۱۵ سال بلاتکلیفی در یک ابرپروژه؛کسی مونوریل قم را گردن نمی‌گیرد

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - مهدی بخشی سورکی: کلنگ ساخت مونوریل قم در مرداد ماه سال ۱۳۸۸ در رودخانه قم به زمین خورد و وعده داده شد تا در سال ۱۳۹۰ به بهره برداری برسد اما در این سال‌ها با وجود صرف بودجه ۲۳۰ میلیارد تومانی؛ تنها تعدادی ستون برای مردم شهر قم به یادگار مانده و عایدی دیگری برای اهالی این شهر نداشته است.

این پروژه در اصل قرار بود پیش‌تر در تهران اجرایی شود اما شورای اسلامی شهر تهران در آن زمان، این طرحی را که محمود احمدی نژاد شهردار تهران بر آن اصرار داشت کارشناسی ندانست و با وجود اینکه تعداد معدودی از ستون‌های مونوریل در صادقیه به سمت اکباتان ساخته شده بود اما با ادامه مخالفت‌ها، اجازه ادامه آن داده نشد و ۲۲ ستون نیمه‌کاره مونوریل تهران در دوران شهرداری محمدباقر قالیباف برچیده شد که در آن زمان نیز ۱۲ میلیارد تومان هزینه در برداشته است.

دولت اما در آن زمان اصرار داشت تا این طرح در یک و یا دو شهر از شهرهای کشور اجرایی شود و در این راستا وعده داده بود تا هزینه ساخت آن را به صورت کامل پرداخت خواهد کرد و بدین ترتیب قم و کرمانشاه برای اجرایی شدن آن انتخاب شدند؛ در حالی که از همان زمان متخصصان امر نسبت به غیرکارشناسی بودن و فقدان مطالعات لازم در خصوص اجرای این طرح، هشدار می‌دادند و تاکید داشتند که اجرای آن با صرف هزینه‌های کلان؛ دردی از مشکل ترافیک و حمل و نقل شهری قم دوا نخواهد کرد و اساساً مسیر فعلی احداث مونوریل مسافری برای سوار شدن ندارد.

با این اوصاف این پروژه در قم در دو سال اول خوب پیشرفت کرد اما احداث ستون‌های مونوریل در جوار حرم حضرت معصومه (س) و مغایرت‌هایی که این امر با ضوابط حریم میراثی حرم کریمه اهل بیت (ع) داشت؛ موجب شد تا این طرح متوقف شود و در ادامه پس از برگزاری جلسات متعدد، مقرر شد برای برون رفت از این مشکل، طول اجرای مونوریل قم از ۱۸ و نیم کیلومتر به ۷/۴ کیلومتر کاهش یابد یعنی از انتهای رودخانه تا میدان شهید مطهری و با پیش بینی ۳ ایستگاه احداث شود.

با پایان عمر دولت نهم و دهم و عدم تکمیل این پروژه و با روی کار آمدن دولت یازدهم و همچنین به دنبال افزایش هزینه‌ها و چندین برابر شدن قیمت ارز؛ هزینه تکمیل مونوریل قم به بیش از هزار میلیارد تومان افزایش یافت که در این شرایط به دلیل آنکه این پروژه از همان ابتدا با نگاه سیاسی آغاز به کار کرده بود، دولت تدبیر و امید نیز اعتقادی به هزینه برای این طرح نداشت و مخالفت منتقدان هم برای ادامه کار بالا گرفته بود که مجموع این عوامل موجب شد تا مونوریل قم راه به جایی نبرد و تا به امروز سرنوشت نامشخصی داشته باشد.

موضع دولت سیزدهم در قبال پروژه نیمه کاره مونوریل

با آغاز به کار دولت سیزدهم و شروع سفرهای استانی هیأت دولت، تعیین تکلیف پروژه‌های نیمه تمام در استان‌ها در دستور کار قرار گرفت و با وجود اینکه در سفر سال ۱۴۰۰ رئیس جمهور به قم قرار بود کمیته‌ای برای بررسی و تعیین تکلیف این پروژه تشکیل شود اما تا کنون تصمیم مشخصی برای مونوریل قم اتخاذ و اعلام نشده است.

محسن منصوری معاون اجرایی رئیس جمهور در ۲۹ مهرماه سال جاری برای بررسی پروژه‌های استانی به قم سفر و در جلسه بررسی وضعیت پروژه مونوریل قم اعلام کرد که سرنوشت پروژه مونوریل قم باید در استان بررسی شود، درباره آن نتیجه گیری شود و در مرحله بعد در سطح ملی مورد پیگیری قرار گیرد.

منصوری، کنایه‌ای به مدیریت شهری قم هم زد و گفت: مدیریت شهری نباید خود را در تکمیل این پروژه کنار بکشد و همکاری دولت و شهرداری در اجرای پروژه متروی قم متقابل بوده که در خصوص مونوریل نیز شهرداری و شورای شهر قم باید خود را مسؤول بدانند و تا زمانی که این امر محقق نشود این پروژه به سرانجام نخواهد رسید.

منصوری موضع دولت برای تعیین تکلیف مونوریل قم را اینگونه بیان کرد: رئیس جمهور با تکمیل آن موافق است؛ اما دولت به تنهایی قادر به تأمین منابع برای تکمیل این پروژه شهری نیست و البته این را هم گفت که نباید در این طرح به عقب برگشت و انتظار او این بود که شهرداری قم تأمین ۵۰ درصد هزینه‌های تکمیل مونوریل را بر عهده بگیرد.

برای تکمیل مونوریل قم ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است

پس از این سفر بود که مجموعه مدیریت شهری در خصوص سخنان معاون اجرایی رئیس جمهور موضع گرفته و واکنش نشان دادند و خلاصه حرف آنها هم این بود که این پروژه از روز اول پروژه‌ای ملی و دولتی تعریف‌شده و تکلیفی برای شهرداری برای تأمین منابع مالی آن ذکر نشده و امروز برای تکمیل مونوریل قم ۱۵ تا ۲۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است که شهرداری امکان تأمین مالی این پروژه را نداشته و نمی‌توانند سایر پروژه‌های عمرانی و خدماتی را برای تکمیل این پروژه متوقف کنند و این در حالی است که بودجه یک سال شهرداری ۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است.

مونوریل قم توجیه اقتصادی و فنی دارد

اعضای شورای اسلامی شهر و شهردار قم در ادامه به این جمع بندی رسیدند که در صورتی تکمیل مونوریل قم توجیه اقتصادی و فنی دارد که این پروژه تا پردیسان ادامه پیدا کند چرا که این منطقه در حال رشد جمعیت است و با ایجاد شهرک‌های مختلف از جمله اجرای پروژه‌های نهضت ملی مسکن، ساکنان این منطقه نیازمند تردد مستمر به شهر هستند که مونوریل می‌تواند در حمل و نقل نقش مؤثری داشته باشد.

انجام مطالعات امکان سنجی پروژه مونوریل تا پردیسان از جدیدترین تصمیمات مجموعه مدیریت شهری قم بوده که مقرر شد تا پایان آذرماه نتیجه مطالعه تحویل مدیریت شهری گردد و سپس بررسی پیشنهادات دریافتی توسط کمیته ارزیابی فنی و ناظر شورای اسلامی شهر انجام و شرکت مشاور با کمترین قیمت و بالاترین امتیاز فنی مشخص شود.

«امیرخسرو خودکار» کارشناس ارشد شهرسازی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: از ابتدای آغاز پروژه مونوریل قم اعلام شد که بر روی این پروژه، کار تخصصی و کارشناسی صورت گرفته، اما تاکنون چنین مطالعاتی منتشر نشده است.

وی با بیان اینکه پروژه‌های بزرگ نیازمند طرح مطالعاتی جامعی هستند افزود: اگر چنین تمهیداتی برای اجرای پروژه‌های بزرگ لحاظ نشود، نه تنها گره‌ی از مشکل شهر و نسل‌های آینده باز نخواهد کرد، بلکه چالش‌هایی را نیز پدید می‌آورد که نمونه بارز آن مونوریل قم است.

عضو هیأت مدیره ادوار سازمان نظام مهندسی ساختمان استان قم گفت: از همان ابتدای امر بارها و بارها نسبت به این موضوع که احداث مونوریل در این مسیر فعلی چالش‌ها و آسیب‌های بسیاری به همراه خواهد داشت، هشدار داده و ما چندین مصاحبه و مناظره در این زمینه داشتیم و این مسائل عنوان شد، اما متأسفانه به نظرهای کارشناسی توجهی صورت نگرفت و نگاه‌های سیاسی در این زمینه بر نظرهای کارشناسی غلبه داشت.

اساساً پروژه مونوریل اولویت استان قم نبود

خودکار ادامه داد: این طرح با منظر و سیمای شهری قم همخوانی نداشته و مسیر در نظر گرفته شده نیز مشکلی از ترافیک قم حل نمی‌کرد و اساساً این پروژه اولویت استان قم نبوده و هزینه کلان این پروژه نیز اقتصادی نیست و در صورت بهره برداری با بلیطی که قیمت آن ۷۵ هزار تومان برآورد شده، مورد اقبال مردم واقع نخواهد شد.

کارشناس ارشد شهرسازی عنوان داشت: بعد از گذشت نزدیک به ۱۵ سال از آغاز مونوریل قم تغییر محتوایی خاصی در آن ایجاد نشده و سوالات و ابهامات زیادی همچنان باقی است و مسؤولان در دولت‌های مختلف نیز در طی این سال‌ها نتوانستند برای برون رفت این پروژه نیمه تمام، تصمیمی قاطع بگیرند.

وی با بیان اینکه این پروژه امروز در جلوی چشم همگان قرار دارد بیان کرد: علاوه بر مردم قم، سالانه میلیون‌ها نفر از زائران و مسافران که به قم سفر می‌کنند با دیدن این پروژه ناموفق سوالاتی برایشان پدید می‌آید که علت این اقدام چه بوده و چرا نیمه کاره رها شده است که البته این پروژه ناموفق؛ درسی بزرگ برای مهندسان و متخصصان و البته مدیران خواهد بود.

کارشناس ارشد شهرسازی عنوان کرد: در سال‌های اخیر جمعیت پردیسان با توجه به اجرای طرح‌های مختلف مسکن و ایجاد شهرک‌های جدید در حال افزایش است که در آینده در این مسیر شاهد ترافیک سنگینی خواهیم بود و نیاز است که خطی برای تردد سریع از قم به پردیسان جهت انتقال مردم راه اندازی شود که در این صورت نیز به نظر می‌رسد با توجه به هزینه‌های سنگین اجرای مونوریل و هزینه بلیطی که مردم باید برای استفاده از آن باید پرداخت کنند، این وسیله نقلیه پاسخگوی نیازها نخواهد بود و بهترین گزینه مترو است و به همین دلیل ضرورت دارد خط B مترو در قم فعال شود.

خودکار تاکید کرد: به هر حال با این شرایط و اوصاف باید تصمیم قاطعی برای مونوریل قم گرفت و برای یک بار هم شده تکلیف این پروژه مشخص شود.

«سیدمحمد آقامیری» استاندار قم نیز در جدیدترین اظهار نظر در جایگاه نماینده عالی دولت در استان با اشاره به تعیین تکلیف پروژه مونوریل گفت: تلاش می‌شود تا با حضور کارشناسان امر جلساتی در خصوص تعیین تکلیف مونوریل قم برگزار شود و تصمیم نهایی برای آن نیز تا پایان آذرماه امسال اتخاذ می‌شود.

در مجموع به نظر می‌رسد نه جمع کردن این اَبر پروژه کاری ساده و آسان است و نه شرایط اقتصادی به دولت اجازه تکمیل آن را می‌دهد و از سویی دیگر شهرداری هم به صراحت اعلام کرده زیر بار تأمین مالی تکمیل این پروژه نخواهد رفت که باید منتظر بود تا آذرماه هم به پایان برسد و دید که استاندار جدید قم چه تصمیمی اتخاذ و به دولت اعلام می‌کند.