خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - آذر مهدوان: پس از جلسات پی در پی سرانجام شش حزب مخالف اردوغان برسر تغییر ۸۴ ماده قانون اساسی ترکیه توافق کردند. حزب جمهوری خواه خلق با رهبری کمال قلیچدار اوغلو، حزب خوب با رهبری مرال آکشنر، حزب آینده با رهبری احمد داود اوغلو، حزب دموکراسی و پیشرفت با رهبری علی باباجان، حزب سعادت با رهبری تمل کاراملا اوغلو و حزب دموکرات با رهبری گولتکین اویسال از اپوزیسیون‌های ترکیه هستند که ژانویه سال گذشته برای بازگرداندن سیستم پارلمانی گرد هم آمدند. توافق اخیری که میان این شش حزب امضا شده است حکایت از تغییر و اصلاح در نه محور مهم قانون اساسی ترکیه دارد که از جمله مهم‌ترین آنها مدت زمان ریاست جمهوری فرد منتخب این سمت خواهد بود. در این توافق پیشنهاد شده رئیس جمهور فقط برای یک دوره به مدت هفت سال در کشور حکمرانی کند.
همچنین رفع مصونیت سیاسی نمایندگان پارلمانی دشوارتر شود؛ یعنی بر اساس این پیشنهاد به جای ۱۵۱ نماینده ۳۰۱ نماینده باید رای مثبت نسبت به لغو مصونیت سیاسی نماینده مورد نظر بدهند. از طرفی تصمیم به انحلال احزاب سیاسی تنها در صورتی می‌تواند اتخاذ شود که کانون جرم آن حزب مشخص باشد. این روزها که عزل اکرم امام اوغلو در محافل رسانه‌ای و سیاسی ترکیه مطرح است پیشنهاد اصلاح در اصل ۱۲۷ قانون اساسی نیز در این توافق قید شده است؛ طبق پیشنهاد اصلاحی شش حزب مخالف بر سر اصل ۱۲۷ قانون اساسی، شهرداران به درخواست وزیرامور داخلی از سمتشان عزل نخواهند شد بلکه این روند به درخواست وزیر توسط دیوانعالی اداری ترکیه بررسی خواهد شد.
گفتنی است برای اجرایی شدن اصلاحیه ۸۴ ماده‌ای قانون اساسی حداقل ۳۶۰ نماینده پارلمان ترکیه باید رای مثبت بدهند. میزان حضور نمایندگان نزدیک به این شش حزب هنوز به ۳۶۰ نفر نرسیده است. بنابراین این طرح پیشنهادی به پارلمان ترکیه نخواهد رفت. رهبران اپوزیسیون برای تغییر اصلاح قانون اساسی خواهان رای مردم به نفع خود هستند اگر بعد از انتخابات حضور نمایندگاه نزدیک به احزاب اوپوزیسیون افزایش پیدا کند و تعداد ۳۶۰ نماینده رای مثبت نسبت به تغییر قانون اساسی بدهند این طرح وارد فرآیند رفراندوم خواهد شد اما اگر ۴۰۰ نماینده رای مثبت بدهند بدون نیاز به رفراندوم تغییر در قانون اساسی اجرایی خواهد شد.
حال شش حزب مخالف ترکیه با هدف تبیین توافق جدیدشان در شهرهای مختلف ترکیه طی نشستی به سراغ مردم خواهند رفت تا حمایت افکار عمومی را در انتخابات ۲۰۲۳ را به همراه داشته باشند. اما سوال اینجاست که وقتی ترکیه طی این روزها با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند آیا حاضر به مطالعه توافق ۱۵۰ صفحه‌ای و حمایت از این احزاب خواهند شد؟ اولویت اصلی مردم ترکیه اقتصاد است یا قانون اساسی؟
خبرنگار مهر با هدف بررسی رویکرد و اقدامات سیاسی شش حزب مخالف (Altılı Masa) که مهم‌ترین رقیبان اردوغان در انتخابات ۲۰۲۳ ترکیه محسوب می‌شوند گفتگویی را با «فرهاد اونلو» نویسنده، روزنامه‌نگار و مجری تلویزیونی ترکیه داشته است. وی یکی از ستون نویس های روزنامه «دیلی صباح» است که در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید:
*شش حزب مخالف اردوغان سندی را با هدف تغییر در ۸۴ ماده قانون اساسی امضا کردند. اگر چه این شش حزب سند امضا شده را به عنوان بستری برای بدست آوردن آرا می‌بینند اما به نظر می‌رسد صرفاً تغییرات در قانون اساسی نمی‌تواند مولفه ای کافی برای پیروزی در انتخابات ۲۰۲۳ باشد. تحلیل شما از این موضوع چیست؟
هدف اصلی شش حزب مخالف بازگرداندن سیستم پارلمانی به کشور است. سیستم پارلمانی در ترکیه یادآور دهه ۹۰ میلادی و اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی است.
تقریباً یک پایگاه فکری در میان ائتلاف ملت (ائتلاف حزب خوب و حزب جمهوری خواه خلق) و حتی ائتلاف جمهور (ائتلاف حزب عدالت و توسعه و حزب ملی گرا) در خصوص بازگشت سیستم ریاستی پارلمانی وجود دارد. برای همین شش حزب مخالف برای بازگردان این سیستم همکاری می‌کنند. البته که پیشنهاد ۸۴ ماده‌ای در خصوص اصلاح قانون اساسی نمی‌تواند تنها فاکتور برای پیروزی در انتخابات سال ۲۰۲۳ باشد. در شرایط کنونی خواسته اصلی جامعه از شش حزب مخالف مشخص کردن نامزد مورد نظر برای انتخابات آینده است.
کمال قلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوریت خلق مایل است خودش کاندیدای ریاست جمهوری و رقیب اردوغان باشد. در نتیجه این توافق ۸۴ ماده‌ای نمی‌تواند روند پیروزی این حزب را تضمین کند. اما به نظر می‌رسد شش حزب مخالف کم کم بر سر اعلام نامزد نهایی خود در حال به توافق رسیدن هستند.
*از دیگر موضوعات در خصوص اتحاد این شش حزب نبود هم اندیشی است. زیرا همانطور که خودتان هم اشاره کردید آنچه که از سخنان رهبران این شش حزب می‌توان دریافت این است هیچ اتحاد نظری در خصوص تعیین کاندیدای مورد نظر وجود ندارد. از نظر کارشناسان اگر بعد از ژانویه اوپوزیسیون نامزد خود را معرفی نکند در معرض سلب اعتماد افکار عمومی قرار می‌گیرند. به نظر شما احزاب مورد نظر در خصوص انتخابات نامزد ریاست جمهوری به تفاهم خواهند رسید؟
بله؛ اختلاف نظرهای زیادی میان احزاب حاکم موجود است اما اتفاق نظر بر سر برخی مسائل اساسی نیز وجود دارد.
مهم‌ترین هدف رهبران شش حزب اپوزیسیون انتخاب کاندیدا برای رقابت با اردوغان و بازگرداندن نظام پارلمانی بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری است. به احتمال خیلی زیاد ماه ژانویه نامزد نهایی ریاست جمهوری اوپوزیسیون اعلام خواهد شد. احتمال می‌دهم کمال قلیچدار اوغلو نامزد این دور از رقابت‌های انتخابات ۲۰۲۳ باشد. البته اکرم امام اوغلو و منصور یواش نیز شرایط مساعدتری برای این دور از انتخابات دارند.
*آرای کردها در انتخابات ترکیه همیشه مهم و تاثیرگذار بوده است. حزب عدالت وتوسعه نیز توجه ویژه ای برای کسب آرای کردها داشته است. اما در مورد حزب دموکراتیک خلق به عنوان حزب نزدیک به کردها اختلاف نظر اساسی میان شش حزب مخالف وجود دارد. اگر چه کمال قلیچدار اوغلو خواستار پیوستن حزب دموکراتیک خلق است اما مرال آکشنر شدیداً مخالف این موضوع است. به نظر می‌رسد بعد از موضوع تعیین نامزد انتخابات ۲۰۲۳ دیگر اختلاف رهبران مخالف بر سر حزب دموکراتیک خلق است. ارزیابی شما چیست؟
حزب دموکراتیک خلق‌ها جز مسائل مهم مورد بحث میان رهبران اپوزیسیون است. البته اگر چه حزب دموکراتیک خلق‌ها به عنوان حزب نزدیک به کردهای ترکیه فعالیت سیاسی می‌کند اما آرای کردها را نمی‌توان از بعد حضور سیاسی حزب دموکراتیک خلق‌ها تحلیل کرد. اگر این حزب در زمان روند صلح با کردها و در سال ۲۰۱۵ در خصوص مبارزه با پ.ک. ک رویکردی مطلوب اتخاذ می‌کرد الان شرایط این حزب در سپهر سیاسی ترکیه تعیین کننده و مطلوب بود. این حزب فعلاً به عنوان حزب هفتم در میان شش حزب مخالف به نظر می‌رسد.
اما دموکراتیک خلق‌ها هنوز مشروعیت و مقبولیت لازم میان این شش حزب را به دست نیاورده است. اگر هم میان این حزب با رهبران اپوزیسیون دیداری هم صورت بگیرد تلاش می‌شود تا این دیدارها رسانه‌ای نشود. حضور این حزب میان شش حزب مخالف قطعاً نقشی تعیین کننده در انتخابات ۲۰۲۳ خواهد داشت. حزب دموکراتیک خلق‌ها به شکل تاکتیکی اما غیرمستقیم از رهبران شش حزب اپوزیسیون در مقابل اردوغان حمایت می‌کند. همانطور که این حزب در انتخابات شهرداری‌ها در سال ۲۰۱۹ از اکرم امام اوغلو و منصور یواش به عنوان دو کاندید نزدیک به حزب جمهوری خواه خلق حمایت کرد.
*در هر جامعه‌ای موضوع اقتصاد مهم‌ترین و تاثیرگذارترین وعده انتخاباتی محسوب می‌شود احزاب مخالف هنوز طرحی مطلوب در خصوص اصلاح اقتصاد کشور ارائه نداده اند. «چشم انداز اقتصادی» حزب جمهوریت هم بسیار کلی و بدون جزییات بود که از نظر اقتصادانان طرحی جامع و کاملی نبوده است. به نظر شما تا زمان انتخابات ۲۰۲۳ چه تحولاتی میان اتحاد شش حزب مخالف رخ خواهد داد. به عبارتی آیا این شش حزب موفق به شکست ائتلاف جمهور برای پایان دادن به عمر ۲۰ ساله حاکمیت حزب عدالت و توسعه خواهند شد؟
در کنار مساله اقتصادی موضوع نامزد نهایی برای انتخابات نیز مهم است. یعنی پروژه‌های این دو محور مهم هنوز از سوی ائتلاف ملت مشخص نشده است برای همین با توجه به نظرسنجی‌ها در می‌یابیم که این ائتلاف در مقابل ائتلاف جمهور هنوز به اقبال گسترده‌ای نرسیده است. مرحوم سلیمان دمیرل رئیس جمهور سابق ترکیه هم همیشه می‌گفت شرایط اقتصادی برترین عامل برای سقوط دولت‌ها است. اگر چه ترکیه هم اکنون در بحران اقتصادی به سر می‌برد اما دولت کنونی با افزایش دستمزد و یا برخی خدمات اقتصادی برای افراد کم درآمد سعی دارد این مساله را حل کند.
در ترکیه هم وعده‌های اقتصادی مولفه مهم و تاثیر گذاری بوده است. در عموم جامعه ترکیه این ذهنیت که «اردوغان موضوع اقتصادی را هم می‌تواند حل کند» وجود دارد. ضمن اینکه در افکار عمومی این دیدگاه وجود دارد که حاکمیت کشور به دست اپوزیسیون هم نخواهد افتاد برای همین ثبات اقتصادی کشور هم به دست این احزاب حل نخواهد شد. بنابراین اگر چه گفته می‌شود شرایط اقتصادی ترکیه علیه ائتلاف جمهور خواهد بود اما احتمال می‌دهم با اقدامات اصلاحی دولت همین مساله اقتصادی به نفع ائتلاف جمهور تمام شود. نتیجه این انتخابات این دوره غیر قابل پیش بینی است. فعلاً رقیب اردوغان در انتخابات ۲۰۲۳ مشخص نشده است برای همین پیشتاز فعلی برای انتخابات ۲۰۲۳ اردوغان است.
نظر شما