پیشنهاد ادغام ۵ سازمان در محیط زیست/ نامه سلاجقه به رئیس جمهور

خبرگزاری مهر گروه جامعه؛ تخریب محیط زیست و بهره برداری بیش از حد منابع در کشور همانند بسیاری از کشورهای جهان در طی قرن گذشته، چشمگیر بوده و تسریع در این روند در سال‌های گذشته منجر به تشکیل دستگاهی مستقل به نام کانون شکار ایران، با هدف حفظ نسل شکار و نظارت بر اجرای مقررات مربوط به آن شد. در سال ۱۳۵۰ نام سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به سازمان حفاظت محیط زیست و نام شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید به شورای‌عالی حفاظت محیط زیست تبدیل شد و امور زیست‌محیطی از جمله پیشگیری از اقدام‌های زیانبار برای تعادل و تناسب محیط زیست نیز به اختیارات قبلی آن افزوده شد.

حدود ۵۰ سال پیش هم پس از برپایی کنفرانس جهانی محیط زیست در استکهلم و با تصویب قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در ۲۱ ماده، این سازمان از اختیارات قانونی تازه‌ای برخوردار شد و از نظر تشکیلاتی نیز تا اندازه‌ای از ابعاد و کیفیت سازگار با ضرورت‌های برنامه‌های رشد و توسعه برخوردار شد.

پس از انقلاب اسلامی اهداف این سازمان گسترده‌تر و قرار شد تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره مندی صحیح و مستمراز محیط زیست به نحوی که ضمن حفظ تعادل مناسبات زیستی موجبات توسعه پایدار و بهبود، رشد و اعتلای کیفی انسان‌ها فراهم آید. حفاظت از اکوسیستم‌های طبیعی کشور و ترمیم اثرات سو گذشته در محیط زیست، پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست، ارزیابی ظرفیت قابل تحمل محیط در جهت بهره وری معقول و مستمر از منابع محیط زیست نظارت مستمر بر بهره برداری از منابع محیط زیست و برخورد فعال با زمینه‌های بحرانی محیط زیست شامل آلودگی‌های بیش از ظرفیت قابل تحمل محیط از دیگر برنامه‌هایی است که به عنوان هدف برای سازمان حفاظت محیط زیست مشخص شده است.

اینکه سازمان تاکنون چقدر در امر حفاظت از محیط زیست توانسته موفق یا غیر موفق عمل کند یا چند رصد از برنامه‌ها را پیش ببرد نکته‌ای است که بسیاری از کارشناسان محیط زیست و فعالان این حوزه بر سر آن مباحثی دارند. برخی هم معتقدند دست سازمان محیط زیست برای اجرای بسیاری از برنامه‌ها کوتاه بوده و باید حوزه اختیارات سازمان حفاظت محیط زیست گسترده‌تر شود.

موضوع ادغام سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگل‌ها یکی از این موارد است که طی سال‌های اخیر بارها مطرح شده و این موضوع موافق و مخالفان زیادی داشته است که بررسی همه این نظرات جای تأمل دارد. سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری دو نهادی است که وظایف متفاوتی در راستای حفظ محیط زیست و منابع طبیعی دارند، جنس کار سازمان محیط زیست نظارتی و سازمان جنگل‌ها اجرایی و بهره‌برداری است.

مطالعات تاریخی نشان می‌دهد سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری قدمت آن نسبت به محیط زیست بیشتر است به طوری که هسته‌های اولیه تشکیلات جنگل در سال ۱۲۹۹ شمسی با نام وزارت فلاحت و تجارت در جنگل‌های شمال کشور شکل گرفت، وظیفه این اداره، نقشه‌برداری از جنگل‌ها، تفکیک جنگل‌های خصوصی از دولتی، تعیین جنگل‌های بکر و صنعتی از جنگل‌های مخروبه و بوته‌زار بود.

مجموعه منابع طبیعی باید از زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی خارج شود / ‏‬نظر نخبگان هم مبنی بر ادغام است

علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست معتقد است که باید این دو مجموعه با هم ادغام شود. وی مدتی پیش در خصوص طرح مباحثی درباره ادغام این سازمان با سازمان جنگل‌ها اظهارداشت: در تمام نشست‌هایی که تاکنون برگزار شده، دیدگاه نخبگانی کشور این بود که مجموعه منابع طبیعی و محیط زیست یک مجموعه واحد است. ما اثبات کردیم که رشته محیط زیست در دوره کارشناسی صرفاً در دانشکده‌های منابع طبیعی ارائه می‌شود. پس شخصی که فارغ التحصیل دانشکده منابع طبیعی است حتماً محیط زیست را می‌داند.

وی افزود: من در نامه خود به ادغام ۱۰۰ درصدی اشاره کردم که منظور این بود که مجموعه منابع طبیعی و محیط زیست کاملاً با هم ممزوج شوند و یک ساختار جدید به وجود آید.

سلاجقه تصریح کرد: اولویت اول ادغام این است که بخش انفال و منابع طبیعی برای همیشه از زیر مجموعه یک بخش تصدی‌گری به نام کشاورزی جدا شود. اولویت دوم این است که وزارت منابع طبیعی ایجاد شود و سازمان محیط زیست در جایگاه معاون رئیس جمهوری باشد. در این صورت دو دستگاه به توسعه پایدار کمک خواهند کرد و در دولت هم دو حق رأی خواهند داشت. اولویت بعدی تشکیل وزارت منابع طبیعی و محیط زیست و اولویت آخر نیز ادغام دو مجموعه در جایگاه معاونت رئیس جمهوری است. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، خاطرنشان کرد: گفتمانی که پس از نامه بنده در کشور شکل گرفت، بسیار عالی بود و همه موافقان و مخالفان به این نتیجه رسیدند که حتماً مجموعه منابع طبیعی از زیرمجموعه وزارت جهاد کشاورزی خارج شود که دستاورد بزرگی برای کشور است.

مدتی این قضیه مسکوت مانده بود و به سرانجام نرسید. ولی اکنون طی هفته‌های اخیر دوباره این موضوع مطرح شده است.

حداقل سه دوره پنج ساله نیاز است که بتوان این موضوع را اجرایی کرد و در ۵ سال اول، ابتدا سازمان محیط زیست و شیلات و بخش آب وزارت نیرو با هم ادغام و در پنج ساله دوم شهرداری‌ها به این مجموعه‌ها اضافه شوند.همچنین در پنج سال سوم لازم است سازمان برنامه و بودجه به این مجموعه بپیوندد و سازمان مدیریت سرزمین ایران شکل گیرد.

شورای عالی محیط زیست موافق ادغام ولی به شرط اجرا در ۳ دوره

درباره این موضوع به سراغ مجید مخدوم عضو شورای عالی محیط زیست رفتیم. وی درباره موضوع ادغام سازمان جنگل‌ها با سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: این موضوع جدیدی نیست و هر چند سال یک بار با تغییر دولت‌ها مطرح می‌شود.

وی افزود: این قضیه جریان مفصلی دارد، به نظر من ادغام سازمان حفاظت محیط زیست با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور می‌تواند مورد توجه قرار گیرد ولی این موضوع اقدامی نیست که طی یکی، دو ماه بتواند آن را اجرایی کرد.

شهرداری، شیلات و وزارت نیرو هم در محیط زیست ادغام شود

عضو شورای عالی محیط زیست خاطرنشان کرد: حداقل سه دوره پنج ساله نیاز است که بتوان این موضوع را اجرایی کرد و در ۵ سال اول، ابتدا سازمان محیط زیست و شیلات و بخش آب وزارت نیرو با هم ادغام و در پنج ساله دوم شهرداری‌ها به این مجموعه‌ها اضافه شوند.

وی گفت: همچنین در پنج سال سوم لازم است سازمان برنامه و بودجه به این مجموعه بپیوندد و سازمان مدیریت سرزمین ایران شکل گیرد.

مخالفت رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس با سلاجقه

سمیه رفیعی، رئیس فراکسیون محیط زیست مجلس، درباره ادغام سازمان محیط زیست با سازمان مراتع و جنگل‌ها، اظهار کرد: برای اولین بار این را اعلام می‌کنم، بنده مخالف ادغام سازمان محیط زیست با سازمان مراتع و جنگل‌ها هستم.

وی با اشاره به اینکه «حفاظت» در سازمان جنگل‌ها با سازمان محیط زیست متفاوت است، ادامه داد: سازمان جنگل‌ها در کنار وظیفه حفاظتی امکان بهره‌برداری نیز دارد اما وظایف اصیل سازمان محیط زیست فقط حفاظت است که با یکدیگر تفاوت دارند.

رفیعی بیان کرد: سازمان محیط زیست طبق قانون نمی‌تواند سازمان بهره‌برداری باشد. ما دو قانون دائمی داریم و قانون حفاظت و به‌سازی محیط زیست به صراحت به وظیفه سازمان محیط زیست اشاره کرده است.

رسالت وزارت جهاد کشاورزی تولید غذا است / ‌باید وزارت منابع طبیعی تشکیل شود

داوود نیک‌کامی, رئیس پژوهشکده خاک و آبخیزداری سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی نیز معتقد است: سازمان جنگل‌ها و مراتع مسئولیت حفظ و حراست از جنگل‌ها و منابع طبیعی و آب و خاک کشور در ۱۵۰ میلیون هکتار از عراضی کشور را عهده‌دار است.

وی ادامه داد: سازمان جنگل‌ها سازمانی عریض و طویل است و اگر بخواهیم مسئولیت حفاظت از مناطق تحت پوشش سازمان محیط زیست را نیز به آن اضافه کنیم, مجموعه بزرگی تشکیل خواهد شد که مدیریت آن بسیار دشوار خواهد بود.

رئیس پژوهشکده خاک و آبخیزداری سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی بیان کرد: رسالت وزارت جهاد کشاورزی تولید غذا است و برای رسیدن به این هدف باید از منابع حداکثر استفاده را بکند و این مورد با وظیفه سازمان جنگل‌ها که وظیفه آن حفاظت و یا بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی است در تضاد است.

نیک‌کامی گفت: روند کنونی منابع طبیعی کشور نشان می‌دهد که شرایط مدیریتی هر ۲ سازمان باید تغییر پیدا کند اما ادغام نباید به صورت مطرح شده باشد و باید وزارت منابع طبیعی تشکیل شود.

علیرضا شاهپری, رئیس امور ساختارهای سازمانی سازمان اداری و استخدامی کشور نیز در رابطه با اقدامات این سازمان در رابطه با طرح ادغام محیط زیست و منابع طبیعی در گفتگو با برخی رسانه‌ها توضیح داد: رئیس سازمان محیط زیست پیشنهادی مبنی بر ادغام این ۲ سازمان به رئیس جمهور داده است. پس از ابلاغ این نامه رئیس جمهور به سازمان استخدامی دستور داد این موضوع بررسی, کارشناسی و نتیجه آن اعلام شود.

سازمان جنگل‌ها وضعیت مناسبی ندارد

رئیس امور ساختارهای سازمانی سازمان اداری و استخدامی اظهار کرد: نتیجه‌ای که تا امروز به دست آمده این است که سازمان جنگل‌ها که وظیفه حفاظت از منابع طبیعی را عهده‌دار است نباید زیر نظر وزارت جهاد کشاورزی که یک سازمان بهره‌بردار است فعالیت کند و این سازمان در حال حاضر جایگاه مناسبی ندارد اما اگر قرار است ادغامی صورت گیرد, باید زیرساخت‌های آن در کشور فراهم شود.

سرانجام ادغام محیط زیست

ناگفته نماند که طرح تشکیل وزارتخانه‌ای با عنوان «محیط زیست و منابع طبیعی» در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۹ در مجلس مطرح شده بود که با آن مخالفت شد. مهم‌تر آنکه این دو سازمان قبلاً سابقه ادغام وظایف خود با یکدیگر و تشکیل «وزارت منابع طبیعی» در سال ۱۳۴۶ را در کارنامه دارند که به دلیل مغایرت ذاتی و تعارض منافع با وزارت کشاورزی وقت، به عنوان وزارت متولی تولید غذا، منحل شد و به یکی از سازمان‌های ذیل این وزارتخانه تبدیل گشت.

نامه‌ای از علی سلاجقه در فضای مجازی منتشربود که حکایت از درخواست وی از رئیس جمهور جهت ادغام صددرصدری سازمان محیط زیست با سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیرزداری دارد. هر چند تاریخ نامه مربوط به حدود ۶ ماه پیش است ولی این موضوع به سرانجام نرسیده و پاسخی از سوی رئیس جمهور داده نشده است حالا دوباره موجی از خبرها در این زمینه مطرح شده و شورای عالی محیط زیست می‌گوید نه تنها سازمان جنگل‌ها بلکه شیلات، بخش آب وزارت نیرو و حتی شهرداری‌ها هم لازم است به محیط زیست افزوده شوند. باید منتظر ماند و دید ماجرا به کجا ختم می‌شود و آیا این تصمیم در صورت اجرا حال محیط زیست ایران را بهبود می بخشد.