به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب نظریه فرایندی انقلاب اسلامی نوشته حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا به‌تازگی توسط اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر و انتشارات مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر منتشر شده است.
نظریه فرایندی انقلاب اسلامی بدیل دیدگاه‌هایی است که انقلاب را شورش و عصیان توده‌ها تا لحظه سرنگونی نظام استبدادی می‌دانند و یا صرفاً آن را به لحظه پیروزی و دوره فترت میان دو نظام قبلی و بعدی اطلاق می‌کنند و یا آن را بر مقطع بعد از پیروزی و حصول دستاوردها و تثبیت نظم سیاسی جایگزین می‌پندارند و یا انقلاب را ترکیبی دوگانه از مقاطع سه‌گانه فوق می‌پندارند.
این نظریه که توسط آیت الله خامنه‌ای مطرح شد، معتقد است انقلاب اسلامی فراتر از سه مقطع زمانی قبل، بعد و لحظه پیروزی است. انقلاب اسلامی از نقطه عطف قیام امام خمینی علیه نظام شاهنشاهی آغاز شد و با رهبری او، ملت ایران مسئولیت تاریخی «نهضت سازی انقلابی» را بر عهده گرفت، فراز و نشیب‌های زیادی طیّ شد تا در سال ۱۳۵۷ به پیروزی رسید و در گام بعد با مدیریت انقلابی جوشش انقلابی را به سمت طراحی و مهندسی «نظام سازی» هدایت کرد و نقشه راه حرکت اسلامی را ترسیم کرد تا مسیر «دولت سازی» را در مرحله سوم فراهم کند و با اعطای عاملیت به دولت اسلامی مرحله «جامعه سازی» تراز انقلاب را تکمیل کند.
سرانجام فرآیند انقلاب ساختن «تمدن نوین اسلامی» است که همزاد با قیام امام خمینی (ره) وزیدن گرفت و تجربه‌های گران‌سنگی از تلاش یک ملت و روش‌های مبارزاتی و همدلی و تعاون ملی در قدرت سازی مبتنی بر دین، شیوه مبارزه با انواع توطئه‌ها، محاصره‌ها و تحریم‌ها، هشت سال نمایش زیباترین صحنه‌های جهاد ایثار و شهادت و تجربه‌های اندوزی فراوان و مقاومت در برابر در سیر استکمالی انقلاب.... ره را برای طلوع خورشید ولایت عظمی (عج) هموار کند.
حجت الاسلام مهاجرنیا در این نوشتار تلاش کرده تا تبیین نوینی از فلسفه سیاسی انقلاب اسلامی ارائه دهد. محتوای اثر دو هدف اساسی را به موازات هم تعقیب می‌کند. از یک سو به دنبال خوانش و بازسازی دیدگاه آیت الله العظمی خامنه ای در قالب یک نظریه جدید در باب انقلاب است و از سوی دیگر در قالب همان نظریه ابعاد و زوایای انقلاب اسلامی را بررسی و تبیین نموده است.
آنچه با عنوان نظریه فرایندی انقلاب مطرح شده در مقابل سه نظریه است که در یکی انقلاب را به معنای عصیان و شورش و مبارزه علیه نظام حاکم می‌داند که از لحظه نهضت آغاز شده است و تا لحظه پیروزی به پایان می‌رسد. در صورت پیروزی به نظام تبدیل شده و در صورت شکست به مثابه انقلاب ناکام در تاریخ ثبت می‌شود. در نظریه دوم انقلاب به لحظه تاریخی پیروزی و دگرگون شدن نظام قبلی به نظام بعدی اطلاق می‌شود و شورشی و قیام قبلی به عنوان زمینه‌های تاریخی و آثار و پیامدهای بعدی هم به مثابه نتایج انقلاب محسوب می‌شوند. در نظریه سوم انقلاب حاصل دگرگونی و نتایج بعد از پیروزی و شکل گیری نظام جدید اطلاق می‌شود. زمینه‌های مبارزه و شورش و قیام آنها صرفاً ریشه‌های تاریخی انقلاب محسوب می‌شوند.
نظریه فرایندی انقلاب اسلامی بر این باور است که انقلاب به لحاظ زمانی، پروسه طولانی مدتی است که در یک فرایند پنج مرحله‌ای محقق می‌شود. هر کدام از این مراحل به مثابه یک رکن اساسی برای انقلاب است، به طوری که فقدان آن سبب ناکامی انقلاب است. در مرحله نهضت، تئوریسین‌های انقلاب با بازسازی مبانی و ارزش‌ها و اهداف ملی، حاکمیت موجود را ناسالم و نامطلوب تشخیص داده و با آگاهی بخشی به توده‌ها زمینه عصیان و شورش و مبارزه برای تغییر بنیادی و سریع حاکمیت نامطلوب را به وجود می‌آوردند.
در صورت فروپاشی آن انقلاب وارد مرحله گذار به نظام مطلوب و آرمانی انقلابیون می‌شود. در این مرحله آرمان‌ها و شعارها و چشم اندازهای انقلابیون از نظام مطلوب، طراحی و معماری می‌شود و نقشه جامع نظام مطلوب در قالب قانون اساسی به همه پرسی عمومی و تصویب ملت می‌رسد. با لحاظ همین مفهوم از این مرحله با عنوان نظام سازی یادشده است. این مرحله به دلیل فقدان دولت و مدیریت قانونمند برای انقلاب‌ها بسیار حساس است؛ لذا تلاش می‌شود تا به سرعت نهادهای پذیرفته شده و ارکان و قوای مملکت که در قانون اساسی آمده، تشکیل شوند تا با برخورداری از حق حاکمیت ملی از طریق تشکیلات اداری، مسئولیت کشور و مدیریت اجتماعی را برعهده بگیرد. این مرحله با عنوان دولت سازی به معنای عام شناخته می‌شود. از این به بعد مدیریت کلان جامعه در حفظ آزادی و استقلال و وحدت و تمامیت اراضی کشور و بهره مندی همه ملت از کرامت انسانی و حقوق مشروع برعهده دولت است تا در مرحله چهارم جامعه تراز و مطلوب ملی را به وجود آورد. برایند همه این مراحل از لحظه آغاز نهضت روندهایی را سامان داده است که با مراقبت دولت و ملت به سوی پیشرفت و ساختن آینده‌ای متکامل به پیش می‌روند که از آن با عنوان تمدن سازی یاد می‌شود. نظریه فرایندی معتقد است مجموعه اینها انقلاب اسلامی را می‌سازد.
برخی از مهمترین دستاوردهای نظریه فرایندی انقلاب اسلامی بدین شرح است:
- نظریه فرایندی، تنها نگاه کلان و راهبردی به انقلاب اسلامی است که آن را در مسیر تدریجی و گام به گام از نهضت تا دولت و جامعه و تمدن برای نیل به ظهور حضرت (عج) به پیش می‌برد.
- این نظریه مبتنی بر یک فلسفه سیاسی است که به صورت پیشینی در پس زمینه آن وجود دارد و اشراب کننده همه مراحل انقلاب اسلامی است.
- فرایند انقلاب اسلامی به صورت خطی و مستقیم رو به تکامل است و در آن گسست و انقطاع وجود ندارد. فراز و فرودها همه تجربه‌های مختلف این حرکت استکمالی هستند.
- مجموعه این فرایند استکمالی از آغاز تا پایان، به صورت نظری و عملی، در ساختن عناصر اساسی و سازه‌های مستحکم یک تمدن نوین اسلامی هستند. تجربه بیش از یک دهه برندسازی مبارزه امام خمینی (ره) و ملت ایران با نظام شاهنشاهی، در کنار تجربه ورود به باشگاه قطب بندی جهان، نمایش بهترین و معنوی‌ترین جنگ تاریخ بشر در طول هشت سال و ده‌ها صحنه اقتدار، همه بخشی خواندنی از تمدن نوین انقلاب اسلامی هستند.
- دفاع از مستضعفان و نهضت‌های مردمی و آزادی بخش در کنار چالش با ابرقدرتها در چهارچوب جوشش انقلابی و نظم سیاسی، جمهوری اسلامی ایران را از برندهای انحصاری نظریه فرایندی انقلاب اسلامی کرده است.
- بازسازی نظام ولایی در قالب جمهوریت و اسلامیت در سامانه نظام سازی انقلابی و ظهور آن در انگاره جدید مردم سالاری دینی از اموری است که تاریخ چند هزارساله فلسفه سیاست به خود ندیده است.
- خوانش نظام امت و امامت در قالب الگوی جدید دولت – ملت از ابداعات انحصاری و دستاوردهای بزرگ تمدن نوین اسلامی است که دستمایه ارزشمندی برای همه ملت‌های مسلمان است.
- تنها با نظریه فرایندی است که آرمنها دوره نهضت و شعارهای آزادیخواهی، اخلاق محوری، معنویت مداری، عدالتخواهی، استقلال طلبی، عزتمندی، عقلانیت و برادری که سرشته بر فطرت خدادادی هستند، عامل پویایی و سرزندگی و مقاومت چهار دهه تلقی می‌شوند و اینک می‌توانند به عنوان پیشران‌های آینده تمدن سازی نوین اسلامی، مطرح باشند.
فصل‌های این کتاب به این‌ترتیب‌اند:
فصل اول: نهضت سازی در فرایند انقلاب اسلامی؛ گفتار اول: فلسفه سیاسی نهضت اسلامی، گفتار دوم: جریان شناسی نهضت انقلابی، فصل دوم: نظام سازی اسلامی در فرایند انقلاب اسلامی؛ گفتار اول: چیستی نظام سازی، گفتار دوم: چگونگی نظام سازی بعد از انقلاب، گفتار سوم: قانون اساسی، سند نظام سازی انقلاب اسلامی، گفتار چهارم: نظام سازی بر اساس حاکمیت، گفتار پنجم: عوامل و محورهای کلی نظام سازی، فصل سوم: دولت سازی اسلامی؛ گفتار اول: ماهیت دولت سازی، گفتار دوم: نظریه‌های دولت سازی، گفتار سوم: دولت سازی در فرایند انقلاب اسلامی، فصل چهارم: جامعه سازی در فرایند انقلاب اسلامی؛ گفتار اول: مفهوم و ماهیت جامعه اسلامی، گفتار دوم: عناصر جامعه سازی، فصل پنجم: تمدن سازی در فرایند انقلاب اسلامی، گفتار اول: مفهوم و ماهیت تمدن اسلامی، گفتار دوم: مبانی و اصول تمدن سازی اسلامی، گفتار سوم: عناصر تمدن نوین اسلامی، گفتار چهارم: بایستگی‌های تمدن سازی اسلامی و گفتار پنجم: فلسفه تمدن سازی نوین اسلامی
این‌کتاب با ۵۵۵ صفحه، شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۲۰۰ هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما