ضرورت بررسی آسیب شناسانه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی، جلسه شورای تحول و ارتقای علوم انسانی به ریاست دکتر سعیدرضا عاملی، رئیس این شورا برگزار و درباره موضوعاتی نظیر علوم انسانی اسلامی، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت بحث شد.

دکتر عاملی رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با گرامیداشت یاد شهدای مظلوم غزه، لبنان و یمن و رشادت‌های جبهه مقاومت اظهار کرد: همان‌طور که مقام معظم رهبری فرمودند، این جنگ با کشتارهای جمعی و فجایعی که به بار آورده، بی‌سابقه است و ما نیازمند حمایت از مظلومیت و عظمت جبهه مقاومت هستیم.

وی ادامه داد: بسیار ناراحت‌کننده است که بیش از ۱۰,۰۰۰ کودک به شهادت برسند و مادران باردار دچار این فجایع شوند. این فاجعه‌ای است که به هر حال در این دوره زندگی بشر، که ادعای عقلانیت و تمدن‌گرایی دارد، محقق می‌شود. لازم است در فضای جهانی از مظلومیت جبهه مقاومت مردم صحبت کنیم و در عین حال از عظمت آن‌ها نیز بگوییم. باید بعد از بحث درباره عظمت مقاومت، به‌طور واقعی به ارزش‌های بزرگی که خلق کرده‌اند، اشاره کنیم.

مقابله با توسعه نظام صهیونیستی، گامی به سوی استقرار عدالت جهانی است

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی گفت: امروز هر تلاشی برای مقابله با توسعه نظام صهیونیستی، کمکی به مسیر تاریخی و استقرار عدالت در سطح جهانی است. کار بسیار سختی است، به‌خصوص با توجه به جنگ نرم و اخبار دستکاری شده‌ای که مرتب در فضای مجازی وجود دارد. این اخبار، حق را در لباس باطل و باطل را در لباس حق به نمایش می‌گذارند و نارواهای زیادی را به وجود می‌آورند که تأثیر زیادی روی روحیه مردم دارد و قضاوت‌های اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما به هر حال، جنس این جهاد، مانند جنس جنگ، جهاد ترکیبی است. باید هم ذهن‌ها را برای مجاهدت تقویت کنیم و هم وجود را برای مقاومت تقویت کنیم تا ان‌شاءالله ناامیدی عظیمی در جبهه باطل به وجود آید.

عاملی اضافه کرد: باید خدا را شکر کنیم به خاطر وجود رهبر معظم انقلاب؛ هر صحبتی که ایشان می‌کند، یک راهبرد جهانی است. صحبت اخیرشان که رژیم غاصب اسرائیل باید متوجه اشتباه محاسباتی درباره ایران شود، نگاهی است که هزاران بنیان فکری پشت آن بوده است. باید درک کنیم که ایران چه جایگاهی دارد، مردم آن چه تاریخی و چه تمدنی دارند و انقلاب اسلامی چگونه به وقوع پیوسته است.

وی ادامه داد: محاسبات نادرستی که برای منافقین تولید می‌شود و جریان باطلی که مرتب برای همدیگر خبر تولید می‌کنند، به تدریج باورشان می‌شود که مسئله چیز دیگری است. اما الحمدالله روح امید در میان مردم وجود دارد و آنها به قدرت نظامی ایران و به‌ویژه قدرت رهبری معظم انقلاب احساس افتخار می‌کنند؛ مقام معظم رهبری که با انسجام و درایت می‌تواند کارها را به خوبی پیش ببرد.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با اشاره به کارگروه های این شورا بیان کرد: احکامی که ما به اعضای کارگروه‌ها داده‌ایم، بیشتر از آنکه وظایف تدوین برنامه‌های آموزشی را شامل شود، بر ایجاد فضای همفکری تأکید دارد. ما نمی‌خواستیم دوگانه‌هایی درست کنیم. اکنون که کارگروه‌های مختلفی در زمینه‌های فلسفه، علوم اقتصاد، جامعه‌شناسی، تاریخ و معماری و شهرسازی داریم، این جمع هم فرهیختگان کشور هستند و با جمع شدن در حوزه‌های مرتبط، می‌توانند فضایی برای همفکری ایجاد کنند تا مسائل این حوزه‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.

عاملی اضافه کرد: تلاش ما این است که کارگروه‌ها بتوانند فضایی برای هم‌اندیشی پیدا کنند. در این راستا با حوزه فناوری اطلاعات صحبت کرده‌ایم تا بتوانند امکانات لازم برای این فضا را فراهم کنند. مجموعه نظرات مقام معظم رهبری نیز در دسترس قرار خواهد گرفت، اما جلساتی را به تمرکز بر این نظرات اختصاص می دهیم و نوع‌شناسی از اندیشه‌های ایشان صورت بگیرد. این همفکری می‌تواند به ما کمک کند تا دغدغه‌های موجود را به بهترین شکل محقق کنیم.

علوم انسانی التقاطی ممکن است کارآمدی لازم را برای جامعه اسلامی ایران نداشته باشد

وی عنوان کرد: یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری این است که علوم انسانی کنونی با بیماری‌هایی دست وپنجه نرم می‌کند و تحت تأثیر علوم انسانی غربی قرار گرفته است. این علوم انسانی التقاطی ممکن است کارآمدی لازم را برای جامعه اسلامی ایران نداشته باشد. ایشان به این نکته اشاره کردند که مبنای علوم انسانی غربی غیرالهی و مادی است و با مبانی اسلامی و دینی سازگار نیست چراکه علوم انسانی تنها زمانی می‌تواند مفید و تربیت‌کننده باشد که بر اساس تفکر الهی و جهان‌بینی اسلامی اداره شود. این مسئله پایه‌گذار بسیاری از موضوعاتی است که می‌توانیم در این حوزه به آن بپردازیم.

ضرورت بررسی آسیب شناسانه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در آستانه چهل سالگی

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با اشاره به سالگرد شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: امسال چهلمین سالگرد تاسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی است. در این ۴۰ سال دستاوردهای این شورا و همچنین چالش‌ها و پروژه‌های ناکام آن نیازمند بررسی و گفتگو است.

عاملی با بیان اینکه تحول علوم انسانی نیازمند یک دستور کار مشخص است، تاکید کرد: باید تعیین کنیم که این تحول برای چه هدفی باید انجام شود و در رشته‌های مختلف به چه نتایجی خواهد رسید؟ یکی از حوزه‌های بارز که می‌تواند به مسیر علوم انسانی کمک کند، بحث الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت است. این الگو دغدغه‌ای بوده که مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت بر روی آن کار کرده و به یک سند رسید. اما متأسفانه این سند هنوز ابلاغ نشده است و نیازمند بحث و گفتگو بیشتری است.

وی افزود: در این راستا، دکتر واعظ‌زاده سلسله نشست‌هایی برگزار کردند، به ویژه نشست‌های سالانه که باعث تحلیل محتوایی خروجی‌های آن جلسات شده است. به تدریج، ما نیز در بخش‌های کمی از این جلسات حضور داشتیم و بررسی‌های تخصصی در مورد الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت به‌ویژه در دو فضای فیزیکی و مجازی صورت گرفت. این نکته حائز اهمیت است که بخشی عمده از فرایند حکمرانی در فضای مجازی انجام می‌شود و عدم تعامل بین این دو فضا، نقص بزرگی را در مدل عملیاتی ما به وجود می‌آورد.

عملکردهای هوش مصنوعی نیاز به تحقیقات و طراحی الگوهای کارآمد دارد

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: عملکردهای هوش مصنوعی، فناوری‌های کوانتومی و سایر فناوری‌های نوین ابعاد گسترده‌ای از مباحث را شامل می‌شود که نیاز به تحقیقات و طراحی الگوهای کارآمد دارد. با توجه به کمبود زمان، پیشنهادی مطرح شده که در تاریخ ۱۲ آذر یک نشست ملی یک‌روزه برگزار کنیم تا کارگروه‌ها بتوانند هم‌افزایی داشته باشند. باور دارم که علوم انسانی و علوم اجتماعی، اساس همه علوم هستند و سایر علوم نمی‌توانند در حوزه‌های خود موفق باشند مگر اینکه ایده‌هایی از علوم انسانی و اجتماعی به آن‌ها منتقل شود. این تبادل ایده باید در حوزه‌هایی مانند پزشکی و مهندسی که به فناوری مرتبط هستند، مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: به‌عنوان مثال، موضوع هوش مصنوعی امروز به یکی از مباحث بزرگ تبدیل شده است. هوش مصنوعی به دو دسته محدود و عمومی تقسیم می‌شود. هوش مصنوعی محدود معمولاً دارای الگوریتم‌های مشخصی است که بر اساس آن عمل می‌کند، مانند دستگاه‌های معمولی که به فرآیندهای فیزیکی متصل می‌شوند. یا حتی جستجوگرهای چندرسانه‌ای مانند GPT که بر اساس داده‌ها و پارامترهای خود فعالیت می‌کنند.

عاملی افزود: به‌تازگی، «چت‌جی‌پی‌تی ۴ زیرو» به‌عنوان یک مدل هوش مصنوعی مطرح شده که گفته می‌شود به منطق عقل انسانی نزدیک‌تر شده است. وقتی با آن صحبت می‌کنید، صدا و لحن شما را شناسایی می‌کند و پاسخ می‌دهد. حتی اگر با آن به‌صورت طبیعی و غیررسمی صحبت کنید، توانایی‌ها و هیجاناتش را به نمایش می‌گذارد. این نشان می‌دهد که این نوع هوش مصنوعی در حال به‌دست آوردن قابلیت‌های استدلال و شناخت هیجانی است.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی گفت: اما نگرانی وجود دارد که بر اساس این ایده، هوش مصنوعی عمومی باید برابر با انسان باشد، به‌طوری که تمام ظرفیت‌هایی که انسان در تصمیم‌گیری و استنتاج دارد، در آن موجود باشد. تفاوت اساسی در این است که حافظه انسان در حالت فعال نیست و بخشی از آن فراموش می‌شود، در حالی که حافظه هوش مصنوعی همواره فعال است و می‌تواند از بین ۵۰۰ میلیارد تا یک تریلیون پارامتر برای استخراج داده‌ها استفاده کند.

مباحث اخلاقی پیرامون هوش مصنوعی به طور فزاینده‌ای در جهان مطرح شده است

وی ادامه داد: مسئله‌ هوش مصنوعی در حال حاضر به شدت بر رفتار ما تأثیر می‌گذارد و ما باید توجه کنیم که این تأثیرات تا کجا می‌تواند پیش برود. در حال حاضر، مباحث اخلاقی پیرامون هوش مصنوعی به طور فزاینده‌ای در جهان مطرح شده است. همچنین، مباحث فلسفی و الهیاتی در مورد هوش مصنوعی نیز به شدت افزایش یافته و پرسش‌هایی را در این زمینه به وجود آورده است.

عاملی گفت: مقام معظم رهبری در جریان برگزاری کنگره جهانی حضرت رضا علیه السلام که به تازگی برگزار شد، سه راهکار به ما ارائه دادند. یکی از این نکات، توجه به ابعاد قدسی، معنوی و اخلاقی اهل بیت علیهم السلام بود. امروزه دنیا تشنه‌ این ابعاد اخلاقی و معنوی است. نکته‌ دوم این بود که ما باید از آموزه‌های اهل بیت علیهم السلام در زندگی امروز بهره‌برداری کنیم. به عنوان مثال، ایشان در مورد حقوق حیوانات صحبت‌های بسیار عمیقی دارند، در حالی‌که امروزه موضوع حقوق حیوانات به تازگی در جوامع مطرح شده است. اگر ما این فرهنگ اهل بیت را ترویج کنیم، می‌توانیم فضایی را در سطح جهانی ایجاد کنیم.

وی اضافه کرد: نکته‌ سوم، تأکید بر بحث حکومت اسلامی بود. همه‌ ائمه علیهم السلام به دنبال ایجاد حکومت اسلامی بوده‌اند، هرچند که شرایط فراهم نشده است. به ویژه امیرالمؤمنین، که پنج سال در این زمینه فرصت داشتند، و امام رضا علیه السلام که در دوره‌ ولایت عهدی خود به مدت دو تا سه سال این زمینه را داشتند. سایر ائمه همچون امام سجاد، امام صادق و امام باقر نیز در ادعیه و روایات خود به این مهم اشاره کرده‌اند.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی عنوان کرد: در مجموع، این دیدگاه‌ها به ما ایده می‌دهند که در بحث تحول علوم و الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، چه اقداماتی باید انجام دهیم و چگونه می‌توانیم از آموزه‌های اهل بیت بهره‌برداری کنیم.

وی ادامه داد: با توجه به این مسائل، به نظر می‌رسد که یکی از راهکارهای تحول در علوم انسانی، تمرکز بر الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت است که در راستای اهداف و ارزش‌های دینی و فرهنگی کشورمان قرار دارد. این تحول می‌تواند در علوم انسانی و اجتماعی تأثیرگذار باشد و به پیشرفت و کارآمدی دیگر رشته‌ها، از جمله علوم پایه، پزشکی، مهندسی و دیگر حوزه‌ها کمک کند.

عاملی عنوان کرد: در حال حاضر، تأکید بر این است که علوم انسانی باید به مسائل و نیازهای جمهوری اسلامی توجه داشته باشد و در جهت حل مسائل زمانه عمل کند. این موضوع در چارچوب بیانیه گام دوم انقلاب و ایده تمدن نوین اسلامی که رهبری مطرح کرده‌اند، اهمیت ویژه‌ای دارد.

وی تأکید کرد که ایجاد گفتمان اجتماعی نباید مورد هراس قرار گیرد و بیان مسائل در فضای عمومی اهمیت دارد. در دنیای امروز که عصر همه‌گیری پیام‌هاست، ایجاد و گسترش پیام‌ها در صحنه اجتماعی می‌تواند تاثیرات زیادی داشته باشد.

عاملی همچنین در ارتباط با موضوع الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، پیشنهاد کرد که این الگو بیشتر در رسانه‌ها و نقد و بررسی‌های اجتماعی و توسط نخبگان اجتماعی مطرح شود تا از این طریق به نقد و صیقل بیشتری دست یابد. هدف اصلی، تحقق کامل الگو نیست؛ بلکه می‌خواهیم با نگاهی آزادتر به این مفهوم بپردازیم تا شاید از این مسیر به دستاوردهای جدیدی برسیم. همکاری مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و شورای تحول علوم انسانی می‌تواند به بهبود ایده‌ها و بهره‌گیری از تجارب و شبکه‌های گسترده‌ای که مرکز در طی سال‌ها به دست آورده کمک کند. مرکز الگو، با گردهمایی اندیشکده‌ها و افراد صاحب‌نظر، ظرفیت ارزشمندی دارد که می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.

رئیس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی بیان کرد که هنوز جای زیادی برای ایده‌پردازی در این حوزه وجود دارد و نباید خود را بی‌نیاز از ایده‌های جدید بدانیم. حتی الگوهایی که به نظر می‌رسد کامل هستند، هنوز جای بررسی و بهبود دارند. بحث دیگر این است که تحول الگو نباید صرفاً محدود به یک مدل خاص از حکمرانی اسلامی باشد؛ بلکه باید از مدل‌های مختلف و اجزا و عناصر متفاوت گذشته نیز بهره برد و آن‌ها را در این زمینه بررسی کرد.