اردوغان چگونه پیروز انتخابات ریاست جمهوری ترکیه شد؟

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: رجب طیب اردوغان نامزد ائتلاف جمهور پیروز شد و با کسب ۵۲ درصد آرا (۲۷ میلیون و ۸۰۰ هزار رأی)، برای سومین بار به عنوان رئیس جمهور ترکیه برگزیده شد. رقیب او کمال قلیچداراوغلو نامزد مورد حمایت ائتلاف ملت نیز ۴۸ درصد آرای مردم (۲۵ میلیون و ۵۰۰ هزار رأی) را به دست آورد. این بار هم ۸۷ درصد از واجدین شرایط رأی دادن، پای صندوق‌های رأی رفتند و مردم ترکیه از این حیث، رکورد بالایی از میزان علاقه مندی به سرنوشت سیاسی را ثبت کردند.

رجب طیب اردوغان رهبر حزب عدالت و توسعه در سخنرانی حماسی و عاطفی در جمع هواداران خود، در آغاز برای چند لحظه با یک ترانه که از بلندگو پخش می‌شد همراهی کرد و با صدای بلند آواز خواند و سپس در یک نطق کوتاه، رقیب خود کمال قلیچداراوغلو را تحقیر کرد و از هواداران خواست، عبارت «بای بای کمال» را تکرار کنند.

روزنامه ملی گرای میلاد، با چاپ یک نقاشی تاریخی در کنار اردوغان، رئیس جمهور ترکیه را با پادشاه بزرگ عثمانی و فاتح استانبول یعنی سلطان محمد فاتح مقایسه کرده اما روزنامه سوزجو از مهمترین روزنامه‌های منتقد اردوغان، اعلام کرده که تورم ترکیه را فرا گرفته و دولت اردوغان، برای رها کردن مردم از این تنگنای سخت، برنامه خاصی ندارد.

پیروزی اردوغان، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه و جهان داشت. الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، شیاع السودانی نخست وزیر عراق و چندین چهره آمریکای لاتین، از نخستین رهبران و سیاستمدارانی بودند که پیروزی اردوغان را به او تبریک گفتند.

ترکیه، هندوانه‌ای که دو نیمه شد

حالا که اردوغان تنها با اختلاف ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار رأی برنده شده است، ناظرین سیاسی معتقدند که آرای بالای رقیب او را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.

بکر آغردار مدیرعامل شکرت تحقیقات و نظرسنجی کُندا، از نخستین تحلیلگرانی بود که درباره نتایج انتخابات ریاست جمهوری ترکیه اظهار نظر کرد. او در گفتگو با شبکه تلویزیونی فاکس تی.وی ترکیه گفت: «به نتایج آرا نگاه کنید. اردوغان با نتیجه ۵۲ به ۴۸ برنده شده است. بر اساس قوانین دموکراسی و انتخابات، او پیروز است. اما اختلاف رأی بسیار ناچیز است و حالا می‌توانیم بگوییم که ترکیه، عملاً مانند یک هندوانه، از وسط قاچ شده و تبدیل به دو نیمه مساوی شده است. نیمی از مردم ترکیه در یک سر قطب و نیم دیگر نیز در سر دیگر قطب سیاسی و اجتماعی جمع شده اند و ظاهراً تحت هیچ شرایطی به هم نمی رسند. این همه تحول سیاسی و اقتصادی روی داده اما بر آرای مردم اثر نگذاشته است. چرا؟ چون ما در واقع انتخابات نداریم! ما فقط سرشماری داریم! ما هر بار جمع می‌شویم تا تعداد علاقه مندان به این دو نصف هندوانه را سرشماری کنیم».

مصطفی قارا علی اوغلو از دیگر تحلیلگران ترکیه نیز در این مورد نوشته است: «در دموکراسی‌ها هیچ قدرتی برتر از اراده مردم نیست. رأی دهندگان به حرف مخالفین اردوغان اعتنا نکرده و دستور کار خود را دنبال کردند و بر این اساس رأی دادند. اردوغان، خطر بقا را در اولویت سخنرانی‌های خود قرار داد و چنین چیزی توجه رأی دهندگان را جلب کرد. طیب اردوغان مطمئناً به پیروزی رسیده است که شایسته تحسین بزرگ است. این بزرگترین پیروزی زندگی سیاسی اوست. چرا که با نگاهی به پنج سالی که پشت سر گذاشته، حتی خودش هم انتظار نداشت چنین نتیجه‌ای به دست آورد. او دوباره رئیس جمهور شد و در پارلمان نیز، برتری را از دست نداد. او در عرض ۱۵ روز به هر چیزی که آرزویش را داشت رسید و دوباره این امتیاز را به دست آورد که برای پنج سال آینده کشور را اداره کند».

او در ادامه نوشته می‌گوید: «در تحلیل اینکه چرا قلیچداراوغلو شکست خورد و اردوغان چگونه پیروز شد، نکات فراوانی برای گفتن وجود دارد، اما هیچ کدام مهمتر از این نیست که بدانیم از لحاظ ساختار جامعه شناسی ترکیه، با اکثریت ۶۵ درصد محافظه‌کار - ملی‌گرا - راست‌گرا، باز هم کسب رأی ۴۸ درصدی توسط بلوک سکولاری که در شرایط عادی تنها ۳۰ درصد رأی دارد، موضوع مهمی است».

اردوغان و بحران اقتصادی

طی روزهای گذشته، اردوغان چندین بار اعلام کرده که به زودی یکی از بانک‌های مهم حوزه خلیج فارس، در ترکیه دست به سرمایه گذاری می‌زند. اما اعلام این خبر، باعث شد که منتقدین اردوغان، لب به سخن بگشایند و یک بار دیگر سیاست‌های مالی و پولی او را زیر سوال ببرند. آنان معتقدند که اقتصاد ترکیه، برای خروج از شرایط بحرانی، به یک برنامه و نقشه راه روشن نیاز دارد و نمی‌توان تا ابد، با سرمایه قطر، امارات متحده عربی و کویت، به فعالیت اقتصادی ادامه داد.

کارشناسان معتقدند که دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، برنامه ویژه ای برای گذار از بحران اقتصادی ندارد و ترکیه؛ در آخرین دوره ریاست جمهوری اردوغان، شرایط سختی را سپری خواهد کرد. اما خود اردوغان چنین دیدگاهی ندارد و دیشب، برای چندمین بار در میان سخنان خود، از عبارت بلندپروازانه «قرن ترکیه» استفاده کرد. اردوغان در سخنان خود، به این اشاره کرد که مردم ترکیه در انتخابات اخیر به «قرن ترکیه» رأی داده اند و این یک مژده تاریخی است.

تقویت گفتمان ملی گرایی در ترکیه

اغلب ناظران سیاسی ترکیه بر این باورند که ملی گرایان راست افراطی در پیروزی اردوغان نقش مهمی ایفا کرده اند و این پیروزی، دستاورد مشترک محافظه کاران و ملی گرایان است. دولت باغچلی رهبر حزب حرمت ملی، مصطفی دستیجی رهبر حزب وحدت بزرگ، سینان اوغان نامزد دور نخست انتخابات، هر سه به عنوان سیاستمداران ملی گرا در کنار دو چهره اسلامی یعنی فاتح اربکان فرزند ارشد نخست وزیر فقید ترکیه و همچنین ذکریا یاپیجی اوغلو رهبر یک حزب اسلامی کُردی، همگی در کنار اردوغان ایستادند و در مجموع، شعار مشترک همه این رهبران، این بود که اردوغان تنها رهبری است که می‌تواند حافظ بقا و امنیت ترکیه باشد.

تانجو توسون، استاد دانشگاه علوم سیاسی ترکیه در مورد اصلی ترین دلیل پیروزی اردوغان می‌گوید: «بخش مهمی از رأی دهندگانی که در دور نخست به سینان اوغان رأی دادند، این بار به اردوغان رأی دادند. در عین حال، حمایت امید اوزداغ ملی گرا از قلیچداراوغلو و تقویت برخی گفتمان‌های ملی گرایانه در ائتلاف ملت، تا حدودی از آرای کردهای حامی قلیچداراوغلو کاسته است».

حالا رجب طیب اردوغان به مدت ۵ سال دیگر فرصت دارد تا با حمایت شرکای خود در ائتلاف جمهور و با تکیه بر اختیارات گسترده نظام ریاستی، ترکیه را اداره کند. بر اساس شعارها و مطالبی که در کمپین‌های انتخاباتی اردوغان اعلام شده بود، سیاست خارجی و اهداف منطقه‌ای ترکیه در سالیان آتی، دستخوش تحول چندانی نخواهد شد. اما باید دید آیا اردوغان در چیدمان کابینه، باز هم از چهره‌های قدیمی استفاده می‌کند یا قصد دارد افراد جدید را به میدان بیاورد.