راه آهن شلمچه- بصره؛ ایران در چند قدمی اتصال به مدیترانه

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: آغاز عملیات اجرایی راه آهن شلمچه – بصره؛ یکی از مهمترین اتفاقات در حوزه حمل و نقل و در عین حال، رویدادی مهم در توسعه همکاری‌های سیاسی و اقتصادی تهران – بغداد است. حضور مخبر معاون اول رئیس جمهور ایران و محمد شیاع السودانی نخست وزیر عراق در مراسم آغاز پروژه، نشان دهنده اهمیت این موضوع برای طرفین و در عین حال، اهتمام ویژه مسئولین برای سرعت دادن به انجام پروژه است. آغاز روند اتصال ریلی ایران به عراق، بازتاب گسترده‌ای در اغلب مطبوعات و رسانه‌های عربی پیدا کرد. پایگاه خبری الحره عراق، به بخش سوری پروژه اتصال ریلی اشاره کرده و اتصال از طریق منطقه التنف، یا از طریق شهر البوکمال را مهم می‌داند.

در صورت انتخاب التنف مسیر به سمت دمشق و در صورت انتخاب البوکمال مسیر به سمت حمص و سپس بندر طرطوس خواهد رفت. محمد العبدالله، پژوهشگر سوری در مرکز مطالعات استراتژیک عمران به الحره گفته که این پروژه، ارتباط تنگاتنگی با روابط رو به رشد ایران با کشورهای منطقه دارد و تصمیم تهران – ریاض برای تقویت روابط، بر بسیاری از اقدامات، تأثیر مثبت گذاشته است. همچنین روزنامه العراق، به این اشاره کرده که کویت نیز علاقه زیادی به اتصال به عراق از طریق راه آهن دارد. اما دولت عراق، اتصال با ایران را ترجیح داده و به دلیل تأثیر منفی اتصال راه آهن به کویت بر پروژه بزرگ الفاو و جاده توسعه، چراغ سبزی به کویت نشان نداده است. المیادین هم به این اشاره کرده که اتصال ریلی ایران به عراق، علاوه بر این که راهی مطمئن برای کاستن از پیامدهای تحریم‌های اقتصادی آمریکا است، باعث رونق گرفتن گردشگری زیارتی می‌شود.

با رشد فزاینده آمار سفر متقابل بین مردم ایران و عراق، استفاده از شبکه ایمن و ارزان ریلی، ضروری و ناگزیر است. این همان اتفاقی است که طرفین مدتها منتظر آن بودند اما شرایط برای آغاز عملیات مهیا نشده بود. حالا و در مرحله نخست اجرایی شدن این پروژه، شرایط دست به دست هم داده تا راه آهن جمهوری اسلامی، از مرز عراق، حرکت عظیم و ارزشمندی انجام دهد که مواهب و دستاوردهای فراوانی برای مردم هر دو کشور به همراه خواهد آورد.

حرکت زائران ایرانی به سمت کربلا و نجف در عراق و دمشق در سوریه و همچنین تأمین امکان سفر زائران سوری و عراقی به سوی ایران و به ویژه مشهد مقدس و قم، یکی از عمده ترین دستاوردهای اتصال ریلی خواهد بود. اهمیت این موضوع را زمانی می‌توان دریافت که به خاطر بیاوریم؛ در بیست سال اخیر و از زمان سقوط رژیم بعث صدام بدین سو، اتصال به کربلا برای زائران ایرانی، یک آرزوی دیرینه بوده است.

۲ سال تا شنیدن صدای قطار

مهرداد بذرپاش وزیر راه و شهرسازی ایران، وعده داده که اجرایی راه آهن شلمچه – بصره، نهایتاً ظرف دو سال به سرانجام برسد. همچنین رسانه‌های عراقی نیز از زبان مقامات این کشور، اطلاعات جالب توجهی در مورد این مسیر ریلی منتشر کردند. خبرگزاری رسمی (واع)، از قول وزارت حمل و نقل عراق اعلام کرده که پروژه خط آهن شلمچه به بصره، یک مسیر ۳۶ کیلومتری است که از چهار ایستگاه عبور می‌کند. این خط ریلی، به منظور انتقال سالانه ۳ میلیون مسافر ایرانی به عراق، فعال خواهد بود و نقش به سزایی در توسعه سفرهای زیارتی، سیاحتی و درمانی خواهد داشت.

یونس الکعبی، مدیرکل راه آهن عراق درباره پروژه اتصال ریلی شلمچه به بصره گفته که این اقدام مهم، بخشی از برنامه سرمایه گذاری راهبردی بودجه ۲۰۲۳ عراق است و برای دولت بغداد، اهمیت فراوانی دارد. به گفته الکعبی، طرف ایرانی متعهد شده که برای تحقق این پروژه، مسیری به طول ۱۶ کیلومتر را مین زدایی کند و اعتبارات ۵ میلیون دلاری رفع موانع را تأمین کند. این پروژه، سالیانه به بیش از ۳ میلیون مسافر سرویس می‌دهد و انتظار می‌رود در آینده، ظرفیت ارائه خدمات، بالاتر هم برود. البته اجرای کامل پروژه، با توجه به عوارض جغرافیایی، مشکلاتی نیز دارد که سخت‌ترین بخش آن، پلی است که باید بر روی اَروَندرود نصب شود.

یکی دیگر از ابعاد جالب توجه اتصال ریلی ایران به عراق، امکان به نمایش گذاشتن دانش و تخصص کارشناسان و مهندسین ایرانی است. به گفته سید میعاد صالحی مدیرعامل راه آهن؛ محل اجرای این پروژه، میدان عملیات کربلای پنج در دفاع مقدس بوده و مین‌های فراوانی به جای مانده و پاکسازی کامل منطقه، بر عهده کارشناسان زبده ایرانی است و پیش بینی شده که تنها ظرف شش ماه، ده‌ها هزار مین در این منطقه جمع آوری شود. علاوه بر این، با توجه به تخصص کم نظیر مهندسین ایرانی در طراحی پل، وظیفه احداث پل بر روی اروندرود نیز بر عهده ایران است.

از جاده طولانی دیپلماسی تا ایستگاه کلنگ زنی

دولت رئیسی، برای رسیدن به نقطه آغاز عملیات اتصال ریلی ایران به عراق، راهی طولانی را طی کرده است. مهرداد بذرپاش چند بار بدین منظور به عراق و سوریه سفر کرد و مهدی صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه به اتفاق همکارانش، در دیدار با حازم الخالدی، مشاور نخست وزیر عراق در امور راهبردی و اجرای برنامه‌های دولت، موانع دیپلماتیک را رفع کرده بود. محمدکاظم آل صادق سفیر ایران در بغداد و اسعد العیدانی استاندار بصره نیز به منظور بررسی راهکارهای تسریع بخشیدن به پروژه و گذار از موانع محلی، چندین نوبت دیدار کردند.

یکی از دستاوردهای مهم پروژ اتصال ریلی ایران به عراق، این است که با نگاهی دوراندیشانه، توجه به شهرک‌های اقتصادی مشترک و پروژه اتوبان جاده خسروی به خانقین هم در دستور کار قرار گرفت و همه اینها، نویدبخش شتاب گرفتن آهنگ توسعه در بخش دیگری از مرزهای ایران و عراق است.

معاون رئیس جمهور ایران، در مرز و در مصاحبه با خبرنگاران، پروژه راه آهن شلمچه بصره را یک طرح راهبردی در مسیر توسعه روابط ایران و عراق و منشأ تحول در منطقه غرب آسیا دانست که علاوه بر اتصال راه آهن دو کشور، تکمیل کننده مسیرهای بین المللی حمل و نقل خواهد بود. این بخشی از سیاست راهبردی تقویت روابط با همسایگان است و برای هر دو کشور ایران و عراق و همچنین کشورهای منطقه، به منشأ خیر و برکت تبدیل می‌شود.

چند قدم تا سوریه

بر اساس هدف گذاری و پیش بینی مسئولین، در آینده نزدیک، امکان متصل شدن به سوریه هم فراهم می‌شود و چنین چیزی به خودی خود، یک تحول سیاسی – اقتصادی مهم است که ثمرات فراوانی را به دنبال می‌آورد. وزیر راه و شهرسازی ایران، با تکیه بر اهمیت این موضوع گفته است: «پس از توافق در زمینه توسعه روابط، یک پیمان سه جانبه میان ایران، عراق و سوریه در دستور کار قرار خواهد گرفت.» وی در ادامه گفته؛ «توافقی با دمشق انجام شده، تا بتوانیم از راه ریلی با کشور سوریه نیز در ارتباط باشیم.»

توصیف خط ریلی شلمچه به بصره به عنوان کریدوری راهبردی با ظرفیت اتصال ایران به مدیترانه از طریق سوریه، موضوع راهبردی مهمی است که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. چرا که مسیر شلمچه به بصره و از آنجا به بندر لاذقیه سوریه، امکان آن را فراهم می‌کند که تجارت در مسیر دور و طولانی از کشور پاکستان به چابهار واقع در جنوب شرق ایران و از آنجا به شلمچه میسر شود و همچنین گذرگاه امنی فراهم می‌شود تا چین و کشورهای آسیای مرکزی، امکان انتقال کالا از سرخس به شلمچه و از آنجا به بنادر سوریه را در نظر بگیرند.

در پایان، لازم است به این نکته اشاره شود که پروژه ریلی شلمچه - بصره از یک سو و از سوی دیگر، توافق با کشور روسیه برای تکمیل پروژه رشت – آستارا، به عنوان زیرساخت‌های ترانزیت کالا و مسافر و همچنین عضویت ایران در شانگهای و بریکس به عنوان اقدام سیاسی و دیپلماسی مهم و حیاتی، ایران را به شکلی جدی و قدرتمند، در مسیر توسعه روابط اقتصادی قرار داده است و انتظار می‌رود که این عوامل مهم و اثرگذار، نقش مثبتی در تحقق اهداف کشور ایفا کنند.