مرکز مبادله ارز و طلای ایران در کنترل نرخ ارز موفق می‌شود؟

وحید شقاقی شهری کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، در خصوص پیاده‌سازی مدل موفق روسیه جهت کنترل نرخ ارز در اقتصاد ایران بیان کرد: هر کشوری شرایط، ویژگی‌ها و ساختارهای متفاوتی دارد پس صرف کپی‌برداری از نسخه موفق یک کشور الزاماً موفقیت‌آمیز نخواهد بود، درواقع با اینکه روسیه هم تحریم شده؛ ولی شرایط، ابزار و ساختار اقتصادی آن با ایران متفاوت است.

مروری بر نکات مثبت سیاست‌های جدید بانک مرکزی

شقاقی شهری با اشاره به نکات مثبت سیاست‌های جدید بانک مرکزی در خصوص راه‌اندازی مرکز مبادله طلا و ارز گفت: مدیریت جدید بانک مرکزی برخلاف برخی از اقتصاددان‌ها، اخیراً بازار آزاد ارز را پذیرفته است و به همین خاطر به دنبال مدیریت و مداخله در بازار آزاد ارز است تا به‌نوعی به آن اجازه راهبری متغیرهای اقتصاد کلان کشور را ندهد.

وی ادامه داد: راه‌اندازی مرکز مبادله ارزی به منظور کشف قیمت با مکانیسم بازار، امر مثبتی است. طبق اخباری که منتشر شده قرار است تمام نیازهای ارزی کشور در این بازار انجام شود و تلاش شده که نرخ کشف شده در این مرکز مبادله ارزی کاملاً منطبق با میزان عرضه و تقاضای اقتصاد ایران باشد و سرکوب قیمت صورت نگیرد تا افراد برای دریافت ارز موردنیاز خود به این مرکز مراجعه کنند.

شقاقی شهری در خصوص حذف نرخ نیمایی برخی از کالاها، تشریح کرد: با منابع ارزی حاصل از نفت که در اختیار دولت قرار می‌گیرد، دامنه تأمین کالای نرخ نیما یعنی میانگین ۲۸,۵۰۰ تومان کمتر شده و به برخی از کالاهای اساسی محدود خواهد شد.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه عرضه ارز صادرکنندگان در مرکز مبادله ارزی موجب برگشت ارز حاصل از صادرات به کشور خواهد شد، گفت: عمده صادرکنندگان کشور مانند صادرکنندگان مشتقات نفتی، می‌توانند بخشی از ارز خود را در مرکز مبادله عرضه کنند و همین امر مشوقی برای برگشت ارز حاصل از صادرات به کشور است.

عوامل مؤثر بر موفقیت مرکز مبادله ارز و طلای ایران

به گفته شقاقی شهری چندین ابهام در پیرامون مرکز مبادله طلا و ارز وجود دارد که در صورت بی‌توجهی به آنها عملاً باعث عدم موفقیت این مرکز خواهد شد؛ وی ادامه داد: اولین مسئله دررابطه‌با واردکنندگان غیررسمی و افرادی است که در اقتصاد پنهان به دنبال قاچاق کالا هستند؛ زیرا آن‌ها طبیعتاً هیچ تمایلی برای تأمین ارز در مرکز مبادله ارزی نخواهند داشت.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به حجم بالای قاچاق کالا تصریح کرد: حجم قاچاق در اقتصاد کشور میزان قابل‌توجهی دارد به‌ویژه زمانی که ورود برخی از کالاها به کشور ممنوع اعلام می‌شود، این امر موجب تحریک بیشتر در جهت قاچاق کالا به کشور خواهد شد.

شقاقی شهری افزود: میزان قاچاق کالا به کشور از ۱۰ تا ۲۰ میلیارد دلار بیان می‌شود، از طرفی به دلیل اینکه میزان واردات رسمی حدود ۵۰ میلیارد دلار است؛ لذا شاهد این امر هستیم که قاچاق سهم بالایی در اقتصاد ایران دارد، در نتیجه سهم دلاری قاچاق از مرکز مبادله تأمین نخواهد شد و قاچاقچیان ارز موردنیاز خود را از بازار آزاد تأمین می‌نمایند.

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه صرفاً نباید به تراز پرداخت‌ها فقط از زاویه حساب‌جاری نگاه کرد، گفت: از سوی دیگر خروج سرمایه یا فرار سرمایه در مرکز مبادله تأمین ارز نمی‌شود؛ بنابراین باید حساب سرمایه در سیاست‌گذاری‌های ارزی لحاظ شود.

وی با اشاره به سلب اعتماد خریداران طلا و ارز درگذشته عنوان کرد: سومین محوری که باید موردتوجه قرار گیرد این است که در سنوات گذشته ابتدا چنین اعلام می‌شد که افراد می‌توانند طلا و ارز خریداری کنند؛ ولی پس از آن مشمول مالیات می‌شدند، همین امر اعتماد خریداران طلا و ارز را از بین برده است؛ بنابراین افرادی که قصد سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول خود را دارند نیز به مرکز مبادله ارزی مراجعه نخواهند کرد.

شقاقی شهری با بیان اینکه در طول سال حداقل مبلغ ۲۰ میلیارد دلار از بازار آزاد تأمین ارز خواهد شد، گفت: درصورتی‌که مرکز مبادله طلا و ارز نتواند این موضوعات را پوشش دهد درگیر یک نظام ۳ یا ۴ نرخی خواهیم شد که شامل نرخ نیما، نرخ صرافی، نرخ بازار آزاد و نرخ کشف شده در مرکز مبادله ارزی است. چنانچه دوباره بازار آزاد راهبری بازار را در دست گیرد و مرکز مبادله ارزی را به دنبال خود بکشاند عملاً نشان‌دهنده عدم موفقیت این مرکز خواهیم بود.

لزوم هماهنگی تیم اقتصادی دولت با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز

عضو هیئت‌علمی دانشگاه در ادامه توصیه‌های به‌منظور موفقیت برنامه جدید بانک مرکزی داشت و گفت: علاوه بر هماهنگی میان سیاست‌های ارزی، پولی، مالی و تجاری باید کلیه این موارد باسیاست اخیر بانک مرکزی نیز هماهنگی داشته باشند.

وی ادامه داد: باید بانک مرکزی و تیم اقتصادی دولت با ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز همراهی کرده تا سد محکمی را در مقابل قاچاق کالا به کشور قرار دهند.

شقاقی شهری مدیریت ریال را توصیه دیگر خود عنوان و اعلام کرد: مدیریت، حکمرانی و کنترل ریال مهم‌ترین سیاستی است که باید آغاز شود؛ در اقتصاد ایران ابتدا باید گردش ریال مدیریت شود؛ یعنی برای مدیریت دلار ابتدا باید ریال را مدیریت کرد.

افزایش ریسک معامله در بازار آزاد

وی به‌عنوان آخرین توصیه برای کارایی بهتر مرکز مبادله طلا و ارز تصریح کرد: می‌بایست در نظارت و کنترل بازار آزاد سختگیرانه‌تر عمل شود تا هزینه و ریسک معامله در بازار آزاد افزایش یابد.

پیمان‌سپاری ارزی باید برداشته شود

این کارشناس اقتصادی در ادامه به موضوع پیمان‌سپاری ارزی اشاره و اظهار داشت: زمانی که کشف قیمت بر پایه عرضه و تقاضا انجام می‌شود، دیگر پیمان‌سپاری لازم نیست و حتی باعث نگرانی صادرکننده می‌شود؛ بنابراین باید پیمان‌سپاری ارزی برداشته شود و به طور پیوسته بانک مرکزی با صادرکنندگان بزرگ کشور تعامل برقرار کند.

وی در پایان ابراز کرد: باوجوداینکه راه‌اندازی مرکز مبادله طلا و ارز اقدام مناسبی است؛ اما بدون درنظرگرفتن ضعف‌های آن، این مرکز مبادله‌ای کارایی لازم را نداشته و انتظارات را برآورده نخواهد کرد.