بررسی تأثیر ژن های کروموزوم Y بر بیماری های اختصاصی مردان

به گزارش خبرنگار مهر، با وجود آنکه هورمون های جنسی نقش کلیدی در ایجاد تفاوت در حساسیت و شدت پاسخ به درمان بیماری های مختلف دارند، کروموزوم های جنسی نیز به شکل فزاینده ای به عنوان عامل مؤثر مطرح می شوند.

پژوهش ها نشان داده است کروموزوم Y می تواند به عنوان یک نشانگر ژنتیکی مناسب برای تفسیر ویژگی های فیزیولوژیک و پاتو فیزیولوژیک مردان مورد استفاده قرار گیرد.

کروموزوم Y حامل ژن های اختصاصی مردان است که به تنهایی یا در کنار ژن های متناظرشان بر روی کروموزوم X، به شکل مستقل یا در کنار هورمون های جنسی، تأثیر قابل ملاحظه ای بر فیزیولوژی پایه و ساز و کار بیماری ها در بیشتر بافت های بدن مردان و یا شاید تمامی آنان دارد. علاوه بر این، از دست دادن کروموزوم Y یا بیان نابهنجار ژن های آن باعث بروز تفاوت جنسی در ساز و کار بیماری ها می شود.

با آغاز پروژه پروتئوم انسان ارتباط پروتئین های حاصل از بیان ژن های مستقر بر روی کروموزوم Y با بروز بیماری ها بیشتر آشکار شده است. در این راستا محققان کشور طی یک مقاله مروری به بررسی تأثیر ژن های کروموزوم Y بر بیماری های اختصاصی مردان مانند سرطان پروستات و همچنین بیماری های شایع تر در مردان مانند بیماری های قلبی عروقی و بیماری های عصبی پرداختند.

این مقاله که در مجله بین المللی Cell & Bioscience به چاپ رسیده است، چنین نتیجه گیری می کند که علی رغم پژوهش های گسترده، آگاهی ما از ساز و کار مولکولی تفاوت جنسی اندک است.

این مسئله ممکن است ناشی از محدودیت های زیست شناسی یا مشکلات آزمایشگاهی مانند بیان اندک ژن های تعیین کننده جنسیت در ارگان ها و رده های سلولی محدود، تأثیر هورمون ها در برهمکنش های میان سلولی یا شباهت زیاد ژن های کروموزوم Y با ژن های متناظرشان بر روی کروموزوم X باشد.

در پروژه پروتئوم انسانی کروموزوم Y، عملکرد پروتئین های حاصل از ترجمه ژن های تعیین کننده جنسیت در تکوین اندام ها با بهره گیری از سلول های بنیادی پرتوان القایی انسان که ظرفیت تمایز به تمام انواع سلول های بدن انسان را دارند بررسی شده است.

باور پژوهشگران درگیر در این پژوهش بر این است که استفاده از روش های عاری از هورمون، مانند استفاده از سلول های بنیادی پرتوان القایی انسان و ارگانوئید های حاصل از تمایز آنان، که کپی های آزمایشگاهی نزدیک به ارگان های بدن هستند، می تواند ساز و کار بررسی نقش ژن های کروموزوم Y در سلامت و بیماری را تسهیل کرده امکان انتخاب رویکردهای درمانی صحیح را فراهم سازد.

این پروژه توسط دکتر حسینی سالکده، دکتر آنا میفور، دکتر راحله حیدری، دکتر زهره جنگروی و همکارانشان در پژوهشگاه رویان، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله به انجام رسید.