زوال هویت موسیقی ایرانی در چنگال مدرنیته

به گزارش خبرنگار مهر، هوشنگ جاوید، پژوهشگر فرهنگ عامه و موسیقی آئینی، شامگاه چهارشنبه در نشست «ریشه» که در موزه عصارخانه شاهی اصفهان برگزار شد، با انتقاد از شرایط کنونی موسیقی در ایران، از زوال هویت فرهنگی و فاصله گرفتن نسل جوان از میراث موسیقی سنتی ایرانی سخن گفت.

جاوید با اشاره به اینکه نسل امروز حتی قادر به حفظ دو خط شعر نیست، افزود: «در گذشته، حتی افراد بی‌سواد بسیاری از شعرها و نغمه‌ها را از حفظ داشتند. امروز اما شاهدیم که مادران به‌جای خواندن لالایی‌های بومی برای فرزندانشان، از آهنگ‌های لس‌آنجلسی استفاده می‌کنند. با این روند، چگونه می‌توان انتظار داشت فرهنگ و هویت ما حفظ شود؟»

وی موسیقی را به‌عنوان شکلی از فرهنگ ناملموس دانست و اظهار کرد: «موسیقی زبانی ویژه دارد که با عقل و ذهن انسان پیوند دارد و جلوه‌گر زیبایی‌های ذهنی و فرهنگی است. موسیقی ایرانی به‌ویژه در مکتب اصفهان دارای نظام منسجم و هویت خاصی است که روایت‌های ویژه‌ای را از فرهنگ این سرزمین به تصویر می‌کشد، اما متأسفانه امروزه به‌درستی از آن استفاده نمی‌شود.»

این پژوهشگر با اشاره به نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ، گفت: «رسانه‌ها امروزه تأثیرات بسیاری بر ارتباطات فرهنگی دارند، اما به‌جای بهره‌برداری صحیح از موسیقی برای انتقال فرهنگ ایرانی، غالباً آن را سطحی‌سازی کرده و در قالب ترانه‌های تجاری عرضه می‌کنند. درحالی‌که موسیقی نه‌تنها ابزاری برای انتقال پیام، بلکه بستری برای زایش فرهنگی و حفظ هویت است.»

جاوید در ادامه، به جایگاه ویژه موسیقی اصفهان و لزوم توجه بیشتر به آن اشاره کرد و گفت: «اصفهان باید در وهله نخست، زبان و گویش خود و سپس موسیقی غنی و اصیلش را حفظ کند. لالایی‌ها و نغمه‌های سنتی این دیار اکنون به‌سرعت در حال نابودی هستند و این نوعی ‘فنای فرهنگی’ است که باید جدی گرفته شود.»

وی در پایان، از مشکلات تاریخی و فشارهای فرهنگی که بر فرهنگ ایران وارد شده است، سخن گفت و تأکید کرد: «فرهنگ ایران بر بستر باورها و هویت‌های عمیق شکل گرفته و علیرغم تمام فشارها همچون آهوی زخمی پابرجا مانده است. اما امروز بیش از هر زمان دیگری نیاز داریم تا با احیای موسیقی سنتی و بازگشت به ریشه‌ها، از میراث فرهنگی خود محافظت کنیم.»