آبرسانی به گرمسار در هاله‌ای از ابهام/ مطالبه ۵۰ ساله مردم

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - داوود عبدی: در سال‌های اخیر به دلیل عدم بازدهی مناسب انتقال آب شرب از طریق کانال سیمین دشت، پس از احداث سد نمرود، پروژه انتقال آب شرب گرمسار از محل سد نمرود از طریق لوله مورد توجه قرار گرفته است یکی از مشکلات شهرستان گرمسار در زمینه تأمین منابع آب پایدار، آن است که سد نمرود در استان تهران قرار گرفته و این موضوع تأمین آب شهرستان‌های گرمسار و آرادان را دشوار می‌کند.

نیمه‌کاره ماندن پروژه «بی او تی» از چند سال قبل نیز مزید بر علت خشکسالی گرمسار شده است هر چند اجرای طرح‌های انتقال آب و جنبه نظارتی در مسیر اجرای طرح انتقال آب در دستور کار وزارت نیرو قرار دارد اما باید اقدامی فوری در این زمینه انجام شود. همچنین آب آشامیدنی شهر گرمسار توسط تصفیه خانه به ظرفیت اسمی ۲۲۰ لیتر در ثانیه تأمین می‌شود که منبع آب خام خود را از حبله رود دریافت می‌کند اما مردم مطالبه اجرای درست و سریع طرح‌ها را دارند. در این گزارش نگاهی به طرح‌های آبرسانی گرمسار داریم که متأسفانه به صورت کامل اجرا نشدند.

انتقال آب سیمین دشت

پروژه آب‌رسانی از بند انحرافی سیمین دشت به گرمسار موسوم به «بی او تی» با ۳۲ کیلومتر طول مسیر خط انتقال آب از سال ۹۳ با قرارداد ۱۸ ماهه کلنگ زنی و آغاز شده بود که تاکنون به طور کامل تکمیل‌نشده است.

با هدف بهبود کیفیت آب در قالب اصلاح فرآیندها و حذف کدورات آب در سفر رهبر معظم انقلاب اسلامی به استان سمنان و سفر هیئت دولت نهم به شهرستان گرمسار، ایجاد تصفیه خانه جدید برای گرمسار مصوب شد که در نهایت در مجاورت تصفیه خانه قبلی گرمسار احداث شد که یک تصفیه خانه فیزیکی با ظرفیتی معادل ۵۲۰ لیتر در ثانیه بود و آب خام خود را از رودخانه دائمی حبله‌رود تأمین می‌کرد.

اغلب طیف وسیعی از کدورات آب رودخانه وارد تصفیه خانه می‌شد زیرا حداقل ۱۰۰ روز از سال رودخانه حبله رود در گرمسار با سیلاب مواجه است که باعث کاهش کیفیت کدورت آب شده و به اصطلاح EC آب افزایش می‌یابد و این امر منجر به خروج تصفیه خانه از مدار بهره‌وری و جایگزین آب چاه‌ها در مدار توزیع انتقال آب شرب در شبکه می‌شود.

سد انحرافی بنکوه (گرمسار)

مطالعات این سد در سال ۵۴ صورت گرفت، مطالعه و احداث کانال‌های فرعی نیز از سال ۶۴ آغاز و در سال ۷۴ به پایان رسید. پیمانکار پس از بررسی طرح‌های پیشنهادی فائو و تکمیل آن، گزینه احداث حوضچه‌های ذخیره آب شور و انتقال آن به کویر را انتخاب و توصیه کرد که بر مبنای آن بند انحرافی بنکوه به شیوه خاص و یک دریچه اضافی برای خروج آب شور طراحی و احداث شد.

با این وجود پس از احداث بند انحرافی گرمسار (بنکوه)، مشاور مذکور مجدداً مطالعات خود را اصلاح و گزینه انحراف آب شیرین و انتقال آن توسط کانال را به عنوان گزینه برتر انتخاب کرد که بر اساس آن با ایجاد بند انحرافی در محل سیمین دشت و ایجاد کانالی به ظرفیت ۱۷ متر مکعب در ثانیه و به طول ۳۷ کیلومتر، مقرر شد آب رودخانه حبله رود از طریق آن با کیفیت مناسب تا محل سد انحرافی بنکوه انتقال یابد.

آنچه در عمل اتفاق افتاد این است که یک بند انحرافی در منطقه سیمین دشت و کانالی بتنی و عظیم به طول ۳۷ کیلومتر و با سازه‌های بسیار سنگین و هزینه بسیار زیاد ساخته شد و علیرغم اینکه ظرفیت اسمی آن ۱۷ متر مکعب در ثانیه اعلام شده و بنا بود تمام آب رودخانه حبله رود از طریق آن انتقال یابد، اما متأسفانه این امر هیچ گاه عملی نشد.

سد نمرود

یکی دیگر از پروژه‌های مهمی که برای تأمین آب شرب و کشاورزی شهرستان گرمسار از سالیان دور پیشنهاد و طراحی شده است، احداث سد نمرود بر روی سرشاخه رودخانه حبله رود است. مطالعات اولیه این سد قبل از انقلاب آغاز شد ولی به دلایل مختلف عملیات احداث آن به تعویق افتاد و در سال ۸۴ احداث آن آغاز شد. حجم مفید مخزن سد حدود ۱۲۲ میلیون متر مکعب خواهد بود. علیرغم وعده‌های فراوانی که برای اتمام عملیات اجرایی پروژه و آبگیری سد تاکنون داده شده است ولی به نظر می‌رسد برای بهره برداری از آن هنوز هم باید منتظر ماند.

محسن محمد عربی از افراد مطلع در حوزه آب گرمسار درباره این وضعیت به خبرنگار مهر، می‌گوید: چرا ابتدا سد نمرود سپس خط انتقال آب و بعد تصفیه خانه آب شیرین (برای تأمین آب شرب) و یا کانالهای توزیع و تقسیم آب در سطح مزارع احداث نشد و کاملاً برعکس ساخته شده‌اند؟ کما اینکه برای احداث شبکه‌های برق و گاز هم از تولید به مصرف اقدام می‌کنند نه از مصرف به تولید یعنی اول نیروگاه می‌سازند و بعد خط انتقال نیرو را احداث می‌کنند و یا در بهترین حالت، به صورت همزمان اجرا می‌شود!

وی تاکید کرد: هر ساله از جمله سال جاری بخشی از بودجه ملی و شهرستان صرف بازسازی و توسعه کانال انتقال آب، تکمیل سد نمرود و تصفیه خانه آب شرب شهرستان می‌شود اما به دلایل نامعلومی شهروندان هنوز طعم آب شیرین قابل شرب را نچشیده‌اند.

جورابلو شهروند گرمساری نیز با بیان اینکه کمبود آب مانع اصلی توسعه در منطقه است و از سوی دیگر برداشت آب از سوی بالادستی‌ها از منابع آبی گرمسار همواره برای مردم شهرستان‌های گرمسار و آرادان موجب نگرانی است، ابراز کرد: نه تنها در حوزه آب شرب بعضاً با مشکلاتی مواجه هستیم بلکه برداشت نامتعارف از منابع آبی در بالادست منجر به کاهش ذخایر آبی گرمسار شده است.

مدیریت به شیوه نادرست

به نظر می‌رسد مدیریت منابع آب در بسیاری از موارد به شیوه‌ای نادرست اجرا شده است. برای مثال، در حوضه‌های آبریز اولویت به تأمین آب برای بخش‌های مختلف داده شده است، در حالی که حقوق قانونی و حق آبه‌های آن‌ها لحاظ نشده است. اولین اقدام حقوقی که باید در این زمینه انجام شود تا مدیریت منابع آب بهبود یابد، استقرار شبکه پایش، جمع‌آوری داده و مدیریت داده‌ها از کمیت و کیفیت منابع آب سطحی و زیرزمینی و جلوگیری از برداشت‌های بی رویه در بالا دست رودخانه است.

سیستم مدیریت منابع آب در حوضه آب ریز حبله رود، بایستی تنش‌های موجود در تأمین نیازها را حداکثر از چهار ماه قبل از بروز تنش تشخیص و سیاست جیره بندی برداشت را در بالا دست حوزه آبریز رودخانه حبله رود اعمال نماید تا سطح قابل قبول تأمین نیازها در پایین دست رودخانه دچار مشکل نشود.

طرح‌های مطالعاتی زیادی در دست است

نماینده گرمسار و آرادان در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن بیان اینکه با هدف ارتقای آبرسانی، طرح پیش تصفیه خانه و خط انتقال آب که از مطالبات ۵۰ ساله مردم گرمسار است، به زودی در مسیر بهره برداری قرار خواهد گرفت، گفت: همانطور که آب منطقه‌ای استان سمنان نیز اعلام کرده مناقصه اجرای طرح پیش تصفیه خانه گرمسار انجام شده و پیمانکار آن نیز معرفی شده است. اعتبار تکمیل خط لوله انتقال آب شیرین و احداث پیش تصفیه خانه ابلاغ و با انجام مناقصه و تعیین پیمانکار، هردو پروژه وارد فاز اجرایی شده است.

اردشیر مطهری با اشاره به اینکه هدف طرح افزایش تصفیه خانه شهر گرمسار برای رفع کمبود آب آشامیدنی این شهر و تأمین آب کافی برای این منطقه است، تاکید کرد: بهره برداری پروژه اصلاح تصفیه خانه آب گرمسار تا پایان سال جاری صورت می‌گیرد همچنین ظرفیت این تصفیه خانه از ۲۳۰ لیتر در ثانیه به ۵۲۰ لیتر در ثانیه خواهد رسید، در کنار این طرح برای تجهیزات آبرسانی به شهر جدید ایوانکی مبلغ دو میلیارد تومان و برای حفر و تجهیز یک حلقه چاه در شهر ایوانکی هم ۲ میلیارد تومان از محل اعتبارات ملی تخصیص یافت.

وی با اشاره به نیاز تأمین آب شرب پایدار برای شهرستان‌های گرمسار و آرادان و شهر ایوانکی گفت: از کمیسیون تلفیق بودجه مجلس شورای اسلامی اصلاح اعتبارات طرح‌های آب رسانی به گرمسار درخواست شده است با توجه به اینکه طرح آبرسانی به گرمسار به عنوان طرح‌های اولویت دار وزارت نیرو در سفر رئیس جمهور و هیئت دولت به استان سمنان مصوب و ابلاغ شده است، تقاضا شده تا مبلغ موافقتنامه طرح آبرسانی گرمسار حداقل به سه هزار میلیارد ریال افزایش یابد.

افزایش اعتبارات

نماینده مردم شهرستان‌های گرمسار و آرادان در مجلس در خصوص مفاد این پیگیری تاکید کرد: افزایش اعتبار سال‌های بعد و اصلاح سال خاتمه پروژه آبرسانی گرمسار از سوی شرکت آب و فاضلاب کشور به سازمان برنامه و بودجه کشور ارسال و اقدامات لازم در دست انجام است و لذا به منظور انعقاد قرارداد تکمیل طرح در محدوده استان سمنان پیش بینی اعتبار برای سال‌های بعد به مبلغ سه هزار میلیارد ریال در قانون بودجه ۱۴۰۱ بسیار ضروری بود.

مطهری در ادامه میزان حق آبه این شهرستان از حبله رود را چهار هزار و ۲۰۰ لیتر در ثانیه اعلام و بیان کرد: به دلیل کم‌آبی در فصل تابستان به سبب کاهش بارندگی، حق آبه این شهرستان کمتر از یک هزار لیتر است.

گرمسار تنها شهرستان استان سمنان است که دارای رودخانه دائمی و چهار فصل است که با مدیریت درست و صحیح می‌تواند در تمام بخش‌های اقتصادی سرآمد باشد، اما به دلیل سلیقه‌ای برخورد کردن و عدم وجود مدیریت یکپارچه رودخانه (به دلیل مجزا بودن مدیریت تولید و مدیریت مصرف در حوزه تقسیمات کشوری) تاکنون قادر به تأمین نیازمندی‌های منطقه نبوده است.