای مثمر ثمر شدن درختان نیازمند آبیاری پایدار هستیم تا بتوانیم در مدت زمان کوتاه‌تری به نتیجه برسیم.
وی در پایان می‌گوید: در حال حاضر ابتکارات زیادی از جانب باغداران برای مسائل مختلف باغداری و حفظ این میراث بزرگ وجود دارد و ما از مسئول می‌خواهیم برای تصمیم‌گیری بهتر حتماً از باغداران استفاده کنند.
طی سال‌های گذشته که باغستان قزوین به میراث ملی تبدیل شد محدودیت‌های بسیاری برای باغداران به وجود آمد که به تعبیر دیگر باغدار را برای انجام برخی امور از جمله فراهم‌سازی امکانات و زیرساخت‌ها در باغ محدود کرد که این مسئله تنها بخشی از داستان‌های نخوانده باغستان قزوین بود.
بخش دیگر طرح توسعه شهری و تبدیل قزوین به مقصدی برای گردشگری بود که این امر در بخش آغازین در گرو ایجاد زیرساخت‌های گردشگری بود که با این وجود نیاز به توسعه شهری در استان احساس می‌شد و برای این کار نیز نیاز بود تا شهر از محدوده باغستان گسترش پیدا کند چرا که بخش بسیاری از به صورت بافت تاریخی بوده و این امر امکان توسعه را محدود می‌کرد.
ما در باغستان نیازمند تحول و نوآوری هستیم و برای مثمر ثمر شدن درختان نیازمند آبیاری پایدار هستیم تا بتوانیم در مدت زمان کوتاه‌تری به نتیجه برسیم سوی دیگر ماجرای اقتصاد و توسعه باغستان بود که می‌توانست طرح اقتصاد پایدار را در استان عملیاتی کند اما به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده توسط قوانین این امر نیز امکان پذیر نبوده و نیست.
با توجه به مسائل مطرح شده و مسائل بیان نشده گویا استفاده از ظرفیت متولیان این داستان در گروه‌های مختلف کارشناسان، مسئولین و باغداران بهترین گزینه برای قفل گشایی از ابهامات باغستان و قدرت بخشیدن به فرصت‌ها و حل تهدیدات است.
در پایان نباید فراموش کنیم که نگهداری باغستان سنتی قزوین به عنوان یک اثر ثبت شده ملی و فرصت در دراز مدت نیازمند تغییر قوانین در شیوه نگهداری آن است در غیر این صورت در مدت زمانی نه چندان دور، همین قوانین دست و پا گیر که به ظاهر برای حفظ باغستان تدوین شده تهدیدی برای نابودی آن خواهد شد.
نظر شما