چالش‌های مستمری مددجویان/ زندگی با ۱۵ میلیون زیر خط فقر

به گزارش خبرنگار مهر، آمارها نشان می‌دهد که خط فقر در کشور از ۱۸ میلیون تومان فراتر رفته است. البته گفته می‌شود خط فقر در نقاط مختلف کشور، متفاوت است و هزینه‌های زندگی یک خانواده ۴ نفره در تهران، به مراتب بیشتر از هزینه‌های زندگی در مناطق محروم و دور افتاده است.

فرامرز توفیقی رئیس کمیته دستمزد کانون عالی شوراهای اسلامی کار کشور ماه گذشته اعلام کرد که سبد معیشت حداقلی کارگران به بیش از ۱۸ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان رسیده است و بیش از نیمی از جمعیت کشور به دلیل انباشت تورم و کاهش یافتن قدرت خرید، معیشت سختی دارند.

در چنین شرایطی که شاهد افزایش هزینه‌های زندگی هستیم، این سوال مطرح می‌شود که مددجویان تحت حمایت کمیته امداد و سازمان بهزیستی، چگونه زندگی می‌کنند.

بر اساس تازه‌ترین تصمیم مجلس شورای اسلامی، ۳۰ درصد به میزان مستمری دریافتی مددجویان دو نهاد حمایتی کمیته امداد و سازمان بهزیستی، افزوده شد.

بنابراین، دریافتی ماهانه یک مددجو با ۳۰ درصد افزایش، به ۵۵۰ هزار تومان رسیده است. این میزان برای دو نفره به ۷۸۰ هزار تومان، سه نفره یک میلیون و ۹۰ هزار تومان، ۴ نفره به یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان و خانواده ۵ نفره نیز به یک میلیون و ۷۲۰ هزار تومان افزایش یافته است.

بر اساس تصمیم دولت، دهک‌های پایین جامعه از یارانه ۴۰۰ هزار تومانی به ازای هر نفر برخوردار می‌شوند. یعنی، یک مددجو با احتساب یارانه‌ای که دولت می‌دهد، هر ماه ۹۵۰ هزار تومان دریافتی دارد. به همین صورت، خانواده دو نفره حدود ۱.۶ میلیون تومان، سه نفره حدود ۲.۴ میلیون تومان، ۴ نفره ۳ میلیون تومان، ۵ نفره ۳ میلیون و ۷۲۰ هزار تومان دریافتی دارند.

این درحالی است که ابتدای سال نیز ۲۰ درصد مستمری‌ها افزایش پیدا کرده بود اما در نهایت با افزایش ۵۰ درصدی نیز باز هم مبلغ مستمری‌ها کفاف زندگی خانوارهای نیازمندان را نمی‌دهد.

ناگفته نماند که بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، مددجویان دو نهاد حمایتی، از تخفیف و معافیت در پرداخت هزینه‌های آب، برق و گاز برخوردار می‌شوند.

بیش از ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار خانوار با جمعیتی بالغ بر ۵ میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد و بیش از دو میلیون نفر نیز تحت پوشش بهزیستی بوده و مستمری دریافت می‌کنند.

حسین خدرویسی معاون حمایت و سلامت خانواده کمیته امداد، با اشاره به موضوع معافیت مددجویان از پرداخت هزینه آب، برق و گاز، گفت: معافیت مددجویان از پرداخت هزینه آب، برق و گاز شامل تمامی مددجویان کمیته امداد نمی‌شود بلکه مددجویانی که کم مصرف هستند در قالب این طرح قرار می‌گیرند.‌ معافیت مددجویان از پرداخت هزینه آب، برق و گاز شامل تمامی مددجویان کمیته امداد نمی‌شود بلکه مددجویانی که کم مصرف هستند در قالب این طرح قرار می‌گیرند

وی افزود: تعدادی از مددجویان ما در نزد فرزندان خود زندگی می‌کنند و تعدادی دیگر از آنها در روستاها زندگی می‌کنند که تحت پوشش شبکه آب و فاضلاب نیستند یا گاز کشی در آن مناطق صورت نگرفته، برخی دیگر در اماکن عمومی مانند کارخانجات، حسینه ها، درمانگاه و…، زندگی می‌کنند که نمی‌توانند از این معافیت برخوردار باشند. برخی دیگر از مددجویان ما نیز در واحدهای بزرگ و مجتمع‌هایی مستأجر هستند که انشعابات آب و برق و گاز آنها به صورت مشاع است؛ در هر حال تمام مددجویان ما از این معافیت برخوردار نیستند.

براساس آمارهای موجود، ۸۷۵ هزار خانوار تحت پوشش کمیته امداد، از طرح معافیت از پرداخت گاز استفاده کرده‌اند. حدود ۱۰۵ هزار خانوار نیز از معافیت آب و حدود ۶۵۶ هزار خانوار نیز در سامانه‌های شرکت برق شناسایی شده‌اند.

اگر فرض کنیم که مددجویان نهادهای حمایتی، بابت مصرف آب، برق و گاز، هزینه‌ای نمی‌دهند که البته این طور نیست؛ موجودی یک خانوار ۴ نفره ۳ میلیون تومان است که باید بابت خوراک و سایر هزینه‌های جاری زندگی، در نظر گرفته شود.

حالا با یک حساب سرانگشتی می‌توان تکلیف دخل و خرج زندگی ماهانه مددجویان را مشخص کرد.

فرض کنیم یک مددجو در ماه ۶۰ عدد نان لواش بخورد. هر روز ۲ عدد نان. روزی ۱۰۰ گرم گوشت قرمز مصرف کند که می‌شود ۳ کیلو در ماه، هر ماه ۶ کیلو مرغ که حدود ۳ عدد مرغ متوسط می‌شود و ۱۰ عدد تخم مرغ مصرف کند.

باید به سایر اقلام خوراکی مثل لبنیات، رُب، روغن، ماست، شیر، دوغ، میوه و سبزیجات نیز گوشه چشمی داشته باشیم تا هزینه‌های ماهانه زندگی یک مددجو را محاسبه کنیم.

به طور میانگین، هزینه ماهانه یک مددجو فقط بابت خورد و خوراک، حداقل ۲.۵ میلیون تومان می‌شود. با این فرض که نخواهد بیشتر از ۱۰۰ گرم گوشت قرمز بخورد و یا اینکه تعداد ۱۰ تخم مرغ سهمیه یک ماه را به ۱۵ عدد افزایش ندهد.

در کنار هزینه‌های خوردنی، باید به پوشاک و سلامت نیز نیم نگاهی داشته باشیم‌. این مددجو نباید به سفر و مسافرت فکر کند و اینکه در رفت و آمدهای روزانه باید فقط از اتوبوس استفاده کند.

با این تفاسیر، میانگین هزینه یک زندگی حداقلی برای یک مددجو حدود ۵ میلیون تومان می‌شود.

پرداخت درصدی مستمری وابستگی نیازمندان به نهادهای اجتماعی را بیشتر می‌کند

سید حسن موسوی چلک جامعه شناس و رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با اشاره به اینکه افزایش مستمری‌ها باید متناسب با تورم باشد در گفتگو با خبرنگار مهر، گفت: علاوه بر اینکه هر سال مستمری مددجویان نهادهای حمایتی باید متناسب با افزایش هزینه‌های زندگی زیاد شوند، همچنین باید طوری باشد که جبران عقب ماندگی‌های ۴ دهه گذشته را نیز بکند در حالی که تاکنون این اتفاق رخ نداده است.

وی افزود: در سال جاری دو مرحله مستمری‌ها افزایش یافت و در مجموع به ۵۰ درصد رسید اما باز هم مبلغی که به مددجویان اختصاص می‌یابد، بسیار ناچیز است و انتظار این است که دولت در اصلاحیه مستمری‌ها این موضوع را مدنظر قرار دهد ضمن اینکه در قوانین قبلی نیز تأکید شده بود افزایش مستمری‌ها باید متناسب با تورم باشد و در حالی که سال گذشته، تورم ۳۸ درصد اعلام شد، مستمری‌ها فقط ۲۰ درصد زیاد شد و اینگونه همچنان وابستگی نیازمندان به نهادهای حمایتی و اجتماعی زیاد می‌شود.

موسوی چلک گفت: اگر می‌خواهیم مددجویان را توانمند کنیم باید یک بار برای همیشه موضوع مستمری‌ها را حل کنیم. اما اگر بخواهیم همچنان وابستگی وجود داشته باشد، سالانه چندین درصد به میزان مستمری اضافه شود و با این میزان حمایت چیزی جز چسبندگی اتفاق نمی‌افتد.

اجرای نظام چند لایه تأمین اجتماعی تنها راه برون رفت از مشکلات نیازمندان

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، تنها راه برون رفت از این مشکل را اجرای نظام چند لایه تأمین اجتماعی دانست و تصریح کرد: دولت به جای اینکه هر سال درصدی به میزان مستمری‌ها اضافه کند باید یک بار برای همیشه با اجرای نظام چند لایه این مشکل را حل کند.

به گفته وی، در ماده ۵۷ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه، دولت موظف شد بسته‌های حمایتی، بیمه‌های اجتماعی و غیره را تهیه کند اما این اتفاق رخ نداد. همچنین در قانون ساختار نظام رفاه نیز قوانینی در برنامه توسعه برای رفع مشکلات نیازمندان و اقشار خاص آمده و در سال جاری نیز با ابلاغ سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی در بند اول به اجرای نظام چند لایه تأمین اجتماعی و توجه ویژه به اقشار نیازمند تأکید شده است. بنابراین می‌بینیم که قوانین زیادی در خصوص حمایت از نیازمندان داریم اما تاکنون به درستی اجرایی نشده است قوانین زیادی در خصوص حمایت از نیازمندان داریم اما تاکنون به درستی اجرایی نشده است و تنها راه برون رفت از این مشکل اجرای نظام چند لایه تأمین اجتماعی است.

موسوی چلک اظهار داشت: افزایش درصد ثابت برای همه نیازمندان به معنی عدالت نیست و عدالت باید متناسب با نیاز افراد باشد. به همین دلیل آب باریکه‌هایی که از سوی دولت به عنوان مستمری برای این افراد در نظر گرفته می‌شود باعث چسبندگی خانواده‌ها به نهادهای حمایتی می‌شود و باعث می‌شود هر سال سازمان‌های اجتماعی بزرگ‌تر شوند مگر اینکه به سمت اجرای نظام چند لایه برویم که این موضوع نیز نیازمند بازنگری ساختار اجتماعی، تجمیع منابع، نیروی انسانی، مدیریت واحد و پنجره واحد هستیم در غیر این صورت همچنان باید روند افزایش درصد اندک مستمری ادامه پیدا کند.

مستمری‌ها کفاف زندگی را نمی‌دهد

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران افزود: در حال حاضر یک خانواده یک نفره ۴۲۰ هزار تومان مستمری می‌گیرند و این مبلغ در هیچ جای ایران برای زندگی یک نفر کافی نیست. هرچقدر هم که کمک موردی از سوی نهادها صورت گیرد باز هم کفاف زندگی را نمی‌دهد.

وی ادامه داد: بهبود زندگی معیشت خانواده‌های تحت پوشش نهادهای حمایتی، نیازمند نگاه ویژه حاکمیت و دولت است و این موضوع در قوانین اسلامی نیز آمده است.

موسوی چلک تأکید کرد: با این میزان حمایت و آب باریکه ای که به مددجویان پرداخت می‌شود، وابستگی به نظام‌های حمایتی – اجتماعی بیشتر و طولانی‌تر می‌شود و زمان را از دست می‌دهیم. بنابراین تنها راه برون رفت از این شرایط، اجرایی شدن نظام چند لایه تأمین اجتماعی است.

این عدد برای خانواده ۴ نفره، ۲۰ میلیون تومان می‌شود که اگر بخواهیم آن را با خط فقر و مستمری ماهانه آنها مقایسه کنیم، با ۱۵ میلیون زیر خط فقر زندگی می‌کنند.