دامنه تحریم‌ ایران بسیار گسترده وسنگین است/نقش تحریم درکمبود دارو

به گزارش خبرگزاری مهر، «آلنا دوهان» گزارشگر ویژه سازمان ملل در بازگشت از ایران می گوید که اقدامات آمریکایی مانع ارسال دارو به این کشور می شوند.

آلنا دوهان، از تاریخ ۷ تا ۱۸ ماه مه( ۱۷ تا ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۱)، برای ارزیابی تحریم های آمریکا علیه ایران به این کشور سفر نمود. او اولین گزارشگر ویژه سازمان ملل است که بعد از ۱۷ سال به ایران عزیمت نمود. وی توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل موظف به بررسی تأثیر اقدامات قهری یک جانبه آمریکا در ایران می باشد.

طی دوازده روز بازدید خود از ایران، این متخصص سازمان ملل با مقامات دولتی ایران و همچنین نمایندگان سازمان های جامعه مدنی، کارشناسان بهداشت و موسسات مالی دیدار و ملاقات نمود.

آلنا دوهان در مصاحبه اختصاصی با روزنامه لو پوئن از تاثیرات تحریم های آمریکا سخن می گوید.

سوال: تأثیر واقعی تحریم ها بر ایران چیست؟

تاثیر این تحریم ها در ایران با سایر کشورهای دیگر تحت تحریم که من از آنها بازدید کردم، همچون زیمبابوه یا ونزوئلا، متفاوت بود. برای مثال، ایران دارای یک سیستم بهداشتی و آموزشی نسبتاً توسعه یافته است. به همین دلیل است که در این زمینه این کشور مانند ونزوئلا متحمل تاثیر بسیار زیاد تحریم ها نشده است. ازسویی ایران از نظر تولید داخلی مواد غذایی نیز خودکفا است، به همین دلیل است که من بعنوان مثال افرادی را در ایران ندیدم که مثلاً فقط یک بار در روز غذا بخورند. با این حال تاثیرات فراوانی را بواسطه تحریم ها بر زندگی ایرانیان، از جهات مختلف مشاهده نمودم.

سوال: تاثیر تحریم ها بر ایرانیان چگونه است؟

تاثیر اول اقتصادی است، زیرا ایران امکان انجام فعالیت تجاری را ندارد. وضعیت اقتصادی کشور به خصوص برای افراد شاغل در مقوله تجارت خارجی بد شده است. بنابراین، همه کارکنان شرکت های دارای سرمایه گذاری خارجی تحت تاثیر قرار گرفته اند.

لذا برخی از صنایع مجبور شده اند تعداد کارکنان خود را تا ده برابر کمتر کنند. از جمله در بخش صنایع دستی که قبلاً محصولات زیادی به خارج از کشور صادر می کرد و ارتباطی به مقوله نفت یا دولت ندارد.

این مشاغل اغلب مشاغل خانوادگی کوچک پنج تا بیست نفری هستند که اکنون فقط یک نفر را استخدام می کنند. به همین ترتیب، بسیاری از مترجمان شغل خود را از دست داده اند، زیرا گردشگری در این کشور به همراه تجارت متوقف شده است

سوال: آیا این تحریم ها بر زندگی روزمره ایرانیان تأثیر گذاشته است؟

بله و من برای شما مثال های مشخصی می زنم. قبل از هر چیز وقتی از زندگی مردم صحبت می کنیم باید این را در نظر بگیریم که بسیاری از مردم تحت تاثیر شرایط اقتصادی هستند. بنابراین فقرا به زیر خط فقر سقوط می کنند. وضعیت بسیاری از طبقه متوسط جامعه بدتر شده است.

خیلی از مردم قبلاً از امکانات پرداخت پول به مؤسسات خصوصی برای دریافت خدمات بهداشتی و آموزشی بهتر برای فرزندان خود برخوردار بودند. اما با بدتر شدن وضعیت اقتصادی، دستمزد آنها به حدی کاهش یافته است که اکنون از خدمات عمومی استفاده می کنند.

بدلیل این وضعیت، حجم کاری بیمارستان های دولتی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. شما ده هزار پناهنده اضافی را که روزانه ایران پذیرای آنهاست به این امر اضافه کنید و متوجه خواهید شد که یک فشار باورنکردنی بر بیمارستان ها و سیستم آموزشی ایران تحمیل می گردد، به خصوص که این کشور درآمد جدیدی برای ساخت بیمارستان و استخدام نیرو به دست نمی آورد.

سوال:آیا تحریم ها بر کمک های دولت به مردم تأثیر گذاشته است؟

طبیعتاً از آنجایی که دولت دیگر قادر به کسب درآمد مانند گذشته نیست، تمام کمک ‌های دولتی که به مردم پرداخت می ‌شود، مانند یارانه غذا، کالاهای ضروری یا دارو، در حال حاضر کاهش یافته است. این بدان معناست که افرادی که به این کمک‌ها وابسته هستند، یعنی فقیرترین اقشار مردم، بیشترین آسیب را می ‌بینند.

باید اضافه کرد که برخی از بیماران مبتلا به بیماری های سخت، امکان دریافت داروهای رایگان از سوی دولت را داشته اند. اما بیماران چون درآمدی ندارند، این داروها را در بازار سیاه دوباره فروخته اند.

سوال:آیا تورم افسارگسیخته در ایران ناشی از تحریم است یا سوء مدیریت دولت؟

دامنه تحریم‌هایی که در سال ۲۰۱۸ علیه ایران اعمال شد، بسیار گسترده و سنگین است. این اقدامات بر اقتصاد ایران تاثیر گذاشته و تورم را تشدید کرده است. در هر کشوری تورم همیشه ناشی از مجموعه ای از عناصر است. در رابطه با ایران، چندین دلیل قابل توجه باعث افزایش این شاخص گردیده است. برای مثال می توانم به همه گیری کووید-۱۹ و ورود ۵.۵ میلیون پناهجوی افغان به ایران اشاره کنم.

همچنین لازم به یادآوری است که تحریم ها از سال ۲۰۱۸ در ایران آغاز نشدند. این کشور موج اول تحریم ها را از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ تجربه کرده است.

من با تعدادی از اقتصاد دانان، آژانس های سازمان مللی و دولتی صحبت کردم که عناصر مشابهی به من دادند: همینکه کشوری تحت تحریم قرار می گیرد، مشکلاتش بیشتر می شود. بنابراین اگر از قبل هم مشکلات مدیریتی وجود داشته باشد، آثار و عواقب این تحریم ها وضعیت را بدتر می کند و با اعمال تحریم های بیشتر، تورم بیش از پیش احساس می شود.

باز هم می گویم هدف من این نیست که بگویم هر اتفاق بدی که در یک کشور می افتد صرفاً به خاطر تحریم است. بلکه هدف من این است که بررسی کنم آیا تحریم ها بر روندهای اقتصادی موجود تأثیر منفی می گذارد یا خیر و می توانم پاسخ دهم که آری.

سوال: دولت ایران می گوید تحریم ها باعث افزایش مرگ و میر در طول همه گیری کووید-۱۹ در ایران شده است. آیا این امر درست است یا صرفا تبلیغات است؟

بله، تحریم ها باعث مرگ مردم شده است و چندین مورد در گزارش من آمده است. قانع کننده ترین دلیل، عدم دسترسی به دارو است. بله، ایران بیش از ۹۰ درصد داروهای خود را تولید می کند، اما متأسفانه برای این کار نیاز به تهیه کردن مواد اولیه از خارج است.

این امر مشکل است، زیرا می ‌دانیم که دستیابی به این مواد، پرداخت هزینه و دریافت آنها برای این کشور بسیار دشوار است. به خصوص که کیفیت مواد اولیه همیشه خوب نیست و این مواد بسیار گران هستند.

ساده ترین مثال انسولین است. در ایران افراد دیابتی زیادی وجود دارد و زمانی که در مورد این مشکل در ایران صحبت کردم، به من گفتند که کشور خودش توانسته یک نوعی از محصول استاندارد انسولین را تولید کند، با این تفاوت که این دارو برخی انواع خاص دیابت را درمان نمی کند، بنابراین در ایران قابل درمان نیستند. بیماران مبتلا به این بیماری در ایران، جان خود را از دست می دهند.

من همچنین در ایران با مبتلایان به "بیماری پروانه‌ ای" که دچار اپیدرمولیز بولوزا، یک بیماری ژنتیکی پوستی هستند صحبت کردم که با استفاده از پانسمان‌های مخصوص که دولت از خارج خریداری می کند تحت درمان قرار می گرفتند. این درمان به ۱۰۰۲ بیمار ایرانی این امکان را می داد که با وجود درد غیر قابل تحمل، به زندگی خود ادامه دهند. اما اکنون یک سال است که دیگر این بانداژها در ایران قابل دسترس نیست و ۱۵ "بیمار پروانه ای ایرانی" از آن زمان جان خود را از دست داده اند، در حالی که میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری معمولا بیشتر از یک مورد در سال نیست. من با بیماران دیگری که از بیماری های دیگری رنج می برند صحبت کردم و وضعیت به همین منوال است.

ما ارقامی را در مورد تغییر نرخ مرگ و میر در بسیاری از گروه بیماری‌ ها جمع‌ آوری کرده‌ ایم. به عنوان مثال مرگ و میر کودکان مبتلا به تالاسمی، نوعی کم خونی ارثی، از ۲۷ تا ۳۲ مورد در سال به ۱۳۲ مورد افزایش یافته است.

سوال: دولت آمریکا در مورد این مرگ و میرها، اینگونه پاسخ می دهد که داروها در لیست تحریم های واشنگتن نیستند.

متاسفانه این درست نیست. در تئوری، بله، همه اسناد مربوط به تحمیل تحریم ها علیه ایران، امکان استثناء بشردوستانه را در مورد مواد غذایی و دارویی می دهد. اما در واقعیت، چنین چیزی رخ نمی دهد و حتی آژانس های سازمان مللی نیز نمی توانند کمک های پزشکی لازم را ارائه کنند.

دلیل نخست این است که اسناد مرتبط با تحمیل تحریم ها، خیلی ساده نگاشته شده اند. به عنوان مثال، کشورهای خارجی و بانک‌ها در صورت دریافت مبالغ از ایران، از نظر تئوری نمی ‌توانند مشمول تحریم‌های ثانویه ایالات متحده قرار گیرند. لذا شما اگر دارو خریداری می کنید بایستی بتوانید از ایران پول دریافت کنید. مشکل این است که همین کشورها و این بانک ‌ها، خودشان نمی ‌خواهند در معرض این تحریم‌ ها قرار بگیرند، حتی اگر فقط در مورد دارو باشد.

دلیل دوم این است که امکان انتقال پول توسط بانک به ایران حتی بنام یک آژانس سازمان ملل متحد یا فعالیت دیپلماتیک، وجود ندارد. اگر پرداخت غیرممکن باشد، هیچ شرکتی کالایی را به شما نمی فروشد، حتی اگر رسما بحث معافیت در مورد آن مطرح باشد.

نکته سوم اینکه، تحریم ها شرکتهای حمل ‌و نقل ایرانی که قرار است کالا را تحویل دهند و یا شرکت هایی که باید آن ها را بیمه کنند را نیز در بر می گیرد که این امر باعث می شود از تحویل محصول حتی اگر هزینه اش پرداخت شده باشد، جلوگیری شود.

این سه موضوع بسیار حساس بوده و استثناهای بشردوستانه را کاملاً غیر کاربردی می سازند. نهایتا برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به ایران، اخذ مجوز از اداره کنترل دارایی‌های خارجی ایالات متحده (Ofac) ضروری است که فرآیندی بسیار پیچیده و طولانی است و نیاز به مداخله وکلای متخصص دارد.

سوال: در ایران، افرادی که به علت هزینه‌های بالای زندگی تظاهرات می ‌کنند، بی‌ توجهی دولت را به جای تحریم‌ های آمریکا را عامل ایندامر می دانند. این امر را چگونه توضیح می دهید؟

اول از همه، اجازه دهید به شما بگویم که من نمی توانم در مورد تظاهراتی که فراتر از وظایف من است صحبت کنم. اکنون می توانم دو نکته را به شما بگویم. اولین مورد این است که وقتی من در ایران بودم، تظاهرات پس از کاهش یارانه مواد غذایی اساسی صورت گرفت و من از دولت درباره این تصمیم پرسیدم که محروم ترین اقشار مردم را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد و پاسخی که به من داده شد پاسخی است که در سایر کشورهای تحت تحریم مشاهده کرده ام، یعنی با کاهش درآمد دولت به دلیل تحریم ها، دولت دیگر قادر به پیگیری برنامه های اجتماعی خود برای مردم نیست.

بنابراین وقتی پول کمتری به دست می آورید، نمی توانید قیمت کالاها را پایین نگه دارید. همچنین برای من توضیح داده شد که بازنگری در سیستم کمک های دولتی امکان ارائه کمک های مستقیم به فقیرترین اقشار مردم را فراهم می کند.

اما بررسی این امر فراتر از وظایف من است. هدف من از سفر به این کشور پرداختن به مسائل سیاسی نبود، بلکه مشاهده اتفاقات این کشور، بررسی حقایق و انتقال آنها بود.

سوال: به نظر ایالات متحده و متحدانش در خاورمیانه، تحمیل تحریم ها علیه ایران تنها راه وادار کردن ایران به تغییر سیاست در منطقه خواهد بود ...

نباید فراموش کنیم که امروزه هیچ تحریمی از سوی شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران وجود ندارد. با این حال، این نهاد تنها مرجعی است که به وضع تحریم‌ ها اختصاص دارد همانگونه که این امر در سال ۲۰۱۰ رخ داد که متعاقبا این تدابیر بطور اساسی با امضای توافق بر سر موضوع هسته ای ایران کاهش یافت.

همچنین یادآوری می کنم که این ایران نبود که از توافق هسته ای ایران در سال ۲۰۱۸ خارج شد، بلکه ایالات متحده بود که چنین کرد. به عنوان استاد حقوق بین ‌الملل می ‌توانم اضافه کنم که اگر دیگر تحریم ‌هایی از سوی شورای امنیت سازمان ملل وجود نداشته باشد، حقوق بین ‌الملل این امکان را به دولت‌ها نمی ‌دهد که تحریم‌ های یکجانبه به ‌ویژه در بخش‌های مالی و بانکی وضع کنند.

به نظر من اگر می خواهید به نتایج مثبت برسید، باید در چارچوب قوانین بین المللی عمل کنید. شما نمی توانید با در پیش گرفتن مسیر غیر قانونی شکلی را حل کنید و امروز تحمیل بسیاری از این تحریم ها، غیرقانونی است.

علاوه بر این، وقتی به عمق این موضوع نگاه می کنید، متوجه می شوید که اثربخشی تحریم‌ ها کم است. من شخصاً هیچ نمونه درستی ندیدم که تحریم های یکجانبه نتیجه ای مثبت در یک کشور داشته باشد. حتی مطالعات آکادمیک وجود دارد که نشان می دهد تحریم های قانونی شورای امنیت سازمان ملل در دستیابی به هدف مورد نظر چندان مؤثر نبوده است. به همین دلیل این نهاد سیاست خود را در این زمینه تغییر داده است.

سوال: نمی ترسید سخنان شما در خدمت تبلیغات جمهوری اسلامی علیه آمریکا باشد؟

من یک کارشناس هستم که برای شورای حقوق بشر سازمان ملل کار می کند. هدف من از سفر به این کشور پرداختن به مسائل سیاسی نبود، بلکه مشاهده اتفاقات در آن و بررسی حقایق و انتقال آنها بود. بنابراین، گزارش اولیه ای که ارائه کردم حاوی هیچ اظهار نظرسیاسی نبود. این گزارش یک ارزیابی از جنبه های قانونی، وضعیت آمار و ارقام و واقعیات موجود همراه با توصیه ها و جمع بندی برای تمامی مخاطبینم بود.

بنابراین، من فکر می کنم ارقام، واقعیات و حقایق به عنوان دلیل و مدرک، مهم هستند. این سازوکار تنها سازوکاری است که می تواند به صیانت از حقوق بشر کمک کند. باز هم می گویم من کار سیاسی نمی کنم بلکه راستی آزمایی می کنم و ارزیابی های قانونی تهیه می کنم.