خبرگزاری مهر - گروه استانها، عادله جوادزاده: در منطقه بکر گردشگری عنبران که با طبیعت زیبا جلوه‌ای متفاوت دارد، بی تدبیری مسئولان در صدور مجوزهای متعدد معادن این منطقه را به محیط ناسالم برای زندگی روستانشینان و شهرهای مجاور تبدیل کرده است تا در سایه گردوغبار و انتشار آلاینده‌های مختلف امکان زندگی سالم از ساکنان منطقه سلب شود.
استخراج سنگ و فلزات از قدیم توسط انسان انجام می‌شد اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و افزایش نیاز جامعه، معدن کاری و استفاده از منابع طبیعی به قدری افزایش یافته که باعث وقوع مشکلات و آسیب به محیط زیست شده است.
استان اردبیل نیز دارای پهنه‌های معدنی متعددی است که بخشی از این معادن در شهرستان نمین متمرکز بوده و مشکلات عدیده‌ای علاوه بر نبود مطالعات کافی و عدم آگاهی بهره‌برداران مشکلاتی همچون آلودگی محیط زیست اهالی این منطقه را تهدید می‌کند.
در حالی اهالی این منطقه گلایه‌های خود را به گوش مسئولان رسانده‌اند که نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه اردبیل در خطبه‌های نماز جمعه با انتقاد شدید از شرایط به وجود آمده در این منطقه از مسئولان خواست تدبیری مناسب در این حوزه بیندیشند تا سرمایه‌های ملی و مواهب خدادادی از بین نرود.
خطبه عالمانه در واکنش به خسران طبیعت!
امام جمعه اردبیل در خطبه‌ای عالمانه خواستار بررسی مجوزهای هفده گانه ای شد که از سر بی تدبیری در این منطقه برای پیمانکاران و صاحبان معادن صادر شده تا بر دامنه این آلودگی‌ها افزوده و زندگی مردم و حتی کشاورزی منطقه را به خطر بیندازند.
آیت‌الله عاملی با تاکید بر اینکه صدور مجوز هفده گانه معدن در یکی از روستاهای شهر نمین فاجعه زیست محیطی است، اظهار کرد: هرگونه اتلاف منابع، دستکاری غیرعلمی در طبیعت و باز گذاشتن دست سودجویان برای تخریب طبیعت گناه کبیره و بزرگترین تضییع حق الناس است.
وی گفت: برای یک روستا ۱۷ مجوز معدن صادر شده که این معادن علاوه بر تخریب طبیعت، اهالی را در معرض بن بست و مهاجرت قرار داده است به طوری که تخریب کوه‌ها با ماشین‌های سنگین و با انفجار، روی تمام محصولات و سلامتی مردم اثر گذاشته است.
نماینده مردم اردبیل در مجلس خبرگان رهبری با انتقاد از خسران کشاورزی در منطقه عنبران بیان کرد: صدور مجوزهای بی قاعده و قواره برداشت معادن در عنبران سبب شده تا پرنده‌های بومی از این منطقه مهاجرت کرده و امروز شاهد خسارت بزرگ زیست محیطی و منابع طبیعی در عنبران هستیم.
امام جمعه اردبیل در بخش دیگری سخنان خود با تاکید بر اینکه مسئولان خطاکار در صدور مجوز معادن باید محاکمه شوند، گفت: ورود مستقیم دستگاه قضائی به تخریب‌های که به محیط زیست صورت گرفته ضروری است چرا که در چند سال گذشته اهالی به طور مکرر به مسئولان نامه نوشته و با کمال تعجب جوابی نگرفته‌اند.
اما رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در گفتگو با خبرنگار مهر و در واکنش به صدور مجوز فعالیت معادن در عنبران اظهار کرد: در حال حاضر ۲۱ مجموعه معدنی فعال در منطقه عنبران و نمین هستند که از این تعداد ۱۲ معدن فعال است و امکان تأمین مواد اولیه کارخانه سیمان و مجموعه آجر و بتن را با اشتغالزایی ۸۰۰ نفر فراهم می‌آورد.
صادقی خاطرنشان کرد: از سال ۹۹ صدور مجوز جدید معدنی به ویژه برداشت شن و ماسه در این منطقه ممنوع شده است و مجوزهای صادر شده به همراه پروانه بهره‌برداری در سال‌های گذشته قانونی و در چارچوب ضوابط و مقررات بوده است.
وی وظیفه منابع طبیعی را با تأمین اعتبار مورد نیاز برای هموار کردن برداشت‌های معدنی در منطقه نمین و عنبران یادآور شد و اضافه کرد: ۳۱۶ محدوده معدنی با مزایده به سرمایه‌گذاران واگذار شده است و کار مرحله به مرحله برای بهره‌برداری از این معادن پیش می‌رود.
وی استخراج معدن آهن را اولویت اساسی اعلام کرد و گفت: رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل گفت: اکتشاف و استخراج معادن آهن در کنار سایر معادن فلزی در سال آینده هدف‌گذاری شده است.
صادقی اظهار کرد: مهمترین بحث و اولویت سازمان صنعت معدن و تجارت در حوزه معدن، تقویت و پشتیبانی از طرح‌های اکتشافی و تکمیل مطالعات معادن فلزی استان است تا شاهد بهره‌برداری مناسب از این ذخایر معدنی باشیم.
توسعه صنایع فرآوری محصولات معدنی علی‌رغم مطالعات ابتر
در حالی که طرح‌های مطالعاتی معادن در اردبیل چنان چنگی به دل نمی‌زنند و علاوه بر مشکلات زیست محیطی برخی سومدیریت‌ها و عدم آگاهی در حوزه بهره‌برداری حوزه معدن در منطقه را با چالش مواجه کرده است رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت است از توسعه صنایع فرآوری محصولات معدنی خبر می‌دهد.
وی تصریح کرد: در کنار استخراج و اکتشاف مس و آهن، سعی خواهیم کرد تا توسعه صنایع فرآوری و تبدیلی محصولات معدنی ساختمانی را در استان شاهد باشیم تا ارزش افزوده بیشتری را در این استان به نظاره بنشینیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل گفت: از بین مواد معدنی طبقه‌بندی شده، طبقه اول و دوم شامل مواد معدنی سنگی و صنایع ساختمانی و مواد معدنی با ارزش افزوده فلزی در استان اردبیل وجود دارد که بخشی از اکتشافات نیز در حوزه صنایع فلزی آهن، مس، طلا و مولیبدن انجام شده است.
صادقی با بیان اینکه از سال ۹۵ با همکاری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در چهار پهنه معدنی مطالعات با هدف استخراج و اکتشاف مواد معدنی انجام شده است، افزود: در مشگین‌شهر این کار به مرحله اجرایی رسیده و در ۲ منطقه نیاز و دوست‌بیگلو شاهد بهره‌برداری از معادن مس و سایر مواد معدنی، فلزی هستیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطرنشان کرد: شرایط زمین‌شناسی در استان اردبیل ویژه و خاص است و ما شاهد برداشت مواد معدنی تأثیرگذاری هستیم که قطعاً به عنوان موتور محرکه اقتصاد و تولید به حساب می‌آید.
صادقی اضافه کرد: این مواد معدنی در حقیقت مواد اولیه واحدهای صنعتی و تولیدی استان هستند که بعد از مطالعات شرکت مس در مشگین‌شهر که به صورت ناقص انجام شد، در سال‌های اخیر به صورت گسترده شاهد برداشت مواد معدنی با ارزش مس، مولیبدن و حتی طلا در این منطقه هستیم.
وی بیان کرد: در این پهنه‌های معدنی در فاز اول تا ۲۰ میلیون تن ذخیره معدنی ارزیابی شده و در ۳۳ بلوک محدوده معدنی دوست‌بیگلو نیز ذخایر ارزشمندی را تا چهار میلیارد تن برآورد شده است.
صادقی اظهار کرد: اگر این مواد معدنی برداشت شده و کارخانه‌های فرآوری راه‌اندازی شود، مشگین‌شهر شبیه منطقه سونگون آذربایجان شرقی خواهد شد که از قبل آن اشتغال مناسبی نیز در منطقه رقم می‌خورد.
وی تصریح کرد: از محل برداشت این مواد معدنی و فرآوری آن حقوق دولتی و ارزش افزوده بیشتری نصیب استان شده و چهره استان می‌تواند در سایه رونق بخش معدن تغییر پیدا کند.
تکمیل زنجیره تولید و راه اندازی کارخانه کنسانتره مس
صادقی گفت: بیشترین تاکید ما بر تکمیل زنجیره تولید و راه‌اندازی کارخانه‌های فرآوری کنسانتره مس و حتی آهن است تا امکان تأمین مواد اولیه برخی از کارخانه‌های الکترونیکی و قطعه‌سازی خودرویی فراهم آید.
وی افزود: در استان اردبیل ۲ واحد خودروسازی در زنجیره تولید خود نیاز به مس دارند که از طریق این ذخایر معدنی می‌توان بخش عظیمی از نیاز آنها را پاسخ گفت.
صادقی اشتغال ۲۰۰ نفر را در پهنه معدنی دوست‌بیگلوی مشگین‌شهر یادآور شد و خاطرنشان کرد: این ظرفیت اشتغال تا یک‌هزار نفر قابل افزایش است و ما به راحتی می‌توانیم با تکمیل فازهای مطالعاتی در کوثر و منطقه قزل‌اوزن ذخایر معدنی خوبی را برداشت کنیم.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اردبیل اضافه کرد: تا آخر امسال گواهی کشف معادن کوه‌های باغرو صادر شده و در پنج محدوده منطقه معدنی قزل‌اوزن نیز شرایط برداشت و تخمین ذخیره انجام خواهد شد.
وی بیان کرد: در استان اردبیل کارخانه تولید آهن اسفنجی در حال احداث است که قطعاً نیاز این کارخانه به کنسانتره آهن تلاش ما را مضاعف کرده تا بتوانیم منابع آهن را با مقیاس بزرگ در استان اردبیل مهیای تأمین مواد اولیه این واحدها بکنیم.
صادقی اظهار کرد: در کنار این مواد معدنی فلزی با ارزش، در استان اردبیل واحدهای معدنی سنگ و لاشه نیز فعال هستند و به تولید آجر سفال، بلوک‌های بتنی و تولید سایر محصولات از طریق خاک رس اقدام می‌کنند که حتی امکان صادرات این محصولات نیز وجود دارد.
وی به راه‌اندازی واحد تولید تیرچه‌های بلوکی و نیوجرسی در کنار پازل در نمین اشاره کرد و گفت: این کارخانه‌ها مانع از خام‌فروشی مواد اولیه شن و ماسه و سایر مصالح ساختمانی شده است.
صادقی در مورد سنگ قیمتی عقیق در نمین و تبدیل این سنگ‌ها به ارزش افزوده بیشتر در صنعت انگشترسازی تصریح کرد: ۶۴ کانی و سنگ‌های قیمتی در منطقه نمین شناسایی شده و قطعاً با همکاری بخش خصوصی و مهارت‌آموزی که فنی و حرفه‌ای با برگزاری کلاس‌های آموزشی انجام می‌دهد، امکان توسعه صنایع تبدیلی در این حوزه وجود دارد.
وی افزود: تلاش ما بر این است تا با تقویت این حوزه اشتغال را برای جوانان و بانوان استان اردبیل به شکل مطلوب فراهم کنیم.
تشکیل کمیته کارشناسی معادن عنبران
استاندار اردبیل اما در شورای معادن استان اردبیل با تاکید بر بررسی کارشناسی فعالیت‌های معدنی در اردبیل گفت: باید هر چه سریع‌تر کمیته کارشناسی معادن عنبران تشکیل شده و زوایای صدور پروانه‌های بهره برداری صادر شده در این منطقه بررسی شود.
سیدحامد عاملی اظهار کرد: جلوگیری از متضرر شدن مردم در اکتشاف معادن بسیار ضروری است و در بحث صدور مجوزهای اکتشاف نیز این مهم باید در دستور کار قرار گیرد.
وی اشاره به تأکیدات نماینده ولی‌فقیه در استان و امام جمعه اردبیل خاطرنشان کرد: افکار عمومی انتظار دارند تا در خصوص مشکلات مربوط به معادن عنبران بررسی‌های کارشناسی انجام شود که در این راستا دستور تشکیل کمیته کارشناسی و بررسی مجوزهای معادن این منطقه را صادر می‌کنیم.
استاندار اردبیل گفت: لازم است نتیجه این بررسی‌ها و رفع مشکلات موجود به اطلاع عموم برسد تا نقطه ابهامی در این خصوص در بین افکار عمومی و مردم جامعه وجود نداشته باشد.
عاملی بیان کرد: توجه به رعایت حقوق قانونی مردم و جلوگیری از متضرر شدن عموم در اولویت اقدامات مربوط به اکتشاف معادن استان اردبیل است.
استاندار اردبیل تصریح کرد: با توجه به اولویت قانون در همه اقدامات چنانچه در جریان امور مربوط به اکتشاف معادن، مشکلی برای مردم ایجاد شود از اکتشاف مذکور ممانعت به عمل می‌آید.
عاملی اظهار کرد: لازم است مشکلات مربوط به اکتشاف معادن از سوی افراد متقاضی مورد بررسی کامل کارشناسی قرار گرفته و در صورت نبود مشکل ممانعتی در اجرا ایجاد نشود.
زمین بدشکل عایدی معادن در اردبیل
استخراج سنگ و فلزات از قدیم توسط انسان انجام می‌شد اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و افزایش نیاز جامعه معدن کاری و استفاده از منابع طبیعی به قدری افزایش یافته است که باعث وقوع مشکلات و آسیب به محیط زیست شده است.
یکی از این آسیب‌هایی که معدن‌کاری و استفاده بی رویه از منابع طبیعی به محیط زیست وارد می‌کند تغییر شکل زمین و بد شکل کردن محیط زیست است که با انفجارات و حمل و نقل‌های بسیار آلودگی صوتی در طبیعت ایجاد شده که این مسئله نیز باعث ترس و فرار بسیاری از گونه‌های جانوری و تهدید زیست بوم‌ها شده است.
رابطه میان استخراج و تولید مواد معدنی و محیط زیست بسیار نزدیک و وابسته به یکدیگر است و جدا کردن این دو از یکدیگر ناممکن است زیرا از یک طرف به محیط زیست دست اندازی می‌کنیم و از طرف دیگر می‌خواهیم از آن نگهداری و محیطی سالم برای آیندگان به جا بگذاریم. بنابراین بحث استخراج، برداشت و آسیب آن به محیط زیست تضادی میان فعالیت اجتماعی ما ایجاد می‌کند.
بزرگترین معضلی که در زمینه معدن وجود دارد این است که ساختار اکوسیستم چندین میلیون ساله زمین را به هم می‌زند و باعث از بین رفتن تعادلی می‌شود که در درازمدت به نفع انسان و محیط زندگی تمامی جانوران شده است.
البته آسیب‌های معادن به محیط زیست کمتر از آسیب‌هایی که شهرسازی و دست اندازی در محیط شهری به محیط زیست وارد می‌کند، است.
دل زمین خالی است
صرف نظر از صدور مجوزهای معدنی در سال‌های گذشته که در اردبیل انجام شده است به نظر می‌رسد ازدیاد این مجوزها در درازمدت سبب شده است تا دل زمین خالی از مواد معدنی شود که برای استحکام زمین به آن نیازمندیم.
تخلیه مواد معدنی خاک علاوه بر از بین رفتن گونه‌های متعدد گیاهی و جانوری سبب شده است تا در بسیاری از موارد با افت و خیزهای زمین در برخی پهنه‌های دشت اردبیل مواجه شویم که در سال‌های اخیر افزایش این پهنه‌های خالی بیشتر نیز به چشم می‌آید.
معادن به طور مستقیم با فرونشست زمین ارتباط ندارد، اما اگر به طور غیر مستقیم این مسئله را بررسی کنیم باید استفاده از معادن را به سه دسته اکتشاف، استخراج و فرآوری تقسیم کرد.
در بحث اکتشاف تنها به محیط زیست رفته و آن را بررسی می‌کنیم تا مواد معدنی آن را بیابیم که این مسئله آسیب زیادی به محیط زیست وارد نمی‌کند اما در استخراج بزرگترین معضل انفجار و جابه‌جایی مواد معدنی است که باز آسیب شدیدی وارد نمی‌کند و اما در بحث فرآوری نیاز به آبیاری اکثر سیستم‌ها وجود دارد که این آب از منابع سطحی یا زیرزمینی تأمین می‌شود و به طور غیر مستقیم به دلیل اینکه با تخلیه آبخوان‌ها مرتبط است باعث تخلیه شدن زیر زمین و ایجاد فرونشست می‌شود.
قوانین بازدارنده در حفاظت از منابع خاک تدوین شود
در این رابطه قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای باید در زمینه برخورد و تعامل با محیط زیست ایجاد شود، اما تنها قوانین کافی نیست بلکه باید در کنار آن کنترل و نظارت بر فعالیت ماشین‌آلات نیز وجود داشته باشد.
مشکلی که در بحث معدن‌کاری وجود دارد این است که سازمان‌های حفاظت از محیط زیست تصور می‌کنند جریمه و ممانعت کردن کافی است، اما این راه حل درستی نیست بلکه باید مطالعه و کارشناسی کرد و در راستای آن به شکل عملیاتی از منافع معدن استفاده و از محیط زیست نیز محافظت شود.
در واقع می‌توان از منابع خدادادی و طبیعی استفاده کرد، اما با ایجاد روش‌ها و متدهای جدید راهکاری یافته که از محیط زیست محافظت کنیم که متأسفانه ایران در این مسئله عملکرد مطلوبی ندارد و بسیاری از سازمان‌ها تصور می‌کنند که بازدارنده بودن کافیست بلکه ما باید یک سیستم نظارت سازنده به همراه تعامل و مطالعه بر محیط زیست ایجاد کنیم به شکلی که در حین استفاده از معادن از محیط زیست نیز محافظت کنیم.
نظر شما