خبرگزاری مهر، گروه سیاست- محمد مهاجرانی: در دهه‌های اخیر کشورهای جنوب شرق آسیا با رشد اقتصادی سریع و پایدار خود تعجب و تحسین صاحب نظران مسائل توسعه را برانگیخته اند که در خصوص ریشه یابی موفقیت اقتصادهای شرق آسیا، در مجموع دو دسته نظریه وجود دارد، گروهی معتقدند عامل اصلی این معجزه دولت و دخالت‌های فعالانه انتخابی و آگاهانه آن در اقتصاد بازار بوده است. گروه دیگر که همان نئولیبرال ها هستند می‌توان نظراتشان را در دیدگاه‌های بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان جهانی تجارت نسبت به شرق آسیا جستجو کرد، عقیده دارند که علت این معجزه دخالت محدود دولت و اجازه به نیروهای بازار برای کنش نامحدود و آزادانه، انحراف اندک در قیمت‌ها، ثبات اقتصاد کلان و توجه به وضعیت نسبی بوده است.
اما توجه به آمار و ارقام نشان می‌دهد که رابطه قطعی بین رشد اقتصادی و مداخله یا عدم مداخله دولت در این توسعه اقتصادی وجود ندارد، بلکه به نظر می‌رسد نقش امنیت به عنوان عنصر اصلی سیاست خارجی توسعه محور و همگرایانه کشورهای جنوب شرق آسیا در قالب آسه‌آن نقش کلیدی را بازی کرده است.
سازمان امنیتی جنوب شرق آسیا موسوم به آسه آن در سال ۱۹۶۷ میلادی و در فضای متأثر از جنگ سرد با مشارکت پنج کشور مالزی تایلند اندونزی سنگاپور و فیلیپین پایه گذاری شد. کشورهای این مجموعه همگرایی با کشورهای همسایه، رفع تنش، تقویت پیوندهای درون منطقه‌ای و تعامل در سطح بین المللی را به عنوان اولویت‌های خود در سیاست خارجی تعریف کردند که همین امر زمینه ساز تقویت همکاری‌های منطقه‌ای در قالب آسه‌آن گردید.
این سازمان منطقه‌ای در جنوب شرق آسیا با پنج عضو مؤسسه ایجاد شد و سپس تا سال ۱۹۹۹ اعضای آن به ۱۰ عضو افزایش یافتند و کشورهای اخیر که اقتصاد سوسیالیستی داشتند با کشورهای با اقتصاد بیشتر لیبرال در یک سازمان قرار گرفتند.
آسه‌آن غول نوظهور آینده اقتصاد جهان
به موازات تشدید پدیده جهانی شدن اقتصاد که ویژگی اصلی آن درهم‌تنیدگی اقتصادهای ملی در یک شبکه بین المللی است، نقش سازمان‌های منطقه‌ای در رشد و بهبود اقتصادهای اعضاِ آن اهمیت پیدا می‌کند. آسه‌آن از زمان تشکیل بر روی همگرایی سیاسی تلاش زیادی کرده است و در واقع حفظ ثبات و سیاسی و آرامش در منطقه را لازمه توسعه و ثبات اقتصادی فرض کرده است.
همگرایی منطقه‌ای اعضای آسه‌آن از تجارت ترجیحی آغاز شد و به تدریج به منطقه تجارت آزاد گسترش یافت و نهادهای آن نیز تخصصی‌تر شدند به گونه‌ای که ۳ نهاد اصلی آن عهده دار نزدیکی منافع کشورهای عضو به یکدیگر شدند و همین موضوع سبب شد کارشناسان مختلف آسه‌آن را به‌عنوان نمونه‌ای با موفقیت نسبی مطرح کنند.
آسه‌آن در حال حاضر در مرکز همکاری‌های اقتصادی شرق آسیا به صورت ویژه و آسیاپاسیفیک به صورت عام قرار گرفته است. مجموعه کشورهای آسه‌آن به عنوان پنجمین اقتصاد بزرگ شناخته می‌شود. قلمرو جغرافیایی این اتحادیه ۵۱۸/۵۲۲/۴ کیلومتر مربع بوده و جمعیتی قریب به ۶۵۰ میلیون نفر دارد که پس از اتحادیه نفتا (آمریکا، کانادا و مکزیک) و اتحادیه اروپا، سومین بلوک تجاری در جهان به شمار می‌آید و برخی از اعضای آن مانند اندونزی در صدد هستند تا سال ۲۰۳۰ به رتبه چهارم در اقتصاد جهان تبدیل شوند.
در حال حاضر حجم تجارت جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسه‌آن در سال ۲۰۲۱ به ۱.۱ میلیارد دلار رسیده است.
نگاهی به پرجمعیت‌ترین کشور اسلامی
اندونزی یک مجمع الجزایر با جمعیت ۲۳۸ میلیون نفر است که چهارمین کشور پرجمعیت جهان و اولین کشور جهان اسلام به لحاظ جمعیتی است. این کشور بین سالهای ۱۷۴۰ تا ۱۹۴۲ مستعمره هلند بود و از سال ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۵ به اشغال ژاپن درآمد که در نهایت پس از جنگ جهانی دوم و پس از چهار سال جنگ متناوب تحت فشارهای جهانی، هلندی‌ها به اتحادیه بین المللی هلند و اندونزی رضایت دادند. اندونزی در سیاست خارجی مستقل و فعال جهت منافع ملی کشور به ویژه حمایت از توسعه ملی است. روابط خارجی این کشور با هدف تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین المللی برای تأمین منافع مالی تنظیم شده است.
فرصت‌ها و بایسته‌های همکاری با اندونزی
فرصت‌های اقتصادی مهم برای همکاری با اندونزی و از طرف دیگر توجه به این کشور به عنوان یک عنصر مهم و بازیگر فعال در سازمان آسه‌آن که توانایی استحکام پیوند میان جمهوری اسلامی ایران و سازمان آسه‌آن را دارد، توجه کارگزاران و معماران سیاست خارجی کشورمان را به توسعه روابط با این کشور معطوف کرد و در همین راستا حجت‌الاسلام رئیسی به عنوان عالی‌ترین مقام دولتی ایران روز دوشنبه (۱ خرداد) به دعوت «جوکو ویدودو» رئیس جمهور اندونزی عازم جاکارتا شد. رئیس جمهور پیش از عزیمت به این سفر در سخنانی سطح روابط اقتصادی و تجاری را قابل توجه دانست و افزود: این سطح روابط دو کشور قابل قبول نیست و باید به دنبال ارتقای آن باشیم.
وی افزود: همکاری با کشورهای همسو جزو سیاست همسایگی دولت است و سیاست ارتباط با کشورهای مسلمان که اندونزی به عنوان کشوری پرجمعیت دارای جایگاه ممتاز است. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان کشوری بزرگ و همچنین کشوری همسو با اندونزی ارتباطات خوبی خواهد داشت و این سفر هم نقطه عطفی برای توسعه روابط بین دو کشور و دو ملت است.
دوره ریاست اندونزی بر آسه‌آن فرصت مغتنم برای توسعه ارتباط با این سازمان منطقه‌ای
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان نیز با انتشار مقاله‌ای در یکی از رسانه‌های اندونزی با اشاره با سابقه دیرینه روابط دو کشور نوشت: با علم به ضرورت تقویت مناسبات منطقه‌ای، ضمن تحسین عملکرد سازمان آ سه‌آن و تأکید بر اراده جمهوری اسلامی ایران نسبت به توسعه روابط با اعضای آن نهاد در پرتو پیمان مودت و دوستی که در سال ۲۰۱۷ بین طرفین منعقد شده است، ریاست اندونزی بر این سازمان را فرصت مغتنمی برای توسعه روابط با سایر اعضای این نهاد مترقی می‌دانیم و از امکان برقراریپیوندهای منطقه‌ای بین آ سه آن و سازمان همکاری‌های اقتصادی اکو (در غرب آسیا) استقبال می‌کنیم.
رئیسی پس از ورود به جاکارتا و انجام مذاکرات با رئیس جمهور این کشور، در یک نشست مطبوعاتی مشترک با همتای اندونزیایی خود با اشاره به هدفگذاری انجام شده برای رساندن حجم مبادلات تجاری دو کشور به رقم ۲۰ میلیارد دلار افزود: البته دو کشور تصمیم گرفته‌اند که مبادلات خود را با ارزهای ملی انجام دهند.
همچنین مقامات عالی رتبه ایران و اندونزی در راستای گسترش و تعمیق تعاملات اقتصادی و سیاسی ۱۱ سند و تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.
تفاهم‌نامه تجارت ترجیحی، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌ای دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی، فناوری و نوآوری و همکاری دو جانبه در زمینه نفت و گاز از جمله اسناد همکاری امضا شده میان وزرای امور خارجه، ارتباطات و فناوری اطلاعات، نفت، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و معاون وزیر صمت با همتایان اندونزیایی بود.
امضای ۱۱ سند همکاری و حذف دلار از معاملات تجاری ایران و اندونزی
رئیسی همچنین در جمع مردم اندونزی در مرکز اسلامی جارکارتا به سخنرانی پرداخت و ادعای آمریکا و غرب درباره دموکراسی را دروغ دانست و خاطرنشان کرد: اگر دنبال دموکراسی هستید بگذارید در فلسطین‌ها خودشان سرنوشت شأن را رقم بزنند. بگذارید در یمن و افغانستان خودشان تصمیم بگیرند، چرا در امور آن دخالت می‌کنید؟ کشورهای غربی و آمریکا دنبال دموکراسی نیستند دنبال سلطه‌طلبی و غارت ثروت ملت‌ها هستند.
پوآن ماهارانی رئیس مجلس نمایندگان اندونزی نیز دیدار رئیسی ضمن اعلام حمایت پارلمان این کشور از توافقات صورت گرفته در این سفر اظهار داشت: یقین دارم روابط دو کشور نه فقط در زمینه سیاسی بلکه در حوزه‌های اقتصادی و پزشکی و به ویژه تولیدات دارویی توسعه خواهد یافت.
رئیسی همچنین در دیدار «بامبانگ سوساتیو» رئیس مجلس مشورتی خلق این کشور با بیان اینکه نظم جهانی شکل جدیدی به خود گرفته است، دوره یکجانبه‌گرایی را رو به پایان دانست و گفت: با ایجاد این تغییرات قدرت‌های جدیدی در عالم شکل می‌گیرد که این به نفع کشورهای در حال توسعه است و بر این اساس رسیدن مردم مظلوم فلسطین، یمن و میانمار به حقوق‌شان را بسیار نزدیک می‌دانیم.
متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز سه شنبه به وقت محلی در پاسخ به سوالی درباره واکنش به سفر رئیس جمهور ایران به اندونزی گفت: من نظر خاصی در خصوص این سفر ندارم. این مقام آمریکایی در عین حال در تداوم سیاست‌های شکست خورده فشار حداکثری آمریکا علیه ملت ایران افزود که تحریم‌های آمریکا علیه ایران همچنان به صورت کامل اجرا می‌شوند و در این زمینه تردید نکرده ایم.
رئیسی در پایان برنامه‌های سفر دو روزه رسمی خود به اندونزی، ظهر چهارشنبه با حضور در مسجد استقلال این کشور، ضمن اقامه نماز جماعت ظهر، در سخنانی برخورداری مردم اندونزی از قدرت تحلیل مسائل را بسیار ارزنده توصیف و تصریح کرد: دشمنان می‌خواهند با فضاسازی رسانه‌ای و با تکیه بر قدرت امپراطوری رسانه‌ای جاهلیت مدرن را حاکم کرده و امکان تحلیل را از جوان‌های ما بگیرند، اما آشنایی مردم و جوانان اندونزیایی با ترفندهای دشمن مایه خوشحالی است.
می‌توان اینگونه نتیجه گرفت، نقش و جایگاه جهانی آسیا و تعامل و همکاری‌های بین کشورهای آسیایی یکی از سرفصل‌های مهم روابط بین الملل به شمار می‌رود. در همین رهگذر همگرایی آسیایی و جهت گیری مطلوب نسبت به تحولات و معادلات این قاره کهن و درک منافع جمعی و مشترک ملل آسیایی از جمله موضوعات مهمی است که اینک در ادبیات مطالعات آسیایی و بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است.
آسیا از حیث جغرافیایی بزرگترین و پهناورترین قاره و از منظر تاریخی خاستگاه کهن‌ترین فرهنگ و تمدن‌های جهان است. این قاره با سرمایه‌های درخشان فرهنگی، ادبی، هنری و علمی دیرینه و پایدار نقشه برجسته‌ای در تاریخ و تمدن جهانی بر عهده داشته است.
تمدن‌های متنوع آسیایی به رغم تبار و ریشه‌های مذهبی قومی ملی و زبانی گوناگون، محیط مساعدی را برای همکاری تعامل و دادوستد فرهنگی فراهم آورده است که موجب تقویت درک مشترک و تفاهم در این قاره شده است.
دشمنان خبیث علیه همگرایی در آسیا
البته همگرایی در آسیا دشمنانی خبیثی مانند آمریکا و رژیم صهیونیستی دارد که درصدد هستند با ادامه حضور در معادلات آسیای و گسترش هنجارها و معیارهای شیوه زیست غربی، جهت متفاوتی به تحولات و معادلات این حوزه بخشیده و مانع از آن شود که همگرایی آسیا به چالشی علیه منافع آن‌ها تبدیل گردد.
جمهوری اسلامی ایران در مقام بازیگر برجسته آسیای غربی، آسیای مرکزی، خلیج فارس و خاورمیانه و برخوردار از موقعیت ژئواستراتژیک و جایگاه سیاسی، فرهنگی و تاریخی و همچنین بهره‌مندی از وجود منابع فراوان انرژی، موقعیت ویژه‌ای برای توجه کشورهای آسیایی خلق کرده است.
در همین راستا دولت سیزدهم یکی از محورهای سیاست خارجی خود را بر محور توجه به همسایگان و توسعه روابط با کشورهای آسیا متمرکز ساخته است.
دیپلماسی فعال منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در دولت سیزدهم
در همین زمینه، مجتبی یوسفی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به سفر اخیر رئیس جمهور به اندونزی، اظهار داشت: توسعه روابط میان ایران و اندونزی اهمیت زیادی دارد و سفر رئیس جمهور به این کشور در وهله اول با هدف تقویت مناسبات اقتصادی میان دو کشور بود.
وی ادامه داد: از سوی دیگر اندونزی یک کشور مسلمان است و سفر رئیس‌جمهور به این کشور و افزایش روابط ایران و اندونزی پیام مهمی به کشورهایی دارد که دشمن اسلام و مسلمانان هستند و به آنان نشان می‌دهد که روابط کشورهای مسلمان با یکدیگر روز به روز ارتقا می‌یابد.
عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: دولت سیزدهم دیپلماسی فعال منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را به خوبی در دستورکار خود قرار و نشان داده است که به شرط حفظ منافع ملی، با همه کشورها مذاکره می‌کند.
نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی متذکر شد: ما یادمان نرفته دولت سابق که ادعا داشت زبان دنیا را بلد است، فقط به ارتباط با آمریکا و چهار کشور اروپایی اعتقاد داشت و برخی از کشورها از جمله در شرق آسیا مغفول مانده بودند.
یوسفی تاکید کرد: دولت سیزدهم به همه مناطق دنیا توجه دارد و سفر اخیر رئیس جمهور به اندونزی هم نشان داد که دولت به تقویت روابط با کشورهای شرق آسیا اعتقاد عملی دارد.
اندونزی دروازه ارتباط بین ایران و آسه آن
محسن زنگنه در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره آثار سفر رئیس جمهور به اندونزی، اطهار داشت: سفر رئیس جمهور به اندونزی تأثیر مثبتی برای دو کشور دارد و ارتباط ایران با اندونزی که بزرگترین کشور اسلامی است، برای ما بسیار اهمیت دارد.
وی بیان کرد: اندونزی از لحاظ رشد اقتصادی در بین کشورهای آسیایی کم‌نظیر و در برخی از سال‌ها بی‌نظیر بوده است. موید این مسئله آن است که زمانی که بحران سال ۲۰۱۰ در شرق آسیا رخ داد، تنها کشوری که آسیب ندید و در آن سال‌ها رشد اقتصادی ۶ تا ۸ درصد را تجربه کرد، اندونزی بود.
نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: الان اندونزی به یکی از کشورهایی تبدیل شده که بسیاری از برندهای دنیا در آنجا تولید محصول و تکنولوژی می‌کنند و تقویت ارتباط با اندونزی که در سفر رئیس جمهور به این کشور مورد تاکید قرار گرفت، می‌تواند به ما برای مقابله با تحریم‌ها کمک کند.
نماینده مردم تربت حیدریه در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: در سفر رئیس جمهور به اندونزی توافقات خوبی منعقد شد که تأثیر زیادی در بهبود روابط دو کشور به لحاظ تجاری دارد و باعث می‌شود نقش بیگانگان در منطقه کمرنگ‌تر شود.
زنگنه تاکید کرد: اندونزی جزو آسه‌آن و گروه ۲۰ است. باید مراودات اقتصادی ایران و اندونزی افزایش پیدا کند. از آنجایی که اندونزی عضو آسه‌آن است، تقویت روابط ایران و اندونزی می‌تواند باعث شود اندونزی دروازه ارتباط بین ایران و سایر کشورهای عضو آسه‌آن شود.
وی بیان کرد: همچنین یکی از ظرفیت‌های و قابلیت‌های بسیار خوب کشور ما، صادرات خدمات فنی و مهندسی به اندونزی است که در سالهای گذشته برخی از شرکت‌های وزارت نیرو مانند مپنا توانستند پروژه‌های بسیار خوبی را در آنجا ایجاد کنند.
نظر شما