«زرنگاران خورشیدوش» تماشایی شد/ تاثیر نور بر رنگ تذهیب و نگارگری

به گزارش خبرنگار مهر، مراسم افتتاحیه نمایشگاه گروهی تذهیب‌کاران با عنوان «زرنگاران خورشیدوش» صبح دوشنبه اول خردادماه با حضور اساتید نگارگری در بنیاد ایرانشناسی برگزار شد.

محمدعلی رجبی دوانی هنرمند، پژوهشگر و نویسنده در سخنانی گفت: خیلی خوشوقتم توفیق حضور در بین هنرمندان هستم و یکی از بزرگان عزیز آقای تاکستانی با بیش از نیم قرن تجربه اینجا حضور دارند. خدا را شاکرم یکی دیگر از اساتید بزرگوار آقای آقامیری شاگردان عزیز و بزرگی چون زینب شاهی و محسن آقامیری تربیت کرده‌اند که امروز آثارشان در این نمایشگاه روی دیوار رفته است.

وی بیان کرد: استاد آقامیری بزرگ دارای ویژگی‌های هم هستند که تنها به ایشان برمی‌گردد و این استاد بزرگترین خدمت را به نگارگری کردند و شاگردان بسیاری تربیت کردند.

رجبی دوانی اظهار کرد: با خودم قرار گذاشتم آخرین تحقیقم نیز برای ارائه اینجا بیان کنم. آقای شریف‌زاده اشاراتی به نور کردند که تمام فرهنگ شرق به نور توجه دارد که بتواند صورت‌ها و جلوه‌های نور را به منصه ظهور بگذارد.

وی همچنین به ویژگی‌های رنگ در آثار نگارگری و تذهیب اشاره کرد و درباره آن توضیح داد: رنگ در فرهنگ ایرانی به معنای فرهنگ غربی نیست؛ در علم رنگ‌ها بازتابی از فتون‌های مازادی هستند که بر اشیا می‌خورند و چشم نمی‌تواند آنها را تشخیص دهد اما در هنر سنتی ما و عرفای ما معتقدند که اینها نی‌رنگ هستند و رنگ نیستند. حالا سوال اینجاست که رنگ چیست؟ ما وقتی می‌خواهیم امتیازی به کسی بدهیم به داشته‌هایش امتیاز می‌دهیم نه به نداشته‌هایش. به هنرمند ارزشی می‌دهیم که آنها را بروز می‌دهد. بنابراین نورهای باز پس‌زده شده نشانه رنگ نیستند اما مکانیزم چشم ما آنها را به صورت رنگ می‌بیند.

این پژوهشگر بیان کرد: عرفای ما وقتی بحث رنگ می‌کنند این رویه باز پس زده شدن را رنگ نمی‌دانند و رنگ واقعی را اشیایی می‌دانند که توانسته جذب کند مثل یک عالم. در کتاب آخرم بسیار در این مورد سخن گفتم و همچنین درباره سلسله آدابی که چشم دل را باز می‌کند، صحبت کرده‌ام که آن چشم با یک سیر و سلوکی باز می‌شود.

وی با مطرح کردن این سوال که آیا ذات شیء دارای رنگ است، گفت: شیء صفاتی دارد که رنگ را جذب می‌کند و نور سبب مشاهده رنگ می‌شود. نگارگری ما را با پالت رنگ ایرانی می‌شناسند و هنرمندان دنیا سر و دست می‌شکنند که بدانند چطور این رنگ‌ها به وجود آمدند. رنگ لاجورد، مادر رنگ‌هاست و اکثر رنگ‌ها را در بردارد و به عنوان رنگ متن قرار می‌گیرد و برخلاف ما، غربی‌ها رنگ سیاه یا خاکستری را متن قرار می‌دهند. در واقع رنگ لاجورد، از اکتشافات بزرگ هنرمندان ما بوده است.

رجبی دوانی عنوان کرد: رنگ لاجورد و طلا از رنگ‌های اصلی نگارگری ایرانی است؛ لاجورد آن‌سوی رنگ طلاست و اگر یک عکس از یک اثر تذهیب بگیرید یا رنگ طلا و لاجورد را کنار هم بگذارید، متوجه می‌شوید که از یک طرف طلایی و از یک طرف لاجوردی دیده می‌شود. همه رنگ‌ها مثل الفبایی هستند که به شما می‌گوید ریتم حیات و زندگی‌تان چیست و شما می‌توانید خودتان را با این رنگ‌ها نشان دهید.

وی بیان کرد: در واقع طرح اثر، تفکر و رنگ اثر باطن وجودی هنرمند را نمایان می‌سازد و به عنوان هنرمند باید خودتان را رها کنید؛ همان رها کردنی که حافظ می‌گوید «تو خود حجاب خودی حافظ، از میان بردار».

رجبی دوانی در پایان گفت: ما در نگارگری دو عالم داریم؛ اول، عالم نگارگری که شخص در آن بدون اینکه امضا کرده باشد، مشخص است و با مراتبی از تجربه و کار می‌تواند این مهم را رقم بزند. دوم، عالم تذهیب است که به قرب فرایض می‌رسد و طرح‌هایش در مساجد، قرآن و … کاربرد دارد. این جایگاه والا جایگاه کسانی است که عهد کردند به مقام والا برسند.

در پایان این مراسم، از اثر مشترک تذهیب زینب شاهی و محسن آقامیری توسط محمدعلی رجبی دوانی، عبدالمجید شریف‌زاده و آقای تاکستانی رونمایی به عمل آمد.

در این مراسم عبدالمجید شریف‌زاده سخنانی درباره نور و رنگ در نگارگری ایرانی پرداخت. همچنین، سجاد پورقناد و ساعد صفرپور نیز به اجرای قطعاتی از موسیقی ایرانی پرداختند.

در پایان نیز نمایشگاه گروهی تذهیب «زرنگاران خورشیدوش» در تالار ۴۰۱ بنیاد ایرانشناسی افتتاح شد.