محمد حسن سلیمانی در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به جایگاه حسینیه‌ها در عزاداری محرم اظهار کرد: از دوره صفویه تکایا و حسینیه‌ها به مراکز اصلی ظهور و بروز آئین‌های عزاداری حسینی به‌ویژه در ایام محرم و صفر در قزوین تبدیل شدند.
کارشناس و پژوهشگر تاریخ قزوین بیان کرد: در سرشماری سال ۱۲۹۸ قمری که در زمان ناصرالدین شاه قاجار انجام شد ۹ تکیه از جمله تکیه حاج میرزا فصیح، تکیه آقا حسن نایب در محله سوق‌الاغنام، تکیه حاج اسماعیل در محله پنبه ریسه، تکیه میرزا احمدخان در محله درب ری، تکیه‌های چاووش‌ها و تنورسازان در محله تنورسازان، تکیه‌های طاق بهلول و میرزا قلاق در محله خیابان و تکیه‌ای در محله دباغان ثبت شده است.
وی افزود: از تکیه‌هایی عنوان شده در سال ۱۳۳۷ شمسی فقط سه تکیه بر جای بوده که هیچکدام هم مورد استفاده اصلی قرار نمی‌گرفتند امروز نیز در حال حاضر از این سه تکیه، دو تکیه به مسجد تبدیل شده و اثری هم از سومی نیست.
این کارشناس تصریح کرد: در این تکایا طی ماه‌های محرم و صفر و برخی در ماه مبارک رمضان مراسم روضه و تعزیه برپا می‌شد و دسته‌های عزاداران سینه‌زن و زنجیرزن با علم، کُتل، طبل و شیپور در آنها حضور داشته و به عزاداری می‌پرداختند و ازسوی برپاکنندگان تکیه پذیرایی می‌شدند و با توجه به اینکه در برخی از این تکیه‌ها چون حسن نایب مراسم تعزیه مفصل برپا می‌شد اتاق‌هایی برای نگهداری لباس‌ها و وسایل تعزیه وجود داشت.
وی ادامه داد: از دوره قاجاریه با وقف و ایجاد حسینیه‌ها، فضاهای جدیدی برای عزاداری بر مصائب خاندان پیامبر (ص) در واقعه کربلا پدیدار شد.
سلیمانی تصریح کرد: حسینیه‌های آقا سیدجمال، امینی‌ها، خیابانی، رضوی، حاج سید موسی بزاز، دیوان‌خانه حاج سیدجوادی، سیاهپوش و سید ابوتراب ازجمله این حسینیه‌ها به شمار می‌روند که همچنان موقعیت گذشته خود را حفظ کرده و عَلَم عزای حسینی را افراشته نگاه داشته‌اند.
حسینیه آقا سیدجمال حسینیه‌ای دویست ساله است
وی عنوان کرد: حسینیه آقا سیدجمال حسینیه دویست ساله‌ای است که در دوره افشاریه محل سکونت و محل تدریس آیت‌الله سیدجعفر رضوی عاملی و جد اعلای آقا سیدجمال رضوی قزوینی بود. سیدجعفر رضوی عاملی قزوینی از علمای صاحب‌نام جبل عامل لبنان بود که پس‌از سال‌ها هجرت، به دعوت نادرشاه به زادگاه خود قزوین بازگشت.
این کارشناس ادامه داد: خانه او در محله دباغان بود و در این محل به تربیت عالمان دینی می‌پرداخت و همه‌ساله در این محل مراسم سوگواری سالار شهیدان برپا می‌شد که به بیت‌الحسین شهرت داشت. این خانه محقر که محیط بسیار کوچکی به مساحت ۴۰ متر مربع داشت، پس‌از ارتحال ایشان به حسینیه تبدیل شد و بعدها در دوره آیت‌الله سیدجمال‌الدین رضوی قزوینی، محوطه آن گسترش یافت و با برپا کردن خیمه و نصب کتیبه‌هایی مزین به اشعار محتشم کاشانی، رنگ و بوی حسینی دیگری به خود گرفت.
وی در ادامه تاکید کرد: نزدیک به دو قرن است آنان‌که حاجتی دارند و با عشق به اباعبدالله الحسین (ع) در ایام برپایی عزای حسینی در این حسینیه که از نخستین روز محرم تا روز سیزدهم برپا می‌شود پای در حسینیه آقاسیدجمال گذاشته و به‌نیت تبرک، چند حبه قند را از این حسینیه با خود می‌برند و در صورت برآورده‌شدن نیاز و حاجت خود در نوبتی دیگر چای، شیر، قند یا لوازم پذیرایی همچون استکان و سینی و سماور به حسینیه هدیه می‌دهند که البته گاهی حاجت‌مندان یک استکان به‌نیت تبرک می‌برند و با عملی‌شدن نذرشان، شش استکان باز می‌گردانند هرچند هستند حاجت‌مندانی که به‌نیت گشوده‌شدن گره از مشکلات زندگی و دنیایشان نذر غذا داشته و بعد از حاجتمندی غذا را بین عزاداران حسینیه توزیع می‌کنند.
وی با بیان اینکه حسینیه حاج سیدجوادی‌ها معروف به دیوان خانه در خیابان پیغمبریه، از حسینیه‌های قدیم و ریشه‌دار قزوین محسوب می‌شود مطرح کرد: در گذشته دیوان‌خانه‌ها در واقع محلی برای رسیدگی به شکایات و مشکلات حقوقی مردم، مانند شوراهای حل اختلاف امروزی بود اما در حسینیه دیوان‌خانه که متعلق به خاندان حاج سیدجوادی‌ها از خانواده‌های اصیل قزوینی است طبق وقف‌نامه در دهه اول محرم مراسم عزاداری برپا می‌شود که این مراسم از حدود ساعت ۸ صبح تا اذان ظهر ادامه دارد.
این کارشناس افزود: این حسینیه در سال ۱۲۰۷ هجری قمری توسط علامه آقامیرحسین از علمای بزرگ زمان خود وقف شد که با گذشت ۲۳۰ سال از آن زمان هر سال چراغ آن روشن نگه داشته شده و بسیار مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد و با گذشت زمان و تغییر در برخی آئین‌های عزاداری، همچنان شیوه سنتی و گذشته خود را حفظ کرده است.
عزاداری شام غریبان به دست فراموشی سپرده شده است
کارشناس و پژوهشگر تاریخ قزوین با اشاره آداب و رسوم مردم قزوین بیان کرد: یکی از آئین‌های قزوینی‌ها در ایام ماه محرم که در گذشته رسم بود و در سه چهار دهه گذشته فراموش‌شده، عزاداری عصر عاشورا یا همان شام غریبان با بیرق‌های نیمه‌افراشته است.
وی افزود: اگرچه امروزه شام غریبان با روشن کردن شمع‌ها برگزار می‌شود اما درگذشته این‌چنین نبود و هیأت‌ها در غروب آفتاب قبل از اذان مغرب بیرون می‌آمدند و علی‌رغم شب‌های دیگر هیأت‌ها و دستجات عزاداری در شام غریبان دیگر علامت و طبق چراغ با خودشان حمل نمی‌کردند بلکه دو بیرق سیاه نیمه‌افراشته افقی را به‌موازات یکدیگر قرار می‌دادند به‌طوری‌که پارچه‌ها به سمت جلو و چوب‌ها به سمت عقب بودند و هر بیرق را به‌صورت موازی و فاصله یک متری از هم حمل می‌کردند و نوحه‌سرایی می‌کردند.
سلیمانی بیان کرد: عزاداران در این مراسم که در تاریکی شب در کوچه و خیابان‌ها برگزار می‌شد طبل و شیپور می‌زدند و هیأت به دودسته تقسیم می‌شد یک دسته جلو بود و یک دسته عقب می‌ایستاد، هر دسته‌ای که نوبت نوحه خوانی‌اش بود می‌ایستاد و سینه می‌زدند و دسته دیگر می‌نشستند.
وی گفت: در مراسم شام غریبان، عزاداران این دو دسته این نوحه را سر می‌دادند «شه بی کفن است امشب؛ عریان بدن است امشب / انگشتر شاه دین، دست دشمن است امشب / فاطمه بیا بنگر، دشت کربلا بنگر / بی کفن حسین را، روی ریگ‌ها بنگر»
این کارشناس عنوان کرد: قزوین یکی از شهرهایی است که بیشترین آئین‌های زنانه را دارد و شاید تنها آئینی که مختص سوگواری زنان قزوینی بر مصیبت کربلا است برگزاری تشییع نمادین پیکر شهدای کربلا در سومین روز شهادت امام حسین (ع) و یارانش است.
وی در پایان ابراز کرد: بعد از واقعه کربلا کسی از ترس یزید بن معاویه جرأت نمی‌کرد تا پیکر شهدای کربلا را دفن کند تا اینکه زنان طایفه بنی اسد جمع شدند و اقدام به دفن پیکر یاران امام حسین کردند. این واقعه در روز دوازدهم ماه محرم اتفاق افتاد و به همین خاطر زنان قزوینی هر سال در این روز در مسجد علی اکبر این شهر جمع می‌شوند، عده‌ای بیل و کلنگ به دست می‌گیرند و عده‌ای دیگر پیکرهای پارچه‌ای بدون سر را بر دوش گرفته و با حرکت در خیابان‌ها به حسینیه آقا سیدجمال رضوی رفته و عزاداری می‌کنند و دوباره به آن مسجد بر می‌گردند و در آنجا به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند. این آئین که بسیار اندوه بار است گردشگران زیادی را از نقاط مختلف کشور به قزوین می‌کشاند تا از نزدیک شاهد این رویداد باشند.
نظر شما