به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، نشست خردادماه مجمع دانشگاهیان انقلاب اسلامی به صورت مجازی و حضوری و با شرکت جمعی از اساتید دانشگاه های کشور ازجمله تهران، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، الزهرا، سمنان، تربیت دبیر شهید رجایی، خوارزمی، هرمزگان، دانشگاه آزاد اسلامی، سیستان و بلوچستان، رازی، علوم و تحقیقات و پژوهشگاه مواد و انرژی برگزار شد.
ابراهیم متقی رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در این نشست به تشریح مسائل راهبردی و امنیت ملی کشور پرداخت و گفت: امروز سه تا نکته را می خواهم خدمت دوستان عرض کنم یکی اینکه در جهان امروز چه تحولاتی در حال شکل گیری است و این تحولات چه آثار امنیتی و راهبردی خواهد داشت، نکته دوم اینکه این تحولات چه تاثیری بر فضای منطقه ای به جا می گذارد و در منطقه ای که ما از آن به عنوان منطقه آشوب زده یاد می کنیم چه ضریب امنیت ملی برای کشور ما ایران و سایر بازیگران وجود دارد براین اساس کشورها برای بقا خود چه اقداماتی باید انجام دهند.
وی در ادامه تصریح کرد: نکته سوم راهبری فوق این است که فضای سیاسی و اجتماعی کشور در آستانه انتخابات جدید است فضایی که با نشانه هایی از غافلگیری همراه شد اما به خوبی مدیریت بحران شکل گرفت و فضا با نشانه هایی از عادی سازی همراه شد.
این استاد دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: بحث اول من این هست که ما در چه فضای جهانی قرار داریم و در چه شرایطی نسل ما، نسل شما و سایر کشورهایی که به هر ترتیب در سیاست جهانی تاثیر گذار هستند با چه قالب های رفتاری روبرو هستند. واقعیت این است که هنوز ما در فضای موج سوم انقلاب تکنولوژیک هستیم این فضا یک موج شبکه و موج رسانه است و مهم ترین مسئله قالب های ادراکی و ادراک متقابل می باشد.
متقی یادآور شد: در این فضا بحث اصلی این است که یک هویتی شکل گرفت، هویت ها می تواند ماهیت نسلی ، جنسیتی، مذهبی یا سیاسی داشته باشد. جدال امروز جهان مربوط به این قالب های هویتی در فضای شبکه ای است هویت در فضای شبکه تمایز ایجاد می کند. نشانه های تمایز را ما در داخل کشور خودمان می بینیم. نسل آلفای که امروز بچه های شش یا هفت ساله ای هستند که در آینده بر شکل بندی فرهنگ و اندیشه جامعه تاثیرگذار خواهند بود.
رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تاکید کرد: همین تحولات نسلی تحت تاثیر فضای شبکه دوستان در امریکا و اروپا هم شکل گرفته است ولی در جامعه ایرانی به یک صورت در آن کشورها در یک قالب دیگری است اما هر دو یک ویژگی دارد. ویژگی هر دو آن این هست که رویکردش نسبت به ساختار سیاسی و فضای عمومی که در کشور و حوزه تصمیم گیری وجود دارد انتقادی است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: بنابراین این جا می بینیم که یک مشابهت هایی بین فضای ساختاری ایران با فضای اجتماعی بسیاری از کشورهای اروپایی و امریکا مشاهده می کنیم. نسل ما منتقد ساختار داخلی و نسل آنها منتقد ساختار داخلی خودشان هستند. پس آن قالب های ادراکی که ساختار امروز در ایران دارد فضای اجتماعی در کشورهای اروپایی و امریکا را دارد. به همان گونه ای که بسیاری از قالب های تفکر اجتماعی ما امروز با قالب های ادراکی جهان غرب در عرصه های ساختاری شباهت های زیادی دارد.
رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران تاکید کرد: این موج سوم انقلاب تکنولوژیک و موج سومی که تاثیر خودش را در الگوی کنش اجتماعی، ادبیات، انگاره های نسلی، قالب های هنجاری و احساسات مشترک به جا گذاشته است. این فضا در جهان یک فضای انتقادی است. در داخل کشور ما هم ماهیت انتقادی خاص خودش را دارد. هر دو یک نوع انتقاد ساختاری دارند و هر دو با انگاره های ساختار در فضای تفاوت ادراکی قرار دارند. به دلیل هست که ما می بینیم رئیس مجلس نمایندگان امریکا می گوید کسانی که در داخل این کشور معترض اند منادی حرف های آیت الله ها در ایران هستند و ما با این موارد مقابله می کنیم.
بنا بر گفته این استاد دانشگاه تهران؛ به همین گونه هست که ما خیلی از مواقع بحث هایی که جوانان کشور مطرح می کنند می گوییم این موارد بازگو کننده انگارهای رسانه ای، ارتباطی و مقامات سیاسی کشورهای غربی می باشند. یعنی یک نوع عدم تقارن را ما می بینیم. عدم تقارنی که نشان میدهد ساختار با جامعه با هم دیگر هارمونی لازم رو ندارد. این فضای شبکه ای منجر به این میشود که قالب های ادراکی یک حوزه اجتماعی به یک حوزه دیگر منتقل شود، حتی قالب های ادراکی یک دوران تاریخی مربوط به فضای پیشین منتقل می شود.
وی یادآور شد: آنچه که در فلسطین شکل گرفته است، اسمش هویت مقاومت است. بحث هایی که دبیرکل سازمان ملل انجام داد و بحث مربوط به طوفان الاقصی و مربوط به شش دهه قبل دانست یعنی یک انگاره تبارشناسانه داشت، به این دلیل بود که قالب های ادراکی و هویتی، نسل به نسل منتقل شده است و آن چیزی که ما در فلسطین می بینیم یا آن چیزی که در خاورمیانه می بینیم، نشانه های مقاومت را منعکس می کند. ممکن است ضریب و ادراک مبتنی بر مقاومت در ایران محدود شده باشد اما می بینیم همین قالب های ادراکی در عراق، فلسطین، یمن و لبنان بازتولید می شود.
رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: عصری که ما داریم یک عصر ظهور هویت است. هویت هم عموما واکنشی نسبت به ساختار است. نکته دیگری که وجود دارد این است که حوزه جنوبگان خیزش پیدا کرده و از یک قابلیت ویژه ای برخوردار شده است. به طور مثال دو روز پیش یمن ناو آیزنهاور آمریکا را هدف قرار می دهد. اگر یک ناو آمریکایی در یک مقطع تاریخی هدف قرار می گرفت، نگاه آمریکایی انتقام پر شدت بود. پس این مسئله نشان میدهد که عرصه جنوب و عرصه حاشیه دارد کم کم قدرت نسبی افزایش پیدا می کند و به موازات این وضعیت ما شاهد این هستیم که قدرت نسبی آمریکا هم در حال کاهش است.
وی تاکید کرد: اگر چه در حال حاضر قابلیت های تکنولوژیک، اقتصاد و غیره آمریکا جایگاه خود را دارد و این کشور با حدود ۲۴درصد تولید ناخالص داخلی جهانی اقتصاد اول دنیا را دارد. اما وقتی که نگاه می کنیم می بینیم که امریکا اراده هژمونی و رهبری جهانی را ندارد. درست است که خیلی از مواقع جمهوری خواهان انتقاداتی به دموکرات ها دارند ولی زمانی که جمهوری خواهان هم که در قدرت بودن و نماد این جمهوری خواهی به لحاظ کنش های خارج از عرف خشونت گرا، ترامپ بود بعد از اینکه ایران عین الاسد را در یک نوع اقدام متقابل واکنشی که مبتنی بر شاخص های رفتاری کشورها در فضای نظام بین المللی است و منشور ملل متحد هم برای آن جایگاه خاص خود را دارد، می بینیم آمریکایی ها واکنشی نسبت به ایران نتوانستند انجام بدهند.
این استاد حقوق دانشگاه تهران تاکید کرد: بحث های مربوط به خیزش جنوب و خیزش حاشیه در این شرایط مطرح است. در حاشیه ایران نسل های نوظهور و در حاشیه منطقه گروه های هویتی و مقاومت شکل گرفت. همچنین در حاشیه نظام بین الملل ساختار ایران، معادله قدرت کلاسیک که ماهیت متقارن داشت را تحت تاثیر قرار دارد. بنابراین ما در یک فضایی قرار داریم که آن انگاره های پوزیتیویست دو دوتا چهار تا امروز کم کم کارکرد خود را از دست می دهد. قالب های جدید فکری، تحلیلی و علاوه بر آن قالب های رفتاری ظهور پیدا کرده است و یک نوع کنش علیه ساختار را در همه جا می بینیم. کنش علیه ساختار موجب این می شود که فضا آشوب زده شود. فضای آشوب زده یعنی فضایی که ساختار وجود دارد اما قدرت لازم برای اثر بخشی و کنترل بازیگران سخت می شود.
رییس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ادامه داد: امروز این وضعیت را آمریکایی ها در محیط منطقه ای دارند. از یک طرف می خواهند هژمونی خودشون رو حفظ و قدرت خودشان را تثبیت کنند. چرا چون بخشی از اقتصادشان وابسته به حوزه منابع اقتصادی کشورهای پیرامونی از جمله خلیج فارس است. از طرف دیگر مسیر این کریدور هایی که وجود دارد عصر آینده، عصر امنیت کریدوری است. در خیلی از مواقع می بینید وقتی که ناو آمریکایی هدف قرار می گیرد به این معنا است که امکان این وجود دارد که تاسیسات عربستانی هم هدف قرار بگیرد. به همین دلیل بود که چینی هایی که تمایل به این داشتند که این فضای مربوط به کریدورها را سازماندهی کنند، در اولین گامی که به انجام رساندند این بود که بتوانند زمینه یک نوع توافق در روابط ایران و عربستان را به وجود آوردند و یک نوع تنش زدایی شکل گرفت.
به گفته این کارشناس مسائل بین الملل، اگر دقت کرده باشیم وزیر خارجه بحرین هم در مراسم مربوط به تشییع آیت الله رئیسی حضور داشت، در حالی که هنوز وضعیت دیپلماتیک ما و بحرین در وضعیت با ثباتی قرار ندارد. پس نکته ای که وجود دارد این است که بازیگرانی تحت تاثیر موج های انقلاب تکنولوژیک ظهور پیدا کردند و نقش آفرین شدند که این بازیگران از قابلیت لازم برای ایجاد تغییر، ابهام و بحران در محیط منطقه ای برخوردارند. ممکن است نتوانند یک شکل بندی قدرت را بسازند ولی قابلیت این را دارند که به نوعی، تخریب را انجام بدهند.
این تحلیل گر برجسته سیاسی ادامه داد: نشانه وضعیت فوق را ما در محیط منطقه ای می بینیم، رژیم صهیونیستی در تمامی جنگ هایی که داشت از ۱۹۴۸، ۱۹۶۷، ۱۹۷۳ و ۲۰۰۶ با حزب الله ۲۰۰۹ با حماس نتایج جنگ ۷، ۶، ۳۳ و ۲۲ روز به پایان رسید. امروز ما در وضعیتی قرار داریم که ۸ ماه سپری می شود و رژیم صهیونیستی به این جمع بندی رسیدند که واقعیت این است که نمی توانند به اهداف از پیش تعیین شده نائل شوند. اهداف از پیش تعیین شده این بود که برای نابودی حماس قتل عام کنند.
این استاد دانشگاه تهران خاطر نشان کرد: پس از ۸ ماه جنگ، قتل عام انجام شد ولی حماس هنوز باقی است و قابلیت کنش عملیاتی را دارد. درگیری را که اسرائیلی ها انجام می دهند حزب الله قادر است که از پیرامون و حاشیه اقدام متقابل را انجام بدهد. اسرائیلی ها فکر می کردند که ایران انگیزه و اراده لازم را برای یک نوع کنشگری متقابل در برابر آنها ندارد. به همین دلیل بود که در یک دوران تاریخی اقداماتی را به صورت سلسله انجام دادند برخی از مستشاران ایرانی را در لبنان و سوریه هدف قرار دادند و از همه مهم تر اینکه یک نوع تصاعد بحران را به انجام رساندند.
متقی تاکید کرد: در این فضا اسرائیلی ها احساس می کردند که ایران احتمال اقدام واکنشی نخواهد داشت اما عصر موجود که مبتنی بر هویت است. اقدام واکنشی نشانه ای از اراده، هویت و جلوه هایی از بازدارندگی است. ایران نشان داد که قابلیت لازم برای بازدارندگی را دارد. نکته جالب توجه اینجا است که بعد از اقدام متقابل ایران در ارتباط با رژیم صهیونیستی، اگرچه رژیم صهیونیستی یک عملیاتی را در ایران به انجام رساندند اما تمایلی نداشتند این عملیاتشان تخریب زیادی داشته باشد. ما هم در یک وضعیت تعادلی قرار گرفتیم. هم ما و هم آنها در فضای یک نوع آتش بس بالقوه واقع شد. پس این فضایی هست که در محیط منطقه ای وجود دارد.
متقی تاکید کرد: دوستان می دانند وقتی که ایران شلیک موشک ها را انجام داد، فردا صبح قیمت دلار بالای ۷۰ هزار تومان رفت ولی بعد از آن به زیر ۶۰ هزار تومان یعنی تا ۵۸ هزار تومان هم کاهش پیدا کرد. در حالی که منطق اقتصاد ایران به دلیل چاپ اسکناسی که انجام می شود و نقدینگی که وجود دارد به صورت اجتناب ناپذیربا افزایش تورم و افزایش قیمت ارزهای خارجی همراه خواهد داشت.
وی ادامه داد: وقتی که یک نوع توقف نسبی به وجود می آید به این معنا است که فضای بیرونی هم در یک شرایط عادی قرار می گیرد .پس این نکته را ما در حوزه روابط بین الملل داریم که اگر قدرت، اراده و راهبرد داشته باشیم یعنی این که بدانیم از چه ابزاری در کجا، با چه شدتی، با چه هدفی و علیه چه بازیگری استفاده بکنیم در ان شرایط خود کاربرد قدرت مازاد قدرت به وجود می آورد.
این استاد دانشگاه تهران افزود: پس این یک فضایی است که که ما در محیط منطقه ای داشتیم. در فضای موجود التهاب در منطقه وجود دارد هم ایران، هم ایالات متحده و هم کشورهای منطقه همه نگاهشان این است که از سازوکارهای مربوط به مدیریت بحران و کنترل بحران بهره بگیرند. این یک قالب ادراکی هست که می تواند بر امنیت منطقه و حتی امنیت نسبی اقتصادی که جامعه ایران با آن رو به رو است تاثیرگذار باشد.
متقی ادامه داد: احتمالا کلیپی که یکی از سناتورهای آمریکایی از وزیر خارجه آمریکا سوال خیلی تند و انتقادی درباره این که شما چرا اقدامات متقابل در رابطه با ایران انجام نمی دهید را دیدیم. نکته ای که وجود دارد این است که امروز ایران در فضای موجود منطقه روزانه دو میلیون بشکه نفت صادر می کند. سوال این است که آیا صادرات نفت ایران بر اساس تحریم های آمریکایی معنا پیدا می کند یا نه . آن تحریم ها مانع صادرات نفت ایران است.
به گفته وی، در چهار سال پیش صادرات نفت ایران در حدود ۳۰۰ یا ۲۰۰ هزار بشکه در روز بود، چه اتفاقی افتاد که صادرات نفت در وضعیت دو میلیون بشکه است. علت آن برمی گردد به نقش ایران در فضای امنیت منطقه. رویکرد ایران این است که یا همه کشورها می توانند صادرات نفت داشته باشند یا اگر اجازه ندهید ما صادر کنیم؛ سایر بازیگران هم با چالش روبرو می شوند. آمریکایی ها می بینند که آیا در فضای موجود با ایران درگیر شوند منافع و مطلوبیت بیشتری برایشان خواهد داشت یا یه سری امتیازات مرحله ای را از دست بدهند.
نظر شما