نگرانی از سرنوشت تاریک و فروپاشی/ تنها راه پایان جنگ سودان چیست؟

خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: سودان کشوری آفریقایی است که در طول ۶ دهه گذشته همواره درگیر مشکلات داخلی و جنگ و درگیری بوده و این بحران‌ها سر انجام منجر به تجزیه این کشور پهناور به دو بخش شمالی و جنوبی شد. از ۱۵ آوریل گذشته درگیری میان دو ژنرال یعنی عبدالفتاح البرهان فرمانده ارتش و نیروهای پشتیبانی سریع به فرماندهی ژنرال حمیدتی مصائب بسیاری برای مردم سودان به ویژه پایتخت این کشور به ارمغان آورده است.

کمبود مواد غذایی در کشوری که پیش از این هم به اندازه کافی درگیر مشکلات و جنگ داخلی به ویژه در دارفور در غرب این کشور بوده است، روزهای سختی را برای مردمان این کشور آفریقایی به همراه داشته است. طرف‌های نظامی درگیر در این کشور پول و ثروت این کشور را به قیمت معیشت شهروندان آن تباه کرده‌اند.

اثرات زیانبار جنگ بر اقتصاد سودان

بخش زیادی از مخارج عمومی دولت سودان صرف درگیری‌هایی شده که بحران‌های اقتصادی و معیشتی این کشور را تشدید کرده است و بنا به تاکید ناظران دلیل عدم توسعه در سودان نیز هزینه‌های بیش از حد برای درگیری‌های مسلحانه است که منجر به فقیر شدن شهروندان شده است. پیامدهای جنگ کنونی خطر جدیدی را در همه سطوح ایجاد می‌کند، به طوری که بیش از ۳ میلیون کارگر روزمزدی به فقر افتاده‌اند، علاوه بر کسانی که از کارخانجات، شرکت‌ها و سایر مؤسسات اخراج شده‌اند و یکی از بارزترین پیامدهای این جنگ، توقف تجارت و خرید و فروش در بازارهاست که موجب بیکاری تعداد بیش‌تری شده است.

بحران معیشتی خارطوم به تدریج سایر استان‌های سودان را که شاهد موج بزرگ آوارگی مردم بودند، نیز تحت تأثیر قرار داده است؛ به ویژه استان‌های الجزیره، النیل الابیض، نهر النیل و کردوان شمالی که شاهد افزایش قابل توجه قیمت کالاها و کمبود سایر کالاها بوده است. نرخ فقر در سودان پس از آغاز درگیری نظامی در سودان در پانزدهم آوریل گذشته و در پی توقف بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی و تخریب تأسیسات حیاتی به شدت افزایش یافته است. همه کسانی که از جنگ در خارطوم گریخته‌اند و آنهایی هم که باقی مانده‌اند فقیر تلقی می‌شوند و نیاز به حمایت دارند، زیرا ناخواسته شغل و کار خود را از دست داده‌اند.

خدمات ضروری مانند برق، آب و اینترنت تقریباً در مناطق درگیری کاملاً قطع شده است. صف‌های طولانی در مقابل نانوایی‌ها و مغازه‌های فروش زغال چوب طبیعی به دلیل نبود گاز پخت و پز دوباره بازگشته است.

اوضاع اسفبار بهداشتی و دارویی

نقض آتش‌بس از سوی طرف‌های درگیر در سودان مانعی بر سر راه هرگونه اقدام بشردوستانه به‌ویژه تحویل غذا و دارو است. با ادامه وضعیت فاجعه بار بهداشتی در سودان، بیماران به دنبال درمان همچنان به مراکز دیگر استان‌ها در سراسر سودان سفر می‌کنند.

طبق گزارش، سندیکای پزشکان سودان، ۶۷ درصد از بیمارستان‌های مجاور مناطق درگیری، تعطیل هستند و از ۸۹ بیمارستان اصلی در خارطوم و دیگر استان‌ها ۶۰ بیمارستان اصلاً خدمات ارائه نمی‌دهند و ۲۹ بیمارستان هم خدمات کلی یا جزئی فقط شامل خدمات اولیه ارائه می‌دهند و آنها هم به دلیل کمبود پرسنل درمان، تجهیزات پزشکی، جریان برق و شبکه آب در معرض تعطیلی هستند.

آوارگی ارمغان جنگ

روند مهاجرت شهروندان از خانه‌های خود در خارطوم به استان‌های دیگر ادامه دارد، گروه‌های بزرگی از خانواده‌ها از وحشت صدای شلیک تیر و گلوله توپخانه‌های طرف‌های درگیر در مسیر مهاجرت به مناطق امن تر هستند.

مذاکرات شکست خورده و درگیری تشدید شده است

از ابتدا هم مشخص بود که درگیری میان نیروهای دو ژنرال از طریق مذاکرات جده راه به جایی نمی‌برد تا اینکه روز پنجشنبه گذشته عربستان و آمریکا از توقف مذاکرات جده میان طرف‌های درگیر به علت نقض گسترده آتش بس خبر دادند. ساعات اولیه شنبه شهر ام درمان کانون درگیری‌های شدید میان طرفین بود که از هر دو طرف از سلاح سنگین و سبک استفاده کردند. شاهدان عینی از پرواز جنگنده‌ها و حملات توپخانه ای در جنوب خارطوم هم خبر دادند.

نگرانی از سرنوشت تاریک و فروپاشی

به هر حال آنچه درباره اوضاع کنونی سودان می‌توان گفت پیچیدگی اوضاع و نگرانی از فروپاشی و سرنوشت تاریک این کشور است به ویژه که ترکیب حاکم نظامیان و غیرنظامیان از ۱۱ آوریل ۲۰۱۹ و پس از سرنگونی عمر البشیر از اداره امور ناتوان بوده و نتوانسته‌اند که به درگیری‌ها پایان بدهند یا دوره انتقالی کنونی را با یک توافق رضایت‌بخش ملی و برگزاری انتخابات آزاد که تصمیم گیرنده آن مردم سودان باشند، به پایان برسانند.

در کنار این عوامل شاهد رشد نفوذ خارجی در این کشور هم هستیم. اوضاع سیاسی در این کشور شاهد بن بست است. اوضاع در کشوری که حدود هفتاد سال از درگیری سیاسی و نظامی رنج می‌برد، این اندازه وخیم نبوده است.

کلام پایانی

با توجه به روند جنگ کنونی در سودان، شواهدی که نشان دهنده پایان جنگ باشد به چشم نمی‌خورد و فشارهای میانجی گران یعنی عربستان و آمریکا هم نتوانسته است که به درگیری‌ها پایان دهد. آنچه مشخص و عیان است حمایتی است که از طرف‌های درگیر در جنگ به عمل می‌آید و گرنه اگر پشتگرمی وجود نداشت و حمایت مالی و تسلیحاتی نمی‌شدند که از جنگ و درگیری دست بر می‌داشتند.

متأسفانه برداشت اشتباهی که هر کدام از طرفین درگیر دارند مبنی بر اینکه می‌تواند دیگری را از پا دربیاورند موجب شده است که آتش بس راه به جایی نبرد و غرش توپ و سلاح‌های سنگین و سبک حاکم بر اوضاع باشد و این مردم بی دفاع هستند که قربانی امیال قدرت طلبان در سودان می‌شوند.

موضوع زمانی خطرناک‌تر می‌شود که مزدوران خارجی راه سودان را در پیش بگیرند به ویژه که معمولاً دلالان جنگ به محض اینکه بستر لازم را می‌بینند دست به کار می‌شوند و مزدوران هم در ازای دریافت پول وارد معرکه می‌شوند موضوع زمانی خطرناک‌تر می‌شود که مزدوران خارجی راه سودان را در پیش بگیرند به ویژه که معمولاً دلالان جنگ به محض اینکه بستر لازم را می‌بینند دست به کار می‌شوند و مزدوران هم در ازای دریافت پول وارد معرکه می‌شوند. شرایط زمانی وخیم‌تر می‌شود که نگاهی به کانون‌های بی ثباتی در قاره آفریقا به ویژه لیبی بیندازیم که مستعد ارسال مزدوران به جنگ سودان هستند.

متأسفانه در حال حاضر صدای گلوله و انفجارها و غرش جنگنده‌ها جایگزین ندای عقل شده است. غبار جنگ مانع از فرصت دادن به راه حل سیاسی شده است.

نگرانی زمان عمیق‌تر می‌شود که سرنوشت سیاسی سودان را طرف‌های درگیر در جنگ رقم بزنند و یا تبانی میان این نیروها با طرف‌های منطقه‌ای و بین المللی به وجود آید به ویژه که تحول ملی گرا و دموکراتیک متکی به جریان مدنی سازمان یافته و ریشه دار که برگرفته از منافع راهبردی ملت سودان باشد وجود ندارد.

درباره تحریم‌های اعمال شده از سوی آمریکا هم تأثیر زیادی نمی‌تواند بر روی طرف‌های درگیر داشته باشد؛ اما درباره میزان تأثیر این تحریم‌ها بر طرفین درگیر هم، تحلیلگران در این باره دو دسته هستند دسته نخست، بر این باورند که تحریم‌های آمریکا برارتش سودان که تجربه طولانی در زمینه مقابله با تحریم دارد نخواهد داشت و شاید نیروهای واکنش سریع از این تحریم به علت تعاملات مالی تأثیر بپذیرد.

دسته دوم بر این باورند که برعکس این ارتش سودان است که تأثیر خواهد پذیرفت زیرا نیاز به همکاری بین المللی دارد و نیروهای واکنش سریع تعامل خاصی با جهان خارج ندارد.

تنها راه فشار بر طرف‌های درگیر ممانعت از ورود تسلیحات بیشتر و منابع مالی به طرف‌های درگیر است زیرا تا زمانی که طلا و پول است و ارتباطاتی که با کشورهای همسایه هست این جنگ تمامی ندارد.

با نگاهی به شرایط ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع می‌توان گفت که ارتش جنگنده و نیروی هوایی دارد و نیروهای پشتیبانی سریع نیروی پیاده دارد اما سلاح سنگین و جنگنده ندارد.

خلاصه اینکه تا زمانی که منابع مالی طرف‌های درگیر خشک نشود این جنگ ادامه دارد. ثروتی که باید خرج رفاه و آبادانی سودان و سودانی‌ها شود یعنی ثروت طلا، هم اکنون صرف درگیری می‌شود. سودان با وجود اینکه بر روی دریایی از ثروت و ذخایر عظیم طلا قرار دارد اما مردمان آن فقیر هستند و این ثروت‌ها و منابع صرف هزینه جنگ می‌شود.