بهزاد یعقوبی پژوهشگر حوزه تهران قدیم و بازار در گفتگویی با خبرنگار مهر درباره الزامات بازار تهران و مشکلاتش گفت: بازار تهران با ۱۱۲ هکتار وسعت متشکل از ۶۰ هزار واحد صنفی است. مرحوم حبیبی رئیس سابق بنیاد ایران شناسی معتقد بود که همین بازار ۱۵ درصد شهر تهران را در برگرفته است. در واقع این منطقه تنها جایی در کشور است که فرهنگ شفاهی در آن حکمرانی می‌کند و هنوز توسط زعما اداره می‌شود. اما سوال اینجاست مدیریت شهری چقدر توانسته به بازار رسیدگی کرده و معضلات آن را حل کند؟
وی گفت: در حاشیه بازار تهران یک هزار پلاک تملک شده داریم که توسط وزارت راه و شهرسازی خریداری اما رها شده اند. تعدادی از این پلاک‌ها به علت فرسودگی محل اسکان معتادان و باعث ایجاد معضلات اجتماعی شد. اکنون بازار تهران ۵۰۲ چاه جذبی دارد که می‌توان گفت ۵۰۲ بمب ساعتی هستند. غیر از این بازار سپتیک (سیستم تصفیه فاضلاب زیرزمینی) ندارد. چقدر ممکن است این محدوده درگیر رانش و ریزش قنوات شود؟ اگر اتفاقی در آن بیفتد چه تدبیری اندیشیده ایم؟ بازار مشکلات اساسی دارد که بی‌توجهی به آن فاجعه آفرین است.
او گفت: ۶۰ هزار واحد صنفی در بازار فعالیت می‌کنند و نزدیک به یک و نیم تا دو میلیون نفر روزانه در بازار تهران برای داد و ستد وارد این منطقه می‌شوند. این آمار را مترو، اتوبوسرانی و کسبه بازار اعلام می‌کند اما آمار اینکه چقدر خودروی شخصی یا موتور وارد محدوده می‌شود را نمی‌دانیم. فقط می‌توان گفت حدود ۲۰۰ هزار موتورسیکلت به اطراف بازار می‌آید این موتورسیکلت‌ها کمربند انفجاری دور بازار هستند.
یعقوبی با بیان اینکه به بازار سوق المسلمین هم گفته می‌شود گفت: در بازار چند سرویس بهداشتی وجود دارد؟ در زمانی ۱۵ چشمه سرویس بهداشتی در امامزاده روح الله ساخته شد. آن زمان درب امامزاده از ۶ صبح تا ۶ بعد از ظهر به روی مردم باز بود. این طرح برای امامزاده زید هم اجرا شد. در امامزاده زید هم ۲۵ چشمه در زیر زمین ساخته شد. اما آیا این تعداد سرویس برای دو میلیون جمعیت بازار کافی است؟ سرویس‌های بهداشتی مساجدی مانند مسجد سید عزیزالله و مسجد امام هم هست اما تنها در وقت نماز می‌توان به آنجا رفت. چرا باید بازاری که ۱۱ مدخل اصلی و ۵۲ مدخل فرعی دارد؛ تعداد کمی سرویس بهداشتی داشته باشد؟ شب عید آمار ورود مردم به بازار تهران به حدود ۵ و نیم میلیون نفر می‌رسد که از اواخر بهمن تا انتهای اسفند به بازار می‌روند. آیا امکانات لازم را در اختیار این تعداد افراد گذاشته‌ایم؟
یعقوبی با بیان اینکه چرا ۱۱۲ هکتاری که قلب پایتخت نامیده می‌شود، هنوز یک درمانگاه ندارد؟ گفت: سالهای قبل در بازار تهران سیلندر گاز ترکید. ازدحام جمعیت به حدی بود که اورژانس از خیابان صور اسرافیل نمی‌توانست وارد شود. حتی نمی‌توانستیم مصدوم بیرون ببریم. مصدومان را روی چرخ گذاشته و به خیابان ۱۵ خرداد رساندیم تا اورژانس آنها را به بیمارستان ببرد آیا این بازار نباید اورژانس ویژه برای چنین جمعیتی داشته باشد تا امداد اولیه روی مصدوم را انجام دهد؟ چطور می‌شود که وزارت بهداشت با بازار مکاتبه می‌کند و می‌گوید نیازی ندارد؟ در حاشیه بازار چند بیمارستان وجود دارد اما مشکل اینجاست که ما چطور مصدوم را باید از داخل بازار تا بیمارستان برسانیم؟ کارهای ابتدایی باید اول برای بیمار انجام شود بعد به بیمارستان برود اصلاً شاید خیلی از آنها نیازی به بیمارستان نداشته باشند و با یک امداد اولیه خوب شوند اما این امکانات هم در بازار نیست. ما برای بازار بیمارستان نمی‌خواهیم بلکه بعد از دیدن ده‌ها حادثه به این نتیجه رسیده ایم که باید یک درمانگاه داخل بازار وجود داشته باشد. حتی فضای مورد نیاز برای چنین مکانی نیز در بازار موجود است.
وی افزود: بازار تهران مدخل‌های زیادی دارد و باید مدیریت شهری و مدیریت بحران مدخل‌هایی را برای ورود و خروج مردم از بازار شناسایی و مشخص کند و برای خروج اضطراری مسیرهایی معین شود. سوله بحران در انتهای ناصرخسرو داریم ولی مکان‌هایی هم باید داخل بازار باشد تا مردم در مواقع بحران مانند زلزله به آنجا مراجعه کنند.
عضو هیأت امنای بازار بیان کرد: نکته دیگر این است که این بازار با چنین وسعتی هنوز یک کلانتری ندارد. درباره این مشکلات رایزنی‌های بسیاری با افراد مختلف داشته ایم ولی به نتیجه نرسیدیم به ما می‌گویند فضا نداریم. این مشکل هم راه حل دارد. وقف یعنی مشارکت اجتماعی. چرا نباید اداره اوقاف که تقریباً ۲۰ هزار رقبه در بازار دارد برای امنیت رقبات خودش هم که شده، یکی از املاک وقفی خود که نزدیک به نیت واقف هست برای کلانتری اختصاص دهد؟ شهرداری می‌تواند مستأجر اوقاف شود. قرارداد تنظیم سند اجاره با اوقاف ببند. کلانتری تأسیس کند ساختمان را به نیروی انتظامی برای تجهیز بدهد. در آن صورت کلانتری مخصوص بازار خواهیم داشت. نه مثل کلانتری میدان ارگ که فعالیت‌هایش گسترده است و محدوده زیادی از آن منطقه را باید تحت پوشش داشته باشد. کلانتری میدان ارگ جوابگوی ۱۱۲ هکتار بازار نیست. این کلانتری باید ویژه باشد اما الان فقط گشت می‌فرستد درحالی که اگر داخل بازار استقرار داشته باشد حتی سرقت در شب را کنترل می‌کند. بنابراین بحث ارتقای امنیت در شب و روز به یک کلانتری ویژه نیاز دارد.
عضو هیأت امنای بازار گفت: بازار املاک وقفی دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد. این املاک ارزش افزوده کمی دارند. برای شهرداری تهران رقمی نیست که ساختمانی را برای اورژانس یا کلانتری ایجاد کند. بازاریان نزدیک به دو هزار میلیارد تومان مالیات می‌دهند. چند درصد آن باید برای ناوگان آتش نشانی هزینه شود. می‌گویند که ۹۷ درصد آتش سوزی‌های بازار به دلیل سیستم‌های برق است. درست است که بازاری‌ها هم مقصر هستند اما باید دستگاه‌های حاکمیتی کاری کنند. برخی از مشکلات بازار دیگر به دست شهردار منطقه حل نمی‌شود باید دستور رئیس جمهور را داشته باشد و برای حل آنها نگاه فرامنطقه ای داشت. شهرداری در هیأت دولت حضور دارد پس باید بگوید این ضعف‌ها در سوق المسلمین باید رفع شود. حل این مشکلات به اعتبار زیاد و قدرت حاکمیتی نیاز دارد.
نماینده سابق اوقاف در بازار بیان کرد: می‌گویند بازاری‌ها پولدار هستند خودشان برای خودشان کاری انجام دهند. این درست نیست. آیا همین بازاری مالیات نمی‌دهد؟ در قبالش چه خدماتی می‌گیرد؟ الان ما با بازاری طرف هستیم که حدود ۶۰ درصدش استیجاری است. مستأجر کارها را به دوش مالک می‌اندازد. یقه مالک را باید حاکمیت بگیرد.
او گفت: بازار تهران برای چه تعداد آدم ساخته شد و الان برای چه تعداد کاربری دارد؟ سال‌ها پیش موقوفه کوچک «طایفی» خراب شد و به جای آن ۵۰۰ مغازه ساختند. اولین آمار را در اوایل دوره قاجار داریم که نشان می‌دهد بازار تهران ۱۵ هزار نفر جمعیت مسکونی و تجاری داشته است. در زمان محمد شاه ۸۰ هزار نفر و در سال ۱۳۰۹ حدود ۲۵۰ هزار نفر جمعیت داشت و می‌گفتند تقریباً ۱۷ درصد رجال آن زمان در بازار بوده اند. حالا این جمعیت ثابت در بازار به یک و نیم میلیون نفر رسیده است. ما چقدر در بحث تاب آوری بازار در موضوعات بحران، قوی هستیم؟
نظر شما