حفاظت مشارکتی تنها راه نجات حیات وحش

به گزارش خبرنگار مهر، برای تغییر رویکرد از حفاظت حاکمیتی و حراستی به حفاظت مشارکتی، الگوهای مختلفی در سراسر جهان توسط دانشگاهیان، کنوانسیون‌ها، سازمان‌های بین المللی دولتی و غیر دولتی پیشنهاد شده که از جمله آنها می‌توان به برنامه‌های جامع مدیریت مشارکتی زیست بوم، برنامه CEPA که این دو مورد توسط کنوانسیون رامسر و با تمرکز بر تالاب‌ها ارائه شده است یا برنامه انسان و کره مسکون که توسط یونسکو برای ذخیره گاه‌های زیست کره در قالب اسناد مختلف از جمله برنامه عملیاتی (اکشن پلن ) لیما پیشنهاد شده و ده‌ها الگوی علمی دیگر که برای ایران نیز کاربرد خواهند داشت اشاره کرد.

حفاظت مشارکتی به معنای نفی نقش دولت در حفاظت نیست بلکه در نظام مدیریت مشارکتی زیست بوم دولت نیز نقش خود را به جای خود باید انجام دهد و در این نقش باید پاسخگو باشد.

از ظرفیت‌های موجود برای طرح حفاظت مشارکتی استفاده شود

سعید یوسف پور مدیر کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اینکه دو مقوله در حفظ محیط زیست اجرا می‌شود یکی مشارکت در حفاظت و دیگری حفاظت مشارکتی، اظهار کرد: در حال حاضر مشارکت در حفاظت را داریم به این شکل که علاقه مندانی که دغدغه محیط زیست را دارند در مباحث مختلف به صورت مستقیم و غیر مستقیم برای حفاظت محیط زیست کمک و همکاری می‌کنند.

وی ادامه داد: آنچه که به عنوان حفاظت مشارکتی مطرح است این است که جوامع محلی و افراد بومی که خودشان را ذی نفع بدانند هم در حفاظت کمک می‌کنند و هم اینکه در کنار این حفاظت منفعت مستقیم و غیر مستقیمی برایشان ایجاد شود.

یوسف پور خاطر نشان کرد: چیزی که ما به دنبال آن هستیم بحث حفاظت مشارکتی است و طبیعتاً" باید کارهای قانونی نیز فراهم و از ظرفیت‌هایی که وجود دارد به بهترین شکل استفاده شود.

وی خاطر نشان کرد: معیشت پایدار باید هم سو با اهداف حفاظت محیط زیست باشد و آسیبی به محیط زیست نزند و مردم احساس کنند این سرزمین تنوع زیستی و طبیعت متعلق به خودشان است و از قبل حفاظتی که انجام می‌دهند منافع مستقیم و غیر مستقیم نیز رعایت می‌شود.

یوسف پور یادآور شد: در کشورهای آفریقایی تورهایی برای دیدن حیات وحش برپا می‌کنند که باعث درآمدزایی و جذب گردشگر در آن مناطق می‌شود و همین امر موجب فروش صنایع دستی آنها نیز شده و سال به سال توریست‌های بیشتری را جذب می‌کنند که این امر موجب اشتغال زایی پایدار شده است.

آگاهی مردم را نسبت به حفاظت مشارکتی باید افزایش داد

مدیر کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری ادامه داد: ما نیز باید به این سمت حرکت کنیم که مردم در جاهای مختلف استان مخصوصاً جاهایی که طبیعت بکرتر و جذاب‌تری دارد این احساس تعلق خاطر را داشته باشند که اگر کسی آنجا می‌آید، هزینه می‌کند، از محصولات آنجا خریداری می‌کند و اقامت دارد باید زیر ساخت‌ها برای آنها ایجاد شده باشد که در این راستا لازم است آگاهی‌های مردم نیز افزایش پیدا کند.

یوسف پور گفت: ما باید به مردم محلی آموزش دهیم که چطور از سرزمینی که در آن زندگی می‌کنند کسب درآمد کنند که به محیط زیست آسیب وارد نشود.

وی با اشاره به اینکه دو تجربه در این استان در خصوص حفاظت مشارکتی داریم عنوان کرد: یکی غرق فصلی سبزک وه است که در فصل بهار با همت خود مردم غرق می‌شود و دیگری اینکه به مدت یک ماه از چرای زود هنگام و تخریب سرزمین جلوگیری می‌کند.

یوسف پور ادامه داد: یکی از طرح‌های حفاظت مشارکتی در منطقه سبز کوه است که مردم آن منطقه از چیدن سبزی‌های کوهی آن هم به صورت افراطی جلوگیری می‌کنند و یکی نیز طرح‌های جنگل داری است که توسط منابع طبیعی در بخش بازفت اتفاق می‌افتد و اینها نمونه تجربیات موفق حفاظت مشارکتی هستند که طبیعتاً در جاهای مختلف استان به شکل‌های دیگری این موضوع تبیین و اجرا شود.

خلع قانون در حفاظت مشارکتی وجود دارد

محسن حبیبی معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار کرد: حفاظت مشارکتی اگر چه در کشور ما چند سال اخیر مطرح شده و در حال قوت گرفتن است اما در بسیاری از کشورهایی که در زمینه حفاظتی حیات وحش مشارکت داشته‌اند از سالیان قبل راه اندازی شده و توانسته بهره‌وری زیاد و اثر مطلوبی برای حفاظت از تنوع زیستی در کشورها داشته باشد.

وی تصریح کرد: حفاظت مشارکتی در کشور ما نیازمند وضع قوانین کارآمد است که در حال حاضر خلع این قوانین مشاهده می‌شود.

حبیبی ادامه داد: تجربه غرق‌های اختصاصی که خود نوعی مشارکت در حفاظت هستند در برخی استان‌های کشور از جمله یزد و کرمان در چند سال اخیر بیانگر پتانسیل خوب کشور و مردمان برای حفاظت از تنوع زیستی می‌باشد.

وی عنوان کرد: باید این تجربه موفق را در اختیار سایر استان‌ها نیز قرار داد تا بتوان در زیستگاه‌های آزاد کشور حفاظت خوبی را از حیات وحش پایه گذاری کرد ضمن اینکه علاوه بر حفاظت این موضوع باعث ایجاد معیشت پایدار و سازگار با محیط زیست در کشور می‌شود.

حبیبی با اشاره به اینکه این موضوع می‌تواند در جلوگیری از تخلفات شکار و صید نیز نقش مؤثری را ایفا کند چرا که می‌توان تقاضاهای شکار را به غرق‌های اختصاصی سوق داد بیان داشت: بهره برداری از غرق‌ها نباید صرفاً به صورت شکار باشد بلکه بهره برداری‌های دیگری از جمله عکاسی حیات وحش گردشگری یا طبیعت گردی باید به عنوان اقدامات مکمل در این غرق‌ها انجام شود.

وی تشریح کرد: در سال‌های اخیر که افزایش جمعیت و سلاح‌ها در دست مردم رشد بی رویه‌ای داشته است به همان نسبت نیز فشار بر تنوع زیستی کشور و حیات وحش افزایش یافته که با افزوده نشدن تعداد کارکنان محیط زیست و محیط بانان برای حفاظت می‌تواند این موضوع را به عنوان تهدید جدی علیه حیات وحش کشور رقم بزند که با افزوده نشدن تعداد محیط بانان متناسب با تعداد مناطق و وسعت‌ها این تهدید دو چندان شده است.

حبیبی خاطر نشان کرد: باید راهکاری اتخاذ کرد تا حداقل فشار حفاظت در خارج از مناطق چهارگانه از روی دوش محیط بانان برداشته شده و به مردم واگذار شود.

وی ادامه داد: در مناطق چهارگانه تحت مدیریت محیط زیست می‌توان از مشارکت مردم برای حفاظت بهره برداری کرد و این موضوع در قالب افزایش طبیعت گردی و همچنین تربیت تور گردانان حیات وحش مرتفع شود.

حبیبی بیان داشت: در هر حال حفاظت مشارکتی تنها راه نجات حیات وحش کشور در این برهه زمانی می‌باشد که باید سازمان حفاظت محیط زیست برنامه‌های مؤثری برای تحقق یافتن این هدف را به اجرا بگذارد که گام اول اجرای این برنامه‌ها وضع قوانین مناسب و کارآمد است و گام دوم تعامل با سایر دستگاه‌ها از جمله منابع طبیعی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و نهادهای محلی می‌باشد.

به گزارش خبرنگار مهر، سازمان محیط‌زیست برای بهبود وضعیت حفاظت از حیات وحش کشور به ابزارهای قانونی بیشتری احتیاج دارد که در حال حاضر بخشی از این ابزارها در لایحه حفاظت و بهره‌برداری پایدار از حیات وحش پیش‌بینی شده است، این لایحه هم‌اکنون در کمیسیون‌های تخصصی دولت در دست بررسی قرار دارد، اما چون تأیید لایحه در هیأت دولت، ارسال آن به مجلس، بررسی در کمیسیون تخصصی، تصویب در صحن علنی و تأیید توسط شورای نگهبان فرآیندی زمان‌بر است، نیاز به ابزاری است که در زمان کوتاه‌تری به نتیجه برسد.

در همین راستا حسن اکبری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست خبر داده است که پیش‌نویس آئین‌نامه حفاظت مشارکتی را تهیه کرده‌اند تا بتوانند با سرعت بیشتری، مشارکت بخش خصوصی را در حفاظت از حیات وحش جلب کنند و معتقدند که این اقدام، کمک زیادی به احیای کریدورهای عبور گونه‌های جانوری خواهد کرد و قطعاً نقش مهمی در کاهش آسیب‌های ناشی از جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها و کاهش تنوع ژنتیکی حیات وحش به همراه دارد.

بر اساس بخشنامه ریاست سازمان محیط‌زیست، در سال ۱۴۰۲ همه ادارات کل استانی باید یک برنامه حفاظت مشارکتی را در دستور کار خود قرار دهند و با کمک بخش خصوصی و ترجیحاً جوامع محلی برنامه‌ای را در راستای حفاظت از حیات وحش اجرا کنند.

گزارش از مرضیه عالی پور هفشجانی