محمدتقی حق‌بین عضو هیأت‌مدیره انجمن ناشران فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، درباره ماهیت و کارکرد این نمایشگاه گفت: از سخنان برخی از روشنفکران جامعه و صنعت نشر تعجب می‌کنم که نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را صرفاً یک فروشگاه می‌دانند.
وی افزود: من به‌عنوان ناشر تاکنون در ۵۰ نمایشگاه بین‌المللی کتاب دنیا شرکت کرده‌ام و طبق تجربه و مشاهداتی که داشتم، به‌جز دو کشور آلمان و ایتالیا، تقریباً در تمام نمایشگاه‌های کتاب دنیا، بخش فروشگاهی در کنار بخش نمایشگاهی وجود دارد و تنها دو نمایشگاه فرانکفورت آلمان و بولونیای ایتالیا هستند که بخش نمایشگاهی آنها قوی‌تر از بخش فروشگاهی است.
حقی گفت: بد نیست بدانید ایران جزو کشورهایی است که در بخش ویترین کتاب چندان قوی عمل نکرده، اما می‌تواند با برنامه‌ریزی مناسب بهتر از این عمل کند. لذا نمایشگاه کتاب تهران فرصتی برای جامعه فرهنگی و علاقه‌مندان به مطالعه، تحقیق و پژوهش فراهم می‌کند تا بتوانند تمام نیازهای خود را تأمین کنند.
وی با اشاره به تعبیری که رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره نمایشگاه کتاب به‌عنوان باشگاه فرهنگی به‌کار بردند، افزود: تعبیری که رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) درباره نمایشگاه کتاب به‌کار بردند، بسیار هوشمندانه و متفکرانه بود. درواقع نمایشگاه کتاب محلی برای اجتماع عظیم فرهنگ‌دوستان است که هر سال به شکل یک باشگاه فرهنگی گردهم می‌آیند. این رویداد بزرگ فرهنگی، جزو افتخارات جمهوری اسلامی ایران است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفته و حضور پرشور مردم نشانه علاقه‌مندی آنها به حوزه کتاب و کتابخوانی است.
حق‌بین با بیان اینکه نمایشگاه کتاب علاوه‌بر بُعد فرهنگی دارای بعد اقتصادی بسیار مهمی است، گفت: اعلام آمار و ارقام فروش کتاب در حوزه نشر کشور در رونق کتابخوانی بسیار مهم و تأثیرگذار است. با توجه به مشکلات متعدد فعالان صنعت نشر، آغاز نمایشگاه کتاب در فصل بهار باعث ایجاد یک نقدینگی اولیه و کمک اقتصادی به ناشران و کتابفروشان می‌شود.
وی درباره آسیب‌ها و مزیت‌های برگزاری همزمان نمایشگاه مجازی و فیزیکی کتاب افزود: سال گذشته که برای اولین‌بار از سوی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزاری همزمان نمایشگاه کتاب مجازی در کنار نمایشگاه فیزیکی اعلام شد، همه ناشران نگران بودند مخاطبان کمتری از بخش فیزیکی نمایشگاه بازدید کنند، اما نه‌تنها حضور کتاب‌دوستان در بخش فیزیکی نمایشگاه کمرنگ نشد، بلکه پرشورتر از سال‌های گذشته برگزار شد.
عضو هیأت مدیره انجمن ناشران فرهنگی گفت: بخش مجازی نمایشگاه کتاب توانست عدالت اجتماعی و فرهنگی را بین مخاطبان کتاب در نقاط دوردست کشور و مخاطبان تهرانی برقرار کند و هزینه‌های اضافی حضور و اسکان کتاب‌دوستان در تهران را کاهش دهد. در سال گذشته همه تصور می‌کردند که نمایشگاه فیزیکی با فعالیت نمایشگاه مجازی آسیب جدی می‌بیند، اما ناشران چنین چیزی را شاهد نبودند. به‌ویژه در بخش کودک، فعالیت بخش مجازی کتاب جوابگوی نیاز مخاطبان بود و این یکی از دستاوردهای بزرگ نمایشگاه کتاب محسوب می‌شود.
وی گفت: ظهور نمایشگاه کتاب مجازی در کنار نمایشگاه فیزیکی، فرصت مغتنمی را برای ناشران فراهم می‌کند تا به معرفی بیشتر آثار جدید خود بپردازند. طبق آمار و اطلاعات سنوات گذشته نمایشگاه مجازی کتاب توانست حتی کتاب‌های قدیمی و منتشرشده در سال‌های گذشته را به قیمت بسیار خوبی به فروش برساند و همین امر باعث افزایش آمار فروش بخش مجازی نمایشگاه کتاب شد. جا دارد ناشران از فضای مجازی موجود استفاده کنند و جزئیات کتاب‌های تازه انتشار یافته در بخش مجازی را بیش از پیش به مخاطبان معرفی کنند.
حق‌بین در بخش دیگری از سخنانش درباره تأثیر یا عدم تأثیر میزان فروش نمایشگاه کتاب در رونق کتابخوانی و راهکارهای افزایش سرانه مطالعه در جامعه افزود: دستگاه‌های مختلفی که آمار سرانه مطالعه در کشور را رصد و دنبال می‌کنند، دیدگاه‌های مختلفی را بیان می‌کنند؛ بنابراین ما باید کل فروش گردش مالی کتاب را بررسی کنیم.
وی گفت: پس از بررسی‌ها می‌توان فهمید که میزان سرانه مطالعه در کشور چقدر است. گردش مالی نمایشگاه در صنعت کتاب و نشر کشور، نشان‌دهنده بزرگی و گستردگی این حوزه است. درست است که اعداد و ارقام فروش کتاب در برابر سایر اقتصادهای موجود در کشور کوچک است، اما می‌توان امیدوار بود که صنعت نشر نیز در کنار سایر حوزه‌ها بتواند گردش مالی و ارزش افزوده خوبی برای کشور به ارمغان بیاورد، لذا در این زمینه باید تبلیغات گسترده‌ای نیز انجام داد.
این فعال حوزه فرهنگ و نشر در ادامه افزود: امروزه با وجود درگاه‌های بانکی و دستگاه‌های کارتخوان در کتابفروشی‌ها و نمایشگاه کتاب به‌راحتی می‌توان آمار دقیقی از میزان فروش کتاب و سرانه مطالعه ارائه کرد. همچنین با تجمیع آماری که از تازه‌های نشر و تعداد عناوین کتاب‌های جدید به خانه کتاب و ادبیات ایران داده می‌شود نیز می‌توان فهمید که مردم ایران روزانه چقدر کتاب می‌خوانند.
وی با تأکید بر توسعه و تجهیز کتابخانه‌های سراسر کشور در راستای افزایش سرانه مطالعه جامعه ایرانی گفت: در کشورهای خارجی زیرساخت‌های بسیار خوبی برای دسترسی همگان به کتاب وجود دارد، به‌طوری‌که آمار کتابفروشی‌ها و کتابخانه‌های مجهز، به‌روز و کارآمد بسیار زیاد است. ما نیز اگر کتابخانه‌های به‌روز و مجهزی داشته باشیم و کتابفروشی‌ها را در استان‌های سراسر کشور توسعه دهیم، آن‌وقت می‌توان فهمید که سرانه مطالعه چقدر است.
عضو هیأت‌مدیره انجمن ناشران فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان در ادامه افزود: کارگزاری‌ها و آژانس‌های ادبی ما که می‌توانند در بازارهای جهانی و بخش بین‌الملل، تجارت نمایشگاه را رونق دهند، فعالیت کمرنگی دارند یا اصلاً فعال نیستند و صرفاً یک غرفه سوت و کور دارند، بعد به قول معروف توپ را می‌اندازند در زمین متولیان فرهنگی که این موضوع قابل تأمل و بررسی است. یکی از راهکارها این است که باید آژانس‌های ادبی بخش خصوصی فعال شوند.
وی گفت: اشکال ما این است که تصور می‌کنیم همه کتاب‌های ما بازار جهانی دارد. ایران در مقایسه با سایر کشورها در بخشی از حوزه‌های فرهنگی رویکرد کاملاً متفاوتی دارد، اما در حوزه‌هایی ارزش افزوده بالایی داریم. مثلاً ما در تولید کتاب‌های مرجع و تولید علم و چاپ مقالات علمی در مجامع بین‌المللی بسیار موفق هستیم و کتاب‌های علمی تازه انتشار یافته ما از جایگاه بسیار خوب علمی در دنیا برخوردار است. این امر با یک جستجوی ساده در فضای مجازی و بررسی خروجی حجم مقالات علمی دانشجویان و محققان دانشگاه‌های ایرانی قابل اثبات است. مهمتر از همه اینکه ایران در تولید و انتشار کتاب‌های شیعه و کتاب‌های مرجع دینی نیز در دنیا اول است. امروزه در بازارهای جهانی، کتاب‌های حوزه‌های دین، قرآن‌پژوهی، ادبی و شعر شاعران نام‌آشنای ایران مانند خیام، سعدی، حافظ، مولانا و کتاب‌های حوزه دفاع مقدس و مقاومت طرفداران زیادی دارد و این موارد ارزش افزوده‌هایی است که ما در کشور داریم و باید آنها را توسعه دهیم.
این ناشر گفت: برای پیداکردن جایگاه خوب کتاب‌های ایرانی در بازارهای جهانی به‌جای اینکه به هزاران هزار کتاب فکر کنیم، می‌توانیم کتاب‌هایی را که مورد علاقه مردم کشورهای مختلف است را طبقه‌بندی و عرضه کنیم و در این زمینه نیز دولت باید آژانس‌های ادبی را حمایت کند. نقش اقتصادی کتاب در بازارهای جهانی کاملاً مشهود است. به‌عنوان مثال چیزی که تاکنون مشاهده کرده‌ام این بوده که رایزن‌های فرهنگی کشور فرانسه به ناشران ایرانی برای چاپ و ترجمه کتاب‌های فرانسوی به زبان فارسی پیشنهاداتی می‌دهند و هزینه آن را نیز دولت فرانسه پرداخت می‌کند.
وی افزود: به‌نظر می‌رسد آژانس‌های ادبی باید بیش از پیش در این زمینه کار کنند و دولت نیز می‌تواند با حمایت خود آژانس‌های ادبی را در این زمینه یاری کند. جالب است بدانید ما در تصویرگری کتاب کودک بسیار موفق بوده‌ایم و تصویرگران ایرانی در کشورهای حوزه خلیج فارس، آمریکا و چین شناخته شده هستند و آثارشان فوق‌العاده است. ما در حوزه تصویرگری و کتاب کودک ارزش افزوده و در جهان حرف برای گفتن داریم.
محمدتقی حق‌بین در پایان درباره مشارکت کتابفروشی‌ها در نمایشگاه کتاب که برای نخستین‌بار در سی‌وچهارمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رخ می‌دهد، گفت: ناشران نباید از حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب ناراحت و نگران شوند و به‌نوعی آنها را رقیب خود بدانند. حضور کتابفروشان امسال برای نخستین‌بار تنها در بخش مجازی نمایشگاه کتاب و به منظور حمایت از کتابفروشان و در راستای تقویت و اصلاح چرخه توزیع کتاب صورت گرفته است.
وی افزود: بسیاری از کتابفروشان در سال‌های گذشته گله‌مند بودند که با برگزاری نمایشگاه کتاب دچار رکود می‌شوند، لذا این دغدغه تصمیم‌گیران در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در طول این سال‌ها بود که در سی‌وچهارمین دوره برگزاری نمایشگاه کتاب به آن عمل شد. امسال معین شد تا کتابفروشان موجودی کتاب‌های خود را تحت ضوابط نمایشگاه به فروش برسانند و آنها نیز از نمایشگاه بهره‌مند شوند. مردم نیز با مراجعه به درگاه مجازی نمایشگاه می‌توانند کتاب‌های مورد نظر خود را ابتدا با دسته‌بندی ناشران و سپس کتابفروشی‌ها با قیمت‌های مختلف مشاهده کنند و بر اساس سلیقه و درخواست خود، کتاب مورد نظرشان را سفارش دهند. باید اطلاع‌رسانی درستی صورت گیرد تا ناشران بدانند حضور کتابفروشان در کنار آنها به نفع همه کتاب‌دوستان است.
نظر شما