پیامدهای توقف صادرات نفت اقلیم کردستان/اسرائیل بازنده بزرگ نفتی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: با حکم دادگاهی در پاریس، پروندە صادرات نفت اقلیم کردستان بە نفع دولت عراق بستە شد. این حکم، اربیل و خریداران نفت ارزان قیمت کردستان عراق؛ از جملە اسرائیل را درگیر تنش های سیاسی و اقتصادی گستردە کردە است. اربیل ۹ سال پیش در واکنش بە پرداخت نکردن سهم اقلیم از بودجە عمومی کشور عراق و خودداری بغداد از واریز حقوق کارمندان این منطقە، بدون توجە بە دولت مرکزی اقدام بە استخراج مستقل نفت، بازاریابی، عقد قرارداد با مشتریان ، فروش و صادرات نفت و گاز کرد. این تصمیم چالش برانگیز سر آغاز یکی از جدی ترین اختلافات میان دولت مرکزی عراق و حکومت اقلیم کردستان شد.

اگرچە طبق رای دادگاه فدرال عراق و قانون نفت و گاز تصویب شدە در پارلمان این کشور، منطقە اقلیم کردستان موظف است نفت خود و میدان های مناطق مورد مناقشە در کرکوک را بە شرکت بازاریابی و فروش نفت دولت عراق (سومو) تحویل دهد اما در این مدت، نفت اقلیم کردستان طبق یک توافق بلند مدت بە ترکیە صادر و از بندر جیحان توسط شرکت های بزرگ فعال در حوزە انرژی مانند پتراکا، ترافیگورا، ویتول، گروه انرژی مرکوریا بە کشورهای اروپایی و چند کشور آسیای شرقی و از طریق دلال ها و قاچاقچی های بین المللی بە اسرائیل فروختە می شد.

بعد از اعلان حکم دادگاه فرانسە در پروندە شکایت عراق کە صادرات نفت بە بندر جیحان ترکیە را متوقف و دولت آنکارا بە جرم تسهیل در فروش غیر قانونی نفت اقلیم کردستان بە پرداخت ۱.۵ میلیارد دلار خسارت محکوم کرد؛ اوضاع در هم پیچیدە اقلیم کردستان با فشارهای ترکیە و دولت مرکزی عراق بیش از پیش مبهم و تنش زا شدە است.

از یک سو تمام قراردادهای نفتی اقلیم کردستان با شرکت های خارجی مستقر در اقلیم کە در زمینەهای استخراج ، فروش و صادرات نفت و گاز فعالیت داشتەاند غیرقانونی و فاقد اعتبار خواهد بود . این در حالی است کە پنج شرکت نفتی خارجی دی ان او، جنل انرژی، گولف کی ستون،NKN و شاماران سرمایە گذاران در زمینە نفت و گاز اقلیم کردستان بە حکومت اقلیم کردستان اولتیماتیوم دادەاند اگر صادرات و فروش نفت استخراجی آنها در کوتاهترین زمان از سر گرفتە نشود تمام مطالبات خود را بە اجرا خواهند گذاشت و اربیل موظف است خسارت ناشی از لغو قراردادهای سرمایە گذاری را در اسرع وقت و تماما بە آنها پرداخت کند.

طی یک ماه گذشتە حزب حاکم بر اقلیم کردستان بە رهبری بارزانی ها توانست در یک توافق نیم بند با محمد شیاع سودانی نخست وزیر عراق در خصوص سهم اقلیم از بودجە جاری کشور و شایعە پراکنی های رسانەای در مورد صادرات دوبارە نفت اقلیم در کوتاهترین زمان، تا حدودی افکار عمومی اقلیم کردستان را از شکست در پروندە صادرات نفت دور کند؛ اما پیامدهای منفی توقف صادرات نفت اقلیم کردستان کە فقط در سال ۲۰۲۲ مبلغ ۱۲میلیاردو ۷۸۴ میلیون و ۳۵۳هزار و ۹۵۶ دلار برای حکومت اقلیم درآمد داشتە است جدی تر از آن است کە بشود با وعدە های رسانەای پنهان کرد.

در حالی کە رسانە های وابستە بە حزب حاکم اقلیم اعلام کردە بودند فقط چند روز بعد از توافق با سودانی صادرات از سر گرفتە می شود تاکنون و بعد از گذشت چند هفتە هیچ اقدام عملی صورت نگرفتە است و سە کشتی از پنج کشتی حمل ونقل نفت خام اقلیم کردستان کە در بندر جیحان ترکیە پهلو گرفتە بودند بعد از ناامیدی از صادرات دوبارە نفت اقلیم، بندر را ترک کردند. و این نشان می دهد کە بە این زودی صادرات نفت اقلیم کردستان از سرگرفته نخواهد شد.

کارشناسان حوزە اقتصاد خسارت ناشی از توقف صادرات نفت برای اقلیم کردستان را فقط در مدت یک ماه گذشتە رقمی بیش از ۸۵۰ میلیون دلار تخمین زدەاند کە اگر این روند ادامە پیدا کند احتمال بحران برای اقلیم کردستان دور از انتظار نخواهد بود. یکی دیگر از تنش های سیاسی و اجتماعی اقلیم کردستان اختلافات داخلی و حزبی و بە ویژە تقابل ریشەدار و عمقی میان اتحادیە میهنی و حزب دمکرات دو شریک استراتژیک روزگار گذشتە و دشمنان کنونی است.

این اختلافات تا جایی پیش رفتە است کە چند ماه گذشتە قباد طالبانی معاون نخست وزیر اقلیم و وزرای کابینە کە عضو اتحادیە میهنی هستند در هیچ یک از جلسات شرکت نکردە و حکومت را تحریم کردە اند، مسئولین و رهبران دو حزب حاکم بر اقلیم آشکارا در رسانە های خود دست بە تهدید و تخریب و رسانە ای کردن فسادهای مالی یکدیگر بەویژە در پروندەهای نفتی زدەاند.

این تنش ها کە بیشتر مردم اقلیم کردستان بە مثابە جنگ زرگری بە آن می نگرند و بر این باوراند کە دو حزب حاکم فقط برای سهم خواهی بیشتر از ثروت و منابع اقلیم اختلاف دارند و نە برای احقاق حق ملت؛ می تواند مانند یک بمب ساعتی موجودیت سیاسی اقلیم کردستان را تهدید کند، مسئلە ای کە بارها کارشناسان و ناظران سیاسی عراق در مورد آن هشدار جدی دادەاند.

تنش اجتماعی دیگری کە اقلیم کردستان در آیندە نزدیک با آن دست بە گریبان خواهد شد آشکار شدن فسادهای مالی در پروندە های صادرات و فروش نفت است کە بارها نمایندگان وابستە بە احزاب اپوزیسیون اقلیم کردستان از آن پردە برداشتە اند؛ چون دولت بغداد اعلام کردە است تمام پرداختی ها ، بدهی و درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز اقلیم کردستان در ۹ سال گذشتە باید توسط بازرسان وزارت نفت و اقتصاد عراق مورد بازبینی و بررسی کارشناسی قرارگیرد و نتایج آن شفاف سازی شود.

این پیامدهای منفی فقط برای اقلیم کردستان نبودە است و خریداران نفت ارزان قیمت اقلیم کردستان هم دچار بحران خواهند شد بە ویژە اروپایی ها و اسرائیل کە طی چند سال گذشتە خریداران ثابت نفت این منطقە بودەاند. براساس اطلاعاتی کە شرکت حسابرسی «دیلویت» منتشر و رسانەهای کردی بازنشر دادەاند دولت اقلیم کردستان در سال ۲۰۲۲ مقدار ۱۴۵ میلیون و ۵۱۱ هزار بشکه نفت از طریق لوله‌های نفتی کردستان و در بندر جیحان ترکیه فروختە است. دولت اقلیم نفت خود را ۱۳دلار کمتر از قیمت جهانی فروخته است. این ارزان بودن نفت اقلیم کردستان برای قاچاقچی ها و دلالان بین المللی حوزە نفت وسوسەانگیز بودە و مشتری های ثابت اقلیم بودەاند.

اطلاعات دریافتی مربوط به فروش نفت اقلیم کردستان طی سال‌های ۲۰۱۸-۲۰۲۳ نشان می‌دهد که مجموع صادرات روزانه نفت اقلیم کردستان به اسرائیل ۲ میلیون و ۹۳۵ هزار بشکه بوده است . کشورهای اروپایی ۷۶ درصد از خریداران نفت اقلیم هستند ایتالیا ۳۴ درصد ، یونان ۲۰ درصد و اسرائیل ۱۲ درصد و کشور چین ۷ درصد نفت از اقلیم کردستان خریداری کردەاند.

نفت متوقف شدە اقلیم کردستان نیم درصد از کل صادرات جهان است و اگرچە هیچ کدام از خریداران نفت اقلیم کردستان با این توقف دچار بحران جبران ناپذیر نخواهند شد اما کشورهای اروپایی کە بە علت حمایت از جنگ اوکراین و تحریم روسیە بە نفت و گاز روس ها دسترسی آسان ندارند و همچنین تل آویو کە دچار بحران داخلی و بە فروپاشی اقتصادی و سیاسی نزدیک شدە است از این توقف نگران و تا پیداکردن جایگزین برای نفت ارزان اقلیم کردستان با بحران جدی سوخت روبرو خواهند بود.

* حلیمە ملایی، کارشناس مسائل عراق