به گزارش خبرنگار مهر، امنیت غذایی یکی از فاکتورهای مهم برای کسب استقلال سیاسی هر کشوری به شمار می‌رود. یکی از تهدیدهای جدی انگلیس در جنگ جهانی دوم مسئله تأمین مواد غذایی بود. بنابراین تقویت بخش کشاورزی و افزایش بهره وری سطح کشت یکی از مسائل مهم بوده به ویژه در زمانی که بی آبی و خشکسالی کشورهای زیادی را تهدید می‌کند.
ایران یکی از کشورهایی است که با کشاورزی سنتی، بهره وری پایینی در تولید محصولات کشاورزی و غذایی داشته و ضرورت دارد با توجه به گسترش خشکسالی و بی آبی که کشور را تهدید می‌کند با اصلاح الگوی کشت به سمت توسعه پایدار حرکت شود. حسین ساسانی، نظریه پرداز توسعه پایدار درباره راهکارهای برون رفت از وضعیت موجود کشاورزی و بی آبی به مهر گفت: تغییر و مهندسی راهبردها و سیاست‌های کشور درباره تولیدات کشاورزی، دخالت دولت در قیمت‌گذاری و تمامی موضوعات با مدیریت آب و اعمال پلکانی واقعی‌سازی قیمت‌گذاری آب کشاورزی با احتساب هزینه‌های جاری و نگهداری زیرساختارهای مرتبط، قدم اولیه معقول و عملی در واقعی کردن قیمت آب کشاورزی امری ضروری است.
او درباره راهبردهای مدیریت آب به چند مؤلفه اشاره کرد و افزود: «چالش استراتژیک آب و جمعیت کشور» یکی از موضوعاتی است که باید به آن اهتمام ویژه شود. انتظار می‌رود کمبود آب به‌عنوان یک چالش مهم و استراتژیک کشور مدنظر قرار گیرد و به ارتباط مستقیم آن با مدیریت جمعیت کشور توجه جدی شود.
وی در ادامه به مؤلفه دوم پرداخت و تاکید بر «شفاف‌سازی سیاست‌ها و برنامه‌ها» تصریح کرد: گسترش اطلاع‌رسانی درباره عمق و گستره بحران آب و افزایش شفافیت درباره سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی و اینکه موضوع بحران آب به موضوعی فراجناحی، ملی و فراگیر تبدیل شود و عزم ملی برای عبور از آن شکل بگیرد. موضوع دیگر «ساختار مدیریت یکپارچه آب و برنامه‌ریزی بلندمدت» است. ساختار و نظام یکپارچه، جامع و کلان نگر مدیریت آب با حفظ مدیریت مستقل و قدرتمند که بتواند برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت را عملیاتی کند، ایجاد و ساماندهی شود. همچنین سیستم یکپارچه مدیریت بهره‌برداری از منابع‌آب (تعیین و به هنگام کردن استراتژی کلان آب برای بخش‌های دولتی و غیردولتی) و راندمان مصرف آب در بخش‌های گوناگون توسعه و گسترش یابد.
ساسانی در بخشی دیگر از راهکارهای برون رفت از وضعیت موجود آب و کشاورزی به «شناسایی عوامل تأثیرگذار در مدیریت آب» اشاره کرد و گفت: ارائه راهکارها و برنامه‌های مؤثر برای دست‌وپنجه نرم کردن با بحران آب، مبتنی بر شناسایی و دخالت دادن همه عوامل از جمله عوامل زیست‌محیطی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی به‌شکل یکپارچه و توأمان در کشور است
آلودگی زیست محیطی و آلودگی مواد غذایی
ساسانی با بیان اینکه «آلودگی صنعتی و نابودی محیط‌زیست» یکی از تهدیدهای سفره‌های زیرزمینی است، عنوان کرد: از آلودگی‌های صنعتی و شیمیایی که در حال نابود کردن زندگی ما و محیط‌زیست، آلوده‌کردن سفره‌های آب آشامیدنی و ورود به چرخه غذایی افراد است باید جلوگیری شود تا از تهدیدهای فزاینده در تخریب کیفیت و افزایش آلاینده‌های منابع آب سطحی و زیرزمینی کاسته شود.
این نظریه پرداز توسعه پایدار با بیان اینکه نابودی منابع آب و کمبود مواد غذایی موجب مخاطرات اجتماعی می‌شود، یادآور شد: در تدوین سیاست‌ها و برنامه‌ها به منابع طبیعی آب و دریاچه‌ها که با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال از بین رفتن هستند و نه فقط منابع آب از بین می‌رود، بلکه ثبات مناطق هم تهدید می‌شود و مخاطرات اجتماعی آماده انفجار می‌شود باید توجه ویژه داشت.
او گفت: مشارکت بخش بهداشتی و درمان و تغذیه کشور در حل چالش‌های بحران آب بسیار ضروری بوده و باید به این مقوله، نگاه فراملی داشت. در حال حاضر آب نیز همچون بخش کشاورزی تحت شیوه مدیریت سنتی اداره می‌شود و ارزش واقعی آن ناشناخته مانده از این‌رو ضروری است برنامه‌ریزان آب را به‌عنوان یک دارایی پرارزش اقتصادی تلقی کنند و ارزش و هزینه کامل آب در بخش‌های متخلف به‌صورت اثربخش مدیریت شود.
فرهنگ سازی مصرف بهینه
این کارشناس با تاکید بر تمرکز روی حوزه فرهنگ سازی ادامه داد: طی سال‌های گذشته، میزان دخالت حاکمیت در مدیریت آب بیشتر و افزایش تصدیگری و تعدد قوانین موجب فساد در نهادهای نظارتی شده است؛ بنابراین باید خصوصی‌سازی فعالیت‌های مرتبط در مدیریت آب در اولویت دولت قرار گیرد. علاوه بر اینکه جای‌گذاری واحدهای صنعتی باید بر اساس کار کارشناسی انجام شود تا موجب بهم ریختن تعادل‌های طبیعی منابع آب و از بین رفتن بسیاری از اکوسیستم‌ها نشود و در عین حال، اجرای طرح‌های توسعه در نقاط مختلف کشور با توجه به محدودیت منابع آب و نگرش‌های ملی باشد.
اهمیت قیمت گذاری محصولات کشاورزی
ساسانی با اشاره بر قیمت محصولات کشاورزی و آموزش بهره‌برداران، عنوان کرد: توجه به قیمت تمام‌شده واقعی فرآورده‌های کشاورزی با قیمت‌گذاری غیرواقعی نهادها به‌ویژه در بخش آب و انرژی ضروری است تا موجب افت شدید بهره‌وری در این بخش نشود. در عین حال، سیستم کارآمد ترویج و آموزش بهره‌برداران و به‌ویژه کشاورزان از منابع آب باید مشخص و سهم مشارکت ذی‌نفعان و ذی مدخلان در مدیریت منابع آب افزایش یابد. وی اضافه کرد: همچنین با برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی در دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی و ایجاد تعادل بین تغذیه و برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در دشت‌های با تراز منفی باید مقابله شود.
این نظریه پرداز توسعه پایدار با تاکید بر هماهنگی نهادهای دولتی در مدیریت آب اظهار کرد: اقتدار و هماهنگی نهادهای مختلف در اجرای برنامه‌های مرتبط با مدیریت منابع آب از قبیل رعایت الگوی کشت، حفاظت از آب‌های زیرزمینی و کنترل کیفی منابع آب باید تقویت و توسعه یابد. همچنین ضرورت دارد پایگاه‌های اطلاعاتی مناسب در بخش‌های مختلف مصرف و نیز نقاط گوناگون حوضه‌های آبریز و به‌تبع آن تشکیل سامانه‌های حسابداری ملی آب و نظام تخصیص ایجاد و توسعه پیدا کند. در این زمینه لازم است بهره‌برداری از آب مازاد بر مصرف (ایجاد طرح‌های توسعه منابع آب، طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای) و امکان بهره‌برداری بیشتر و بهینه آب با بهره‌برداری سیکلی از آب سطحی و زیرزمینی فراهم شود. در ادامه پژوهش‌های کاربردی درباره استحصال آب (مانند استحصال آب باران، رطوبت هوا و…) و بهره‌گیری از صنعت آب مجازی توسعه و گردآوری آمار کاربردی از اطلاعات پایه به‌ویژه مصارف آب به‌لحاظ مکانی و سری زمانی فراهم و به کار گرفته شود.
سخن پایانی
توسعه پایدار، غذای پایدار و عادت‌های غذایی پایدار همه در راستای حفظ منابع زیرزمین و خدادادی از جمله آب بوده که ضمن تأمین نیازهای امروز محیط زیست را برای نسل‌های آینده از بین نمی‌برد. به عنوان مثال عادت‌های غذایی پایدار از آسیب‌های بالقوه و اثرات مخرب کشاورزی مثل فرسایش خاک و مصرف کودها و آفت کش‌های شیمیایی جلوگیری کرده و به اشتغالزایی و توانمندسازی اقتصادی جامعه در بخش کشاورزی کمک می‌کند.
نظر شما