خبرگزاری مهر، گروه جامعه؛ بر اساس قانون هوای پاک که بیش از پنج سال از تصویب آن می‌گذرد، ۱۹ دستگاه به‌صورت غیرمستقیم و ۱۴ دستگاه به‌صورت مستقیم در مدیریت و کاهش آلودگی هوای کلانشهرها نقش دارند.
دستگاه‌های مسئول در مدیریت آلودگی هوا شامل وزارت کشور، سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری‌ها، نیروی انتظامی، سازمان ملی استاندارد، وزارت صمت، وزارت نفت، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت نیرو، وزارت راه و شهرسازی، بیمه مرکزی، سازمان اداری و استخدامی، سازمان برنامه و بودجه، وزارت اقتصاد و امور دارایی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان صدا و سیما، وزارت علوم و سازمان هواشناسی است.
همه دستگاه‌های مسئول در حوزه قانون هوای پاک
۱۴ دستگاهی که به‌صورت مستقیم وظیفه مدیریت را برعهده دارند، شامل وزارتخانه‌های نفت، نیرو، کشور و شهرداری‌ها، راه و شهرسازی، اقتصادی و امور دارایی، صمت، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، آموزش و پرورش، ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت راهنمایی و رانندگی، نیروی انتظامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی هستند.
تشدید آلودگی هوای پایتخت طی روزهای اخیر بار دیگر یادآور این مقوله شد که دستگاه‌های ذی‌ربط در حوزه قانون هوای پاک چه میزان در انجام وظایف خود توفیق داشته‌اند و به‌طور خاص شهرداری تهران به‌عنوان یکی از نهادهایی که به‌طور مستقیم در این حوزه مسئولیت دارد، چه اقدامات عملیاتی برای حل این معضل انجام داده است.
شهرداری تهران و معضل آلودگی هوا
از جمله اقدامات شهرداری تهران در حوزه آلودگی هوای پایتخت تشکیل جلسه «هیأت اندیشه ورزی شناسایی عوامل و راهکارهای مقابله با چالش آلودگی هوای تهران» در هفتم دی‌ماه سال گذشته بود. مناف هاشمی، مشاور امور ارتقا و کیفیت شاخص‌های زیست محیطی و دستیابی به هوای پاک شهردار تهران در خصوص این نشست گفت: در برنامه هفتم توسعه در بودجه سالانه باید منابع مورد نیاز و مشوق‌های لازم منظور شود و توسعه مترو و حمل و نقل عمومی اصلی‌ترین راهکار دستیابی به هوای پاک است.
مشاور شهردار تهران مورد با تاکید بر ضرورت اعمال محدودیت‌های تردد خودروهای تک سرنشین و موتورسیکلت‌های آلوده کننده در سطح شهر گفت: اجرای مصوبه خروج خودروهای فرسوده از شهر و جایگزینی آنها با خودروهای پاک (برقی-هیبریدی) یک ضرورت است.
ایجاد قرارگاه توسعه حمل و نقل عمومی و پاک برای پیگیری قانون هوای پاک
مهم‌ترین اقدام شهرداری تهران در خصوص مساله آلودگی هوای تهران، تشکیل قرارگاهی تحت عنوان «توسعه حمل و نقل عمومی و پاک» بود. نخستین جلسه این قرارگاه ۱۶ فروردین‌ماه سال جاری تشکیل شد.
۷ درصد فرسودگی ناوگان باعث آلودگی ۳۸ درصدی هوا می‌شود
در کنار این موضوع، فرسودگی قابل توجه ناوگان حمل و نقل و به‌طور خاص ناوگان حمل و نقل عمومی از جمله علل تشدید آلودگی هوای پایتخت محسوب می‌شود.
محمدمهدی میرزایی قمی، سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در همین زمینه و در اولین جلسه توسعه حمل و نقل عمومی و پاک با بیان اینکه هفت درصد فرسودگی ناوگان سبب آلودگی ۳۸ درصدی هوا می‌شود، گفت: با ناوگان بنزینی فرسوده هر چقدر هم نوسازی ناوگان را انجام دهیم اما به ازای آن اسقاط انجام ندهیم؛ مشکل آلودگی هوا حل نمی‌شود و تأثیر چشمگیر در کاهش آلودگی هوا نخواهیم داشت.
سهم اتوبوسرانی در تولید ذرات آلاینده
سرپرست شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با بیان اینکه سهم اتوبوسرانی در تولید ذرات آلاینده ۵.۷ درصد است و غلظت این ذرات معلق در برخی مناطق مرکزی شهر به ۱۰ درصد نیز می‌رسد، گفت: همچنین موتور سیکلت ها ۶ درصد از حمل و نقل روزانه تهران را به خود اختصاص می‌دهند که این عدد در ساعات اوج ترافیک، به ۱۳ درصد می‌رسد.
نکته قابل تأمل در خصوص اقدام شهرداری تهران در حوزه راه‌اندازی قرارگاه توسعه حمل و نقل عمومی و پاک این است که به‌رغم اینکه در حوزه صلاحیت‌های این قرارگاه، موضوع حمل و نقل پاک مورد نظر قرار گرفته اما با این حال تاکنون خروجی ملموسی برای شهروندان و پایتخت در پی نداشته است.
تکلیف بر زمین‌مانده شهرداری تهران در حوزه قانون هوای پاک
از طرفی؛ بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک، انباشت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی در معابر عمومی و فضای باز یا سوزاندن و انباشتن پسماندهای خانگی و ساختمانی در معابر عمومی و فضای باز خارج از مکان‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها یا سوزاندن آنها و همچنین سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلف به جزای نقدی محکوم می‌شود.
طبق تبصره ۲ این ماده نیز دولت و شهرداری‌ها موظف هستند که ظرف مدت سه سال پس از ابلاغ این قانون، برای شهرهای مختلف زمینه‌های تبدیل این پسماندها به انرژی یا کود را با کمک بخش خصوصی فراهم کنند.
به‌رغم صراحت بیان قانون در این حوزه اما تاکنون شهرداری تهران اقدامی عملی در جهت تبدیل پسماندهای مذکور به انرژی یا کود انجام نداده است.
ادعای قابل تأمل زاکانی مبنی بر عمل به وظایف در حوزه کاهش آلودگی هوا
با این حال اما علیرضا زاکانی معتقد است که شهرداری تهران کاملاً به وظایف خود در حوزه کاهش آلودگی هوا عمل کرده و حتی آمادگی دارد به دستگاه‌هایی که به وظایف خود عمل نمی‌کنند نیز کمک می‌کنیم تا به وظایف قانونی خود عمل کنند.
۲۸ اردیبهشت‌ماه، زاکانی در همین زمینه و در برنامه «بدون توقف» با اشاره به کاهش منابع آلاینده ذرات معلق در هوا به عنوان یکی از عوامل آلودگی گفته بود: در این حوزه تمهیداتی در نظر گرفته ایم. به عنوان مثال بخشی از این برنامه مربوط به توسعه حمل و نقل عمومی است تا این بخش از منبع آلایندگی هوا نیز کاهش پیدا کند و تمهیداتی در مورد ساخت و ساز و انتقال ۳۰ هزار تن پسماند ساخت و سازها در نظر گرفته ایم.
شهردار تهران در حالی معتقد است که به وظایف خود در حوزه کاهش آلودگی هوا عمل کرده که معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست استان تهران مدعی است که مدیریت شهری به وظایف خود در این حوزه عمل نکرده است.
زهره عبادتی در همین راستا و در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: از اتفاق شهرداری و شورای شهر به وظایف خود به صورت کامل در حوزه مقابله با آلودگی هوا عمل نکرده است چرا که در حوزه نوسازی و توسعه حمل و نقل عمومی و بهبود این ناوگان هنوز به صورت جامع و کامل انجام نشده است که باید گزارشی در این راستا به محیط زیست ارائه شود.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، شهرداری تهران صرفاً یکی از دستگاه‌هایی است که در حوزه قانون هوای پاک مسئولیت دارد و تا زمانی‌که همه دستگاه‌ها به مسئولیت‌ها و وظایف قانونی خود در این حوزه عمل نکنند، نمی‌توان انتظار بهبود اوضاع کیفیت هوای پایتخت را داشت.
شهرداری تهران با توجه به رویکرد مدیریت مشارکت‌محور خود، اقدام به ایجاد قرارگاه توسعه حمل و نقل عمومی و پاک به‌منظور پیگیری قوانین بالادستی مرتبط مانند قانون برنامه پنج ساله، قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت، قانون حمایت از سامانه‌های حمل و نقل ریلی شهری، قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر، قانون هوای پاک و قانون هدفمندسازی یارانه‌ها کرد؛ اما با این حال وضعیت فعلی کیفیت هوای پایتخت نشان از ناکامی این قرارگاه در حوزه دستیابی به هوای سالم برای پایتخت‌نشینان دارد.
نظر شما