فیلم‌هایی که «مشق» فیلمسازان آینده می‌شوند/ دفاع از انتخاب‌ها

اسماً ابراهیم‌زادگان کارگردان سینمای کوتاه و از اعضای هیأت انتخاب فیلم‌های داستانی سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره معیارهای انتخاب آثار راه‌یافته به این رویداد توضیح داد: طبیعتاً هر یک از اعضای هیأت انتخاب شاخص و معیاری برای خود مدنظر داشته است اما آنچه به‌صورت کلی مدنظر این هیأت قرار داشت، این بود که فیلم‌های خوبی به جشنواره راه پیدا کنند که برای مخاطبان جشنواره که علاقه‌مند به ساخت فیلم کوتاه هستند، تبدیل به خط مشق شوند. واقعیت این است که خیلی از فیلمسازان بزرگ امروز سینمای ما کار خود را با فیلم کوتاه آغاز کرده‌اند و وقتی بتوانیم خوراک خوبی به جشنواره فیلم کوتاه برسانیم، این رویکرد در بلندمدت تبدیل به یک خط مشی برای سینمای بلند هم می‌شود.

وی افزود: خیلی از فیلمسازانی که کار خود را از سینمای کوتاه آغاز کردند، کارهای بلندشان هم متأثر از فیلم‌های کوتاه‌شان بوده است؛ وقتی برادران ارک «حیوان» را می‌سازند، بعدها می‌توانند «پوست» را بسازند. مخاطبان دیگر جشنواره هم وقتی فیلمی مانند «حیوان» را ببینند، بعدها می‌توانند فیلم‌های خوبی بسازند.

این عضو هیأت انتخاب ادامه داد: ما تلاش کردیم فیلم‌ها را به گونه‌ای انتخاب کنیم که ژانرهای مختلف را به مخاطبان معرفی کنند. سعی کردیم در ترکیب آثار فیلم کمدی، ترسناک، معمایی، اجتماعی و دیگر گونه‌ها وجود داشته باشد. می‌خواستیم از همه ژانرها در جشنواره فیلم داشته باشیم تا مخاطبان با آثار متفاوتی مواجه شوند و اینگونه نباشد که مثلاً در یک سانس جشنواره مخاطب فیلم‌های یکسان را ببیند. سعی کردیم به‌گونه‌ای عمل کنیم که اگر مخاطبی همه فیلم‌های جشنواره را دید، احساس کند که آثاری در ژانرهای مختلف دیده است.

وی در عین حال تأکید کرد: تلاش کردیم مثلاً در ژانر ترسناک، بهترین فیلم ترسناک متقاضی را انتخاب کنیم تا مخاطبان بدانند که چه فیلم‌های خوبی در ژانرهای مختلف دارد ساخته می‌شود. خیلی از فیلم‌سازان سراغ ژانری مثل ژانر وحشت نمی‌روند، چرا که احساس می‌کنند اقبالی نسبت به این ژانر در جشنواره وجود ندارد اما وقتی ببینند اگر فیلم ترسناک خوبی ساخته شود، ممکن است در انتخاب جشنواره هم به آن اهمیت بدهند، شرایط تغییر می‌کند. سال گذشته فیلم «ویار» فیلمی در ژانر کمدی محسوب می‌شد که اتفاقاً مورداستقبال هم قرار گرفت، امسال شاهد بودیم که فیلم‌های مشابهی در همین ژانر به جشنواره ارسال شد. به همین دلیل سعی کردیم امسال گونه‌های مختلف را موردتوجه قرار دهیم و بهترین‌های هر ژانر را برای حضور در جشنواره انتخاب کنیم.

ابراهیم‌زادگان گفت: البته اینگونه نبود که به دلیل ملاحظات ژانری، فیلم خوبی را نادیده بگیریم. فیلم خوب را نمی‌توان نادیده گرفت. نمی‌توان گفت این فیلم خوب چون در قالب ژانر قرار نمی‌گیرد، آن را انتخاب می‌کنیم. آنچه درباره ژانر در نظر داشتیم یک کلیت بود که در زیرمتن آن همان قاعده کلی یعنی توجه به فیلم‌های خوب، جریان داشت.

کارگردان فیلم کوتاه «منطقه» درباره حضور فیلم‌های شبیه به هم در جشنواره هم گفت: واقعیت این است که فیلم‌های شبیه به هم، همیشه وجود دارد. هر سال که فیلمی در جشنواره فیلم کوتاه تهران موفق می‌شود، تبدیل به مشق گروهی از فیلمسازان برای سال آینده می‌شود. در سینمای بلند هم شرایط همین است، مضاف‌بر اینکه فیلم بلند هم تأثیر خود را بر سینمای کوتاه می‌گذارد. زمانی که یک فیلم بلند سینمایی موفق می‌شود، ناگهان شاهد تعداد زیادی از فیلم‌های کوتاه مشابه هستیم، در حالی‌که خیلی از پیچیدگی‌های یک موضوع اجتماعی، در سینمای بلند امکان پرداخت دارد و در یک فیلم کوتاه ناگزیر سوژه رها می‌شود و گویی با یک اثر ناتمام مواجه می‌شویم. بخشی از این ماجرا، اجتناب‌ناپذیر است و اتفاق بدی هم نیست، ممکن است فیلم‌های کامل‌تری را نسبت به فیلم اولی که توفیق پیدا کرده است، شاهد باشیم. ناخودآگاه اما این آثار مشابه، نادیده گرفته می‌شوند چراکه بالاخره هیأت‌های انتخاب و داوری هم پیش‌زمینه‌ای از آثار قبلی در ذهن خود دارند.

وی افزود: در مجموع احساس من این است که شاهد فیلم‌های خوبی در میان آثار متقاضی جشنواره امسال بودیم. فیلم‌هایی را دیدم که طبیعتاً در میان آن برخی آثار با کیفیت پایین هم بودند. برخی آثار هم شاید شبیه به هم بودند. تعدادی هم فیلم خوب داشتیم که قدیمی بودند و گویی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ ساخته شده‌اند! به این فیلم‌ها ایرادی به‌لحاظ ساختاری نمی‌توان گرفت اما وقتی آن‌ها را تماشا می‌کنی، احساست این است که چرا این فیلم اینقدر قدیمی است! در مجموع درباره ترکیب فیلم‌ها، شخصاً احساس می‌کنم هیچ سالی نسبت به سال قبل تفاوت آن‌چنانی ندارد و اینگونه نیست که ناگهان مثلاً با هزار فیلم خوب مواجه شویم و به‌عنوان هیأت انتخاب ندانیم که چه باید بکنیم. به هر حال هر سال فیلم‌های خوبی ساخته می‌شود و به جشنواره هم می‌رسد. ما هم مانند هیأت‌های انتخاب در دوره‌های قبلی با تعدادی فیلم خوب، تعدادی فیلم بد و البته تعداد بیشتری فیلم متوسط دیدیم که معمولاً آمار متوسط‌ها بیشتر است.

ابراهیم‌زادگان عنوان کرد: کار هیأت انتخاب همواره از کار داوری سخت‌تر است. همواره بعد از پایان کار انتخاب، اعضای هیأت انتخاب با چالش‌ها و تردیدهایی درباره عملکرد خود مواجه هستند. البته بخشی از این فرآیند به سلیقه و زاویه نگاه اعضای هیأت انتخاب به زندگی و سینما بازمی‌گردد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. نمی‌توان مدعی شد که من در فرآیند انتخاب آثار، تنها «سینما» را مدنظر داشته‌ام. به همین دلیل با هر ترکیب از هیأت انتخاب، احتمال معرفی ترکیبی متفاوت از فیلم‌ها وجود دارد و اینگونه نیست که بتوانیم مدعی شویم این فیلم‌های معرفی شده، بهترین فیلم‌های کوتاه متقاضی حضور در جشنواره بوده‌اند.

این عضو هیأت انتخاب جشنواره درباره اعتراضات احتمالی نسبت به عملکرد این هیأت هم گفت: هیأت انتخاب بالاخره یک شورای هفت نفره است و شاید من نوعی نتوانم از یک فیلم انتخاب شده به طور کامل دفاع کنم. مثل فیلم‌های دیگری که مطابق سلیقه من بوده است و در برابر دیگر اعضا توانسته‌ام از آن‌ها دفاع کنم تا آن فیلم به فهرست نهایی راه پیدا کند. بالاخره هر یک از اعضای هیأت انتخاب سلیقه و رأی‌ای دارد که سعی می‌کند از آن دفاع کند. سرجمع اما احساس می‌کنم ما هفت نفر که عضو هیأت انتخاب جشنواره امسال بودیم، همگی‌مان از ترکیب فیلم‌های انتخاب شده، دفاع خواهیم کرد و می‌توانیم بگوییم این ترکیب انتخاب همه ما هفت نفر، بدون هیچ دخالت بیرونی و بحث‌های جانبی بوده است.

سی‌ونهمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران به دبیری مهدی آذرپندار ۲۷ مهر تا ۲ آبان ۱۴۰۱ برگزار می‌شود.