بررسی روابط اسراییل با امارات و بحرین پس از طوفان الاقصی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: عملیات طوفان الاقصی که از هفتم اکتبر آغاز شده به عنوان ضربه‌ای سخت بر توان نظامی – اطلاعاتی و مشروعیت سیاسی رژیم صهیونیستی محسوب می‌شود. جنایت‌های این رژیم در هدف قرار دادن بیمارستان‌ها، مدارس و زنان و کودکان افکار عمومی در جهان را تحت تاثیر قرار داده است. در عین حال به نظر می‌رسد که این جنگ علاوه بر ابعاد داخلی، در ابعاد منطقه‌ای می‌تواند روابط این رژیم با کشورهایی که تا قبل از این سیاست عادی‌سازی را در قبال آن در پیش گرفته‌اند، تحت تاثیر قرار دهد. از جمله این کشورها، امارات متحده و بحرین هستند که در چارچوب توافق آبراهام در دوره ترامپ روابط سیاسی و اقتصادی با رژیم اشغالگر برقرار کردند.

گسترش روابط با رژیم بعد از ۲۰۲۰

بعد از عادی‌سازی روابط، نفتالی بنت نخست وزیر وقت رژیم در دسامبر ۲۰۲۱ به امارات رفت. ابوظبی همچنین در ژانویه ۲۰۲۱ میزبان اسحاق هرتزوگ رییس رژیم صهیونیستی بود. در این سفرها موضوعات منطقه‌ای از جمله موضوع برخورد صهیونیست‌ها با فلسطینیان در نوار غزه و موضوع ایران یکی از دستور کارهای مذاکرات دو طرف است بود. بحرین نیز در دسامبر ۲۰۲۲ میزبان هرتزوگ بود که اولین سفر یک مقام اسراییل به این کشور محسوب می‌شود. در حوزه مبادلات اقتصادی نیز که در زمان امضای پیمان ابراهیم یکی از مهم‌ترین دلایل عادی‌سازی روابط ذکر می‌شد، امارات و بحرین با لغو روادید با رژیم طی دو سال گذشته میزبان بسیاری از تاجران و گردشگران صهیونیست بودند. در مبادلات دو جانبه نیز در سال ۲۰۲۲ رژیم صهیونیستی ۲.۲ میلیون دلار صادرات رسمی کالا و خدمات به بحرین داشت که نسبت به سال قبل با کاهش همراه بود. تجارت با امارات نیز پررونق بود و در سال ۲۰۲۲ ارزش صادرات آن به امارات نزدیک به ۶۷۰ میلیون دلار بوده است.

حمایت از اشغالگر در جنگ

با آغاز عملیات طوفان الاقصی تعمیق روابط امارات و بحرین با رژیم اشغالگر در سال‌های اخیر به خوبی نشان داده شد. با آغاز غافلگیری دشمن صهیونیستی، وزارت خارجه امارات در پیامی مدعی شد که «حملات نیروهای حماس به شهرها و شهرک‌های نزدیک مرز غزه تنش جدی شده و ابوظبی نارضایتی عمیق خود را نسبت به گزارش‌هایی مبنی بر ربوده شدن غیرنظامیان اسراییلی از خانه‌هایشان به عنوان گروگان، ابراز می‌کند.» در ادامه جنگ نیز امارات در حالی حمله رژیم اشغالگر به بیمارستان معمدانی امارات این حمله را محکوم کرد و خواستار تلاش‌ها برای دستیابی به آتش‌بس فوری برای جلوگیری از تلفات بیشتر جانی شد. در ۱۳ اکتبر وزارت دفاع ایالات متحده استقرار ️یک اسکادران از هواپیماهای A-۱۰ برای حمایت از رژیم اشغالگر در پایگاه الظفره در امارات را تایید نمود. در سوی دیگر وزارت امور خارجه بحرین نیز در مواضعی مشابه در واکنش به طوفان الاقصی، حماس را مسئول تشدید درگیری‌های خطرناک در سرزمین‌های اشغالی اعلام کرد و همچنین با محکوم کردن اسارت صهیونیست‌ها، از جامعه جهانی خواست تا برای جلوگیری از خشونت‌های منطقه‌ای به تحولات فلسطین وارد میدان شود.

آینده روابط طرفین بعد از طوفان الاقصی

به نظر می‌رسد که یکی از مهم‌ترین تاثیرات جنگ کنونی غزه با ابعاد گسترده آن، بر روابط کشورهایی است که عادی‌سازی روابط با این رژیم را در پیش گرفته‌اند. بیانیه‌های این کشورها بعد از طوفان الاقصی که همراهی آن‌ها با رژیم اشغالگر را نشان داد، باعث شد تا ماهیت آن‌ها در برابر سایر کشورهای اسلامی که حمایت از فلسطین را در پیش گرفته‌اند بیشتر آشکار شود. لذا با توجه به تعریف راهبردی که دو کشور امارات متحده و بحرین در عادی‌سازی روابط با رژیم اشغالگر برای خود قائل هستند، تعمیق مناسبات آن‌ها در دوره بعد از جنگ بیشتر به چشم می‌آید. این امر از دلایل داخلی و منطقه‌ای برخوردار است.

در روابط دوجانبه، امارات و بحرین همکاری‌های گسترده آبی، کشاورزی و امنیتی دفاعی با این رژیم رقم زده‌اند. یکی از مفاد اصلی پیمان ابراهیم همکاری در ابعاد کشاورزی، امنیت آب و غذا بود. این دو کشور که عمدتا از صحرا تشکیل شده‌اند، نیاز فوری به آب شیرین برای مصرف شرب و بهداشت و کشاورزی دارند. بحرین و امارات متحده به دلیل نمک و آلودگی بالای اغلب چاه‌های محلی با مساله کیفیت پائین آب شرب مواجه و تقریبا به طور کامل به واردات پرهزینه آب آشامیدنی بسته‌بندی شده و محصولات کشاورزی متکی هستند. بحرین در مارس ۲۰۲۱ یک توافق با شرکت صهیونیستی مکوروت به ارزش ۳ میلیون دلار برای به اشتراک گذاشتن دانش و فناوری آب امضا کرد. امارات متحده نیز در ماه ژوئن همان سال اولین قرارداد همکاری خود در زمینه کشاورزی را با رژیم اشغالگر به امضاء رساند.

در حوزه اطلاعاتی و نظامی به نظر می‌رسد که به ویژه بین امارات و رژیم صهیونیستی همکاری راهبردی شکل گرفته است. شرکت تسلیحات صهیونیستی Elbit Systems در ژانویه ۲۰۲۲ اعلام کرد که یک قرارداد به ارزش ۵۳ میلیون دلار برای تامین سیستم‌های دفاعی مورد نیاز نیروی هوایی امارات امضا کرده است. ابوظبی و تل‌آویو همچنین در فوریه ۲۰۲۳ اولین شناور سطحی بدون سرنشین تولید مشترک خود را در نمایشگاه دفاع و امنیت دریایی NAVDEX رونمایی کردند که از قابلیت استفاده برای نظارت، شناسایی و مین‌یابی برخوردار است. رییس پروژه برنامه دریایی رژیم (IAI) در این باره گفت که این پروژه توانایی‌ها و نقاط قوت دو طرف را در تامین امنیت خطوط ساحلی و مقابله با تهدیدات مین نشان می‌دهد. شرکت‌های صهیونیستی همچنین به دنبال تقویت همکاری با امارات در زمینه تقویت پدافند هوایی و افزایش توانایی‌های دریایی ابوظبی است.

در حوزه منطقه‌ای نیز با اوج گرفتن جنگ غزه، به نظر می‌رسد که این دو کشور را می‌توان به عنوان در زمره ابزارهای بازدارندگی منطقه‌ای رژیم در نظر گرفت. یک دلیل این موضوع هشدارهای امارات در مورد حمایت‌های منطقه‌ای از حماس به ویژه از جانب سوریه است. نگرانی اصلی رژیم صهیونیستی سناریوی توسعه جنگ و کشانده شدن آن به کشورهای اطراف همچون لبنان، سوریه و حتی ایران و به عبارت دیگر منطقه‌ای شدن جنگ است. به نظر می‌رسد دولت امارات که جلوتر از سایر کشورهای عربی روابط با نظام سوریه را از سر گرفته و نیز روابط تنگاتنگی با حوزه‌های امنیتی و اطلاعاتی رژیم دارد، می‌تواند در این باره تاثیرگذار باشد. دلیل دیگر این است امارات متحده و بحرین به واکنش کم شدت عربستان سعودی به جنگ غزه دل بسته‌اند. تا قبل از آغاز جنگ، عربستان با محوریت ایالات متحده در تلاش برای شکل‌دهی به یک توافق عادی‌سازی با رژیم اشغالگر قدم برداشت و محمد بن سلمان ولیعهد این کشور نیز در ماه سپتامبر اعلام کرد که «عربستان هر روز به عادی‌سازی روابط با اسراییل نزدیک تر می‌شود». امارات به از سر گیری مجدد مذاکرات صلح بین ریاض و تل‌آویو پس از پایان جنگ بسیار خوش بین است.

نتیجه

بعد از عادی‌سازی مناسبات امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی، بسیاری از محافل تصمیم‌گیری غربی و عربی این اقدام را مقدمه تسریع دومینوی عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با این رژیم می‌دانستند. ترامپ نیز پیش از امضای توافق ابراهیم ادعا کرد که ۵ یا ۶ کشور دیگر به توافق صلح با اسراییل بپیوندند. توافق ابراهیم با چراغ سبز عربستان انجام گرفت و حتی بسیاری آن را مقدمه‌سازی برای روابط این رژیم با ریاض دانستند. در این راستا آغاز عملیات طوفان الاقصی گویای این بود که هر چند شاید خللی در روند عادی‌سازی بین رژیم و سایر کشورهای منطقه ایجاد شده باشد، اما مواضع امارات و بحرین نشان داد که آن‌ها به روابط با رژیم به صورت راهبردی می‌نگرند و فاصله معناداری بین آن‌ها و سایر کشورهای اسلامی در موضوع فلسطین ایجاد شده است. در واقع موضوع فلسطین برای این دو کشور تنها یک موضوع سیاست خارجی است که به نظر می‌رسد تحت تاثیر منافع بلندمدت آن‌ها در همکاری با رژیم اشغالگر قرار گرفته است. وجود برخی تحولات منطقه‌ای از جمله اختلافات بین کشورهای عربی در برخورد با رژیم اشغالگر که در نشست مصر در موضوعاتی مانند توقف حملات، آوارگان فلسطینی و کمک‌های بشردوستانه مشهود بود نیز، امارات و بحرین را به ادامه روابط با رژیم امیدوار می‌کند.

سجاد مرادی کلارده؛ پژوهشگر روابط بین‌الملل