به گزارش خبرگزاری مهر، نشست تخصصی تاثیر فناوری‌های نوین در هنر با نگاهی به نمایشگاه نقاشی «هوش مصنوعی» اثر محمد تیتکانلو، با سخنرانی مرتضی گودرزی دیباج، فرزاد زادمحسن، محمود نورایی و محمدعلی سعیدی و با حضور جمعی از استادان و کارشناسان هنری در گالری ماهر برگزار شد.
محمدعلی سعیدی هنرمند و مدیر گالری لاله در مورد آثار محمد محمدزاده تیتکانلو در رابطه با هنر و هوش مصنوعی عنوان کرد: کودکی تیتکانلو در خانواده‌ای سپری شد که همه آرتیست بودند. اصولاً افرادی که از ابتدا با سینما و هنرهای نمایشی آشنا می‌شوند، فضای کافی برای ایده‌یابی و خلق آثار هنری دارند و به بانک عاطفی خوبی دست پیدا می‌کنند. این بانک عاطفی به آن‌ها کمک می‌کند که در دوره‌های مختلف بتوانند مجموعه‌های خوبی را شکل دهند. تنوع موضوعی و بافت خاصی که در آثار هنری تیتکانلو دیده می‌شود، آن را منحصر به فرد می‌کند. عقبه دیگری از این هنرمند در حوزه عکاسی، سینما، مجسمه‌سازی و سایر دغدغه‌ها در ناخودآگاه این هنرمند قابل مشاهده است که مخاطب را به فضای مابعدالطبیعه، فرارزمینی‌ها، آینده و سینمای سوررئالیستی می‌برد.
وی اضافه کرد: رنگ‌ها در آثار استاد تیتکانلو به خوبی پخته شده و می‌توان گفت دست خط استاد در این پختگی به وضوح قابل مشاهده است. برخی موج‌های تکنولوژیک در ذهنیت هنرمند شکل می‌گیرد و نمود پیش بینی‌های او را در آثارش می‌بینیم. البته این ویژگی شامل حال همه نمی‌شود و برخی یک خط را تا پایان عمر ادامه می‌دهند، اما هنرمندی که از او صحبت می‌کنیم اینطور نیست و می‌توان گفت هر سال زمینه کاری و شیوه اجرای آثار هنری خود را تغییر می‌دهد.
در ادامه محمود نورایی کارشناس و منقد هنری با بیان اینکه هم اکنون ترس‌ها و هراس‌هایی در مورد هوش مصنوعی و آینده هنر مطرح می‌کنند، اظهار کرد: نقد هنر، آفرینش‌های هنری و جریان کلی هنر در آینده در مجاورت با هوش مصنوعی شاهد تحولاتی خواهد بود. اکنون در ابتدای راه عمومی شدن هوش مصنوعی هستیم بنابراین رویکردهایمان با هراس است. هوش مصنوعی امروز ترسی را به وجود آورده که تاریخ هنر می‌گوید نباید خیلی از آن بترسیم. اتفاقاً این تحولات ممکن است محلی برای زایش هنرهای جدید باشد.
وی عنوان کرد: آثار تیتکانلو و تلاشی که در رابطه با پیوند هوش مصنوعی و هنر دارند، ممکن است در آینده چنین شرایطی را تجربه کنند. در این آثار گرچه آشفتگی از منظر نقاشانه وجود دارد، اما هراس‌آور نیست و مخاطب شاهد وجوه هراس آوری از آینده در این آثار نیست و این نکته بسیار مهمی است. برخی نشانه‌های اثر به ما خبر از مواجهه با ناشناخته‌ها می‌دهد، اما تلاش نقاش حفظ سنت نقاشی است.
هوش مصنوعی؛ تجلی رسوخ تکنولوژی در ماهیت حیات انسانی
فرزاد زادمحسن هنر معمار و عضو فرهنگستان هنر در ادامه درباره کلیت مفاهیم مربوط به هوش مصنوعی عنوان کرد: هوش مصنوعی یا هوش ماشین با داده‌ها و الگوریتم کار می‌کند و به همین جهت هوش ماشینی دارای ویژگی‌های هوش انسانی نیست. در پیوند هنر و هوش مصنوعی در سال ۲۰۲۳ بوریس الداگسن، هنرمند آلمانی، با عکسی تحت عنوان «حافظه مخدوش» به عنوان برنده جایزه جهانی عکاسی سونی شناخته شد، عکسی که بعد اعلام کرد توسط هوش مصنوعی ساخته شده است. پیش از اینکه هنرمند چنین حقیقتی را بیان کند، کسی تفاوت هنر واقعی و هوش مصنوعی را نفهمیده بود. این اتفاق باب بسیاری از بحث‌ها پیرامون هنر و هوش مصنوعی را باز کرد.
وی گفت: زمانی که هنر به فلسفه هنر تبدیل می‌شود قداست خود را از دست می‌دهد بعد از اینکه اصولش در دانشگاه‌ها به همگان آموزش داده شد، به صنعت تبدیل می‌شود و در دسترس همگان قرار می‌گیرد. در ابتدا برخی ساده لوحانه می‌گفتند فقط از صنعت و تکنولوژی به عنوان بستر معنای خودمان در هنر استفاده می‌کنیم اما نمی‌توان اینطور به آن نگاه کرد. تکنولوژی نحوه‌ای از انکشاف حقیقت است. رویکرد آن تجاوز آمیز است و همه چیز در این دوره در حکم منابع است. هایدگر ما را دعوت می‌کند چشم در چشم ذات تکنولوژی با آن مواجه شویم چرا که تکنولوژی امری خنثی نیست بلکه نحوه‌ای از بودن و فکر است و هوش مصنوعی تجلی رسوخ تکنولوژی در ماهیت حیات انسانی است.
این کارشناس هنر یادآوری کرد: شاخصه مهم آثار تیتکانلو دغدغه مندی و پرسشگری در تعیین نسبت انسان هنرمند با جهان امروز است. در بیش از ۹۰ درصد هنرمندان امروزی چنین دغدغه مندی وجود ندارد. مبدا و مقصد هنرمندان مشخص نیست و نمی‌دانیم مخاطب آن‌ها کیست؟! واین خلاها را در فرم و پیچیدگی‌های فرمالیستی پنهان می‌کنند. در مواجهه با جهان آثار تیتکانلو تنوع و حداکثر انعطاف بخشی به فرم‌ها و حجم‌های خشن در جهت ارائه معناست. چنین ایده‌ای چالش حداکثری با فرم را می‌طلبد و تیتکانلو فرم را به حداکثر از نظر قرابت از مفهوم رسانده است. تخیل علمی و فضاهای غریب در آثارش نه تنها برای گفتن سخن نامانوس نیست بلکه به زندگی امروز مرتبط است.
به دهکده جهانی هنر اعتقاد دارم
محمد تیتکانلو هنرمند عکاس، نقاش، محقق تاریخ هنر در ادامه با بیان اینکه هنر بازتاب تمدن نوین است، گفت: اگر هنرمند بخواهد گذشته را تکرار کند اتفاقی نمی‌افتد و اگر از نشان‌ها و المان‌های گذشته بهره می‌برد به این دلیل است که آن‌ها از منظر عمومی شناخته شده اند. هنرمند پدیده‌ای ساکن نیست و حرکتش با تکنولوژی امروزی شتابان پیش می‌رود. برخی مانند من به دهکده جهانی هنر اعتقاد دارند. ما نمی‌توانیم از عناوینی که در هنرهای جهان گذاشته‌اند فرار کنیم و اینجاست که باید چاره اندیشی کنیم و ببینیم بر هنر تسلط داریم؟
وی عنوان کرد: درباره هنر و هوش مصنوعی اگر افراد جمع شوند بحث‌هایی شکل می‌گیرد و می‌توانیم با جلوه‌های بصری مناسب در این مواجهه آشنا شویم. امروز هر کسی راه خودش را می‌رود و هنوز به جمع‌بندی در این موضوع نرسیده‌ایم. ما هنرمندان جهانی شناخته شده داریم اما کافی نیست. حیطه زیبایی‌شناسی وارد بعد جدیدی شده و تعریف هنر نیز متحول شده است. مساله هنر و و زیبایی‌شناسی هم دیگر امروز از هم جدا شده است. این جدایی یک باید است و ضرورت دنیای امروز است.
تیتکانلو توضیح داد: من هنرم را بر پایه همین ایده‌ها بنا می‌کنم و ترکیب علم و هنر از گذشته مورد توجه من بوده است. امپرسیونیست‌ها و حتی پیکاسو نیز تحت تاثیر علم و دوربین عکاسی بود و حالا ما با یک تکنولوژی جدید هوش مصنوعی مواجه هستیم و می‌تواند مشابه تجربه امپرسیونیست‌ها با دوربین عکاسی باشد. فرهنگ تخیل علمی در ایران یک کمبود است. جوانان و دانشمندان ما با تخیل علمی خارجی مواجه هستند و حس می‌کنند ما نمی‌توانیم در حالی که اینطور نیست. من هم در این مسیر ایده‌هایی داشتم که وزارت ارشاد نتوانست با من کار کند.
هوش مصنوعی می‌تواند دستیار هنرمند باشد
در ادامه نشست مرتضی گودرزی دیباج استاد دانشگاه، نقاش، منتقد و پژوهشگر هنری با اشاره به روح هنر در جهان هستی، با بیان اینکه خداوند در قرآن که مانیفست خودش را ارائه داده ابتدا سراغ پست‌ترین در عالم یعنی گلی بی‌ارزش می‌رود، گفت: در واقع کار هنر خدا شرف بخشیدن به ماده است. بعد مهندسی پیکره انسان را پی می‌گیرد؛ این درحالی است که سراغ محتوا و موضوع و روح ما نمی‌رود. در واقع به ما می‌آموزد ابتدا ساختار و کالبد ما برای این‌کار باید زیبا و محکم آفریده شود و این اصل در کار هنری هم جواب می‌دهد. وقتی خدا کالبد را به بهترین شکا آفرید به انسان روح می‌دهد و در واقع موضوع و مفهوم بشری را به او می‌دمد و به خودش هم تبریک می‌گوید. هنر خدا می‌آموزد که باید کار هنری را مهندسی کرد.
وی با اشاره به پیشگویی‌های صورت گرفته درباره آینده هنر و تکنولوژی‌هایی مانند هوش مصنوعی افزود: هوش مصنوعی داده‌هایی که وجود دارد را براساس آنچه انسان می‌گوید جمع‌آوری و خلقی صورت می‌گیرد. پس باز هم در این کار یک طرف قضیه انسان است. انسان نسبت به تعهدات اجتماعی مسئول است چه هنرمند باشد چه نباشد. البته این مسئولیت هم حوزه دارد. اگر صرفاً روایتگر وقایع باشد خبرنگار است و خبر اول را داده است و در مرحله بعد باید بگوید در قبال وقایع چه باید کرد و مسئولیت‌ها چیست؟.
گودرزی دیباج گفت: مسئولیت اجتماعی ما در عالم هنر مطرح می‌شود پس نقد می‌کنیم هرچند که ما نقد هنر نداریم و کلاً نقد هنر در کشور تعطیل است. همه می‌ترسند نقد کنند. بنابراین مسئولیت اجتماعی در عالم هنر نیاز به بازتعریف دارد و برای این هدف باید روی هنر، کار علمی کرد.
وی در پایان با بیان اینکه هوش مصنوعی امروز ما را می‌ترساند و هنرمندان هم فکر می‌کنند این تکنولوژی جای آن‌ها را خواهد گرفت، گفت: در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند دستیار هنرمند باشد و فعلاً جای هنرمند را نخواهد گرفت. بسیاری از هنرمندان در شرایط جدید نگرانی اقتصادی دارند اما نباید نگران بود چراکه همچنان هنر اصیل مهم است. هوش مصنوعی فقط یک بستر است و هیچ سبکی هنری محسوب نمی‌شود بجای نگرانی از رقیب شدن هوش مصنوعی بیشتر باید نگران افزایش تنبلی و بی‌سوادی در عالم هنر بود.
نظر شما