تپه حصار دامغان، آثار به جای مانده از روزگاران کهن/ تجربه یک روز به یاد ماندنی در مزرعه تالو

به گزارش خبرنگار مهر، زنان در دامغان همانند سایر شهرهای استان سمنان چند روز مانده به ایام عید اقدام به پخت سمنو می کنند و در هنگام پخت آن به خواندن اشعار و دعا می پردازند.

نوروز از راه می رسد و طبیعت پس از گذراندن دوره ای سرد و بی حاصل با آغاز بهار زنده می شود. پس انسان نیز به عنوان یکی از افریده های هستی سعی کند همراه با طبیعت به رستاخیز برسد.

مردم با تکاندن گرد و غبار از خانه و کاشانه خود و زدودن کدورت های از دل هایشان به استقبال سال نو می روند.

در هنگام سال نو کنار هم می نشینند و با مهر و محبت دعای سال تحویل را زمزمه کرده و  فرا رسیدن  این آیین باستانی را به یکدیگر تبریک می گویند.

عیدی دادن یکی از رسومی است که از گذشته در فرهنگ ایرانیان بوده است، بزرگترها به کوچکترها عیدی می دهند و کوچکترها برای دست بوسی نزد بزرگترها می روند.

آداب و  رسوم دامغانی ها در نوروز

دامغان امروزی و صددروازه قدیم نیز به عنوان یکی از شهرهای استان سمنان همچون شهرهای دیگر ایران با آئین و خاصی به استقبال نوروز باستانی می رود.

در دامغان همانند سایر شهرهای استان سمنان چند روز مانده به ایام عید، زنان اقدام به پخت سمنو می کنند و در هنگام پخت آن به خواندن اشعار و دعا می پردازند.

خانه تکانی و نوروزخواني:

بانوان دامغانی قبل از ایام عید و تحویل سال خانه های خود را از دود و غبار پاک می کنند. در این روزها با گذر از کوچه و خیابان شهرستان دامغان شاهد فرش های شسته شده بر روی بام ها هستیم.

در اواسط اسفند ماه، نوروز خواناني ازگرگا ن و يا شهر دامغان به روستاهامي‌رفتند. نوروزخوانان درحاليكه چوبي به دست داشته به همراه فردي موسوم به "پسخوان" و يا كيسه‌دار به در خانه اهالي محله مي‌رفتند و با چوب به درخانه مي‌زدند و داخل مي‌شدند.

اين افراد با خواندن اشعاري در وصف، حضرت علي (ع) و صاحب‌ خانه مژده و نويد سال نو و بهار را مي‌ دادند، صاحب‌ خانه نيز هدايايي مثل شكر، برنج، شيريني و پول به آنهامي‌داد و شخص كيسه‌دار هدايا را دريافت كرده و درون كيسه‌اي كه به همراه داشت مي‌ريخت.
نوروزخوانان اغلب پس از دريافت اين اقلام اينچنين صاحب‌خانه را دعا مي‌كردند "كربلاييش كنن،آمين، مكه ايش كنن،آمين".

تحویل سال:

در شب عید زنان دامغان به تهيه سبزي پلو و يا رشته پلو مبادرت مي ورزند و بعد از تحویل سال نو کوچکتر ها به دیدار بزرگتر ها می روند.

مراسم روز سیزدهم فروردین ماه به عنوان یک عادت برای شهروندان دامغانی از سال ها پیش مرسوم بوده و مردم این شهر بر این باور بودند که با گذراندن روز سیزدهم فروردین در بیرون از منزل، بدیمنی را از خانواده دور می کنند.

چشمه علی مهمترین تفرجگاه دامغان

اما حیف است که از آداب و روسوم مردم دامغان سخن گفت و از مراکز تاریخی و باستانی جذاب و دیدنی این شهر را فراموش کرد.

مجموعه "چشمه علی" در شمال شهر تاریخی دامغان و حدود 30 كیلومتری این شهر بین روستاهای "آستانه" و "كلاته رودبار" واقع شده است.

در زمان فتحعلی شاه قاجار در این محل یك مسجد و یك عمارت ساخته شد.

بنای فتحعلی شاهی در میان رودخانه و وسط مجموعه تفریحی چشمه علی قرار گرفته و مسجدی تاریخی نیز در ضلع جنوبی قرار داشته كه اكنون مسجدی جدید بر روی آن واقع شده است.

وجود درختان بید و صنوبر، باغ های گردو، زردآلو، درختان میوه، گیاهان دارویی و ارتفاعات كوهستانی به جاذبه های این منطقه افزوده است.

زیبایی دل فریب "دیباج" هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد

شهر ديباج در فاصله 54 کيلومتری شمال شرقی شهرستان دامغان در مسير جاده دامغان به گلوگاه مازندران با ارتفاع 1850 متر از سطح دريا واقع  شده است.

شهر خوش آب و هوا و حاصلخيز ديباج که زيبايي دل فريب آن هر بيننده را به تحسين وا می دارد و در بهاران زيباترين چشم اندازها را پيش روی ساکنان و مسافران می گشايد.  

عنوان ديباج "چهارده" از کنيه امامزاده محمد، فرزند بلافصل امام جعفر صادق(ع) مدفون در اين شهر، شهرت يافته است.

تپه حصار،  آثار به جای مانده از روزگاران کهن

تپه حصار نیز یکی از آثار به جای مانده از روزگاران کهن است که حدود هفت هزار سال قدمت دارد و تا به حال کاوش های باستانی در آن صورت گرفته نشان می‌دهد شهری است که در اثر زلزله بر سر مردمانش خراب شده ‌است، کاوش های باستانی اخیر نشان می‌دهد که هفت هزار سال پیش در این منطقه فولاد تولید می‌شده‌ است. نخستین بار در سال ۱۳۱۲ پروفسور اسمیت در تپه حصار حفاری‌های باستان‌شناسی خود را انجام داد و به آثار ارزشمندی از تمدن این منطقه دست یافت.

تپه حصار واقع در حاشیه جنوبی شهر دامغان برای نخستین بار توسط اریخ اشمیت از دانشگاه پنسیلوانیا در سال 1312مورد کاوش قرار گرفت.

بر اثر این کاوش ها روشن شد که این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ است.

 از زمان کاوش های اشمیت در تپه حصار این محوطه به عنوان یکی از محوطه های مبنا برای شناسایی فرهنگ های همزمان در فلات مرکزی ایران مورد استناد باستان شناسان است.

قلعه امير آباد

قلعه امیر آباد در بخشی با همین نام در 25 كيلومتري جنوب دامغان واقع است، اين قلعه كهن و قديمي با برج هاي متعددي كه دارد چهره اين بخش را تاريخي كرده است.

قلعه مذكور موسوم به تاريخ قلعه نيز است.

مقبره شاهرخ میرزا

این مقبره در ضلع شمال شرقی صحن امام زاده جعفر در شهر دامغان بنا شده و به شکل مربع است که طول ضلع خارجی آن پنج متر و طول ضلع داخلی آن چهار متر است. این بنا دارای گنبدی مدور و کوچک است. ارتفاع ساختمان آن در حدود یازده متر و به نام مقبره شاهرخ میرزا معروف شده است.

برج طغرل

برج طغرل در سال 490 هجری قمری در جنوب روستای مهماندوست واقع در 20 کیلومتری شمال شرقی دامغان و در نزدیکی آبادی امام آباد بنا شده است.

شعاع داخلی این برج 7.92 متر و ارتفاع آن 12 متر است، ارتفاع اصلی برج در گذشته بیشتر بوده و بعدها به علت فرو ریختن گنبد مخروطی شکل و زیبای این بنا از ارتفاع آن کاسته شد. این برج آجری که مشهور به برج معصوم زاده است دارای تاق نماهای بلند و مقرنس کاری های زیبای آجری است.

دو کتیبه در بالای برج به خط های کوفی و بنایی وجود دارد.

تاریخ بنا با زمان سلطان سنجر سلجوقی مطابقت دارد و مردم محل آن را امام زاده قاسم می گویند.

شیربند یکی از زیباترین نمونه های غارهای ایران در دامغان

شیربند یکی از زیباترین نمونه های غارهای ایران است که در 12 کیلومتری شمال شرقی شهر دامغان واقع شده است. برای دسترسی مناسب به این غار 10 کیلومتر جاده قدیم آب بخشان به گردنه بشم را باید طی کرد تا به مزرعه خوش آب و هوای شیربند رسید.
دهانه غار در کمرکش کوهی صخره ای که از بستر رودخانه 50 متر ارتفاع دارد واقع شده  است.

 ساختمان این غار چون در یک رشته فلات آهکی قرار گرفته است دارای سازندگی های فوق العاده زیبا است.

 در این غار قندیل و ستون های زیبای آهکی به رنگ و اندازه های مختلف از سقف غار آویزان است زمین شناسان قدمت سنگ و ستون های این کوه و غار را به 136 تا190 میلیون سال قبل نسبت می دهند.

در دیواره های غار در اثر رسوب کربنات کلسیم محلول در آب اشکال بسیار سپید و زیبایی همانند گچ بری های کاخ ها و منازل بصورت گل کلمی و اجتماع بلورهای سوزنی شکل، مناظر جالب توجه و زیبایی را بوجود آورده است که از شاهکارهای آفرینش است.

جنگل سیاه خانی

جنگل سیاه خانی در شمال شهرستان دامغان و در کنار جاده دامغان ـ دیباج ـ گلوگاه ـ بهشهر قرار گرفته است.

جاده گلوگاه یکی از نزدیکترین راه های ارتباطی بین دامنه های جنوبی و شمالی البرز است که بخشی از آن در محدوده شهرستان دامغان قرار گرفته است.

ابتدای جاده گلوگاه در یک کیلومتری شهر دیباج قرار دارد که با شیبی تقریباً تند به سمت بالا ارتفاع می گیرد بخش های ابتدایی جاده آسفالت است اما به دلیل سرمای هوا، رانش زمین و سایر عوامل دارای کیفیت مطلوبی نیست.

جاده با پیچ و خم فراوان از میان تپه ها و کوه هایی که پوشش آنها بوته های کوچک است  عبور می کند. در چند نقطه ابتدایی مسیر دو تا چهار چشمه در کنار جاده به چشم می خورد که کمی اطراف جاده را سرسبزتر کرده است.

تجربه یک روز به یاد ماندنی در مزرعه تالو دامغان

"تالو" مزرعه ای در شمال دامغان و در دامنه سلسله کوه های البرز واقع شده است، مسیر این مزرعه از روستای طاق می گذرد. در فاصله روستای طاق تا مزرعه 9 کیلومتر و از روستا تا مرکز شهرستان 12 کیلومتر است.

در سمت غربی این مزرعه، آبادی سورند و در شرق آن روستای طزره قرار گرفته که البته دارای جاذبه های طبیعی و تفریحی خاص خود هستند.

تالو به معنای "آب تلخ" می باشد زيرا آب این مزرعه آهکی و تلخ مزه است و برای آشامیدن مناسب نیست. آب اين مزرعه از درون چشمه ای در دامنه کوه و از طریق قنات به مزرعه می رسد و در آنجا به یک استخر آب که بر مزرعه اشراف دارد وارد می شود. آب آن به مصرف زراعت می رسد اگرچه در غرب این مزرعه چاه آبی حفر شده که آب آشاميدنی منطقه مسکونی زغال سنگ البرز شرقی را تامین می کند.

اطراف اين مزرعه در جهت شمال را کوه های بلندی احاطه کرده اند که برای ورزش کوهنوردی مناسب است و در جهت جنوب، اين مزرعه مشرف به دشت است.

همچنین در منطقه تالو در نواحی اطراف آن، وحوشی مانند آهو، فوج، پلنگ، يوزپلنگ، گرگ و پرندگانی نظیر کبک، قرقاول، عقاب کوهی، شاهین، تيهو و کبوتر چاهی زندگی می کنند که تحت مراقبت سازمان حفاظت از محیط زیست قرار گرفته اند.

نشانه های باستانی حاکی از دیرینگی روستای دروار دامغان

روستای "دروار" در انتهای غربی شهرستان دامغان و در فاصله 45 کیلومتری این شهرستان قرار گرفته است.

جمعیت ثابت روستا حدوداً 1200 نفر و در فصل تابستان تا دو برابر افزایش پیدا کرد.

 نشانه های باستانی حاکی از دیرینگی این روستا است. معبد چهل دختر، گورستان زرتشتی رمه (زرتشتی رومه) و حمام قدیمی آن و کانال زیرزمینی دریان که آب شهر صد دروازه را تامین می کرده، نشانه های بازمانده از تمدن قبل از اسلام در "دروار" است.
روستای دروار در زمان اشکانیان به عنوان دروازه خزر و شکارگاه فرمانروایان اشکانی مستقر در صددروازه یا هکاتم پلیس بوده است.

آثار باستانی مسجد تاریخانه دامغان

مسجد تاریخانه از جمله آثار باستانی دامغان است که بر اساس تحقیقات اين بنا قبل از تسلط اعراب بر ایران آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است.

ساختمان بنای مجدد آن مربوط به قرن دوم هجری است و اسلوب ساختمان آن نیز به سبک بناهای دوره ساسانيان است. تاریخانه در ترکی به معنای خانه خداست.

آرتور پوپ، ساخت این مسجد را به سال های بین 130 تا 170 هجری ( 750-786 م ) منتسب می كند، محمدكریم پیر نیا آن را به سال 160 هجری و دیگر محققان، به اواسط قرن دوم هجری متعلق می دانند.

این بنا در جنوب شرقی دامغان واقع شده و یكی از كهن ترین نمونه های مساجد اولیه در ایران است. عناصر تشكیل دهنده این مسجد عبارت از یك حیاط مربع است كه در سمت قبله، یك تالار ستون دار و در سه قسمت دیگر آن، یك ردیف رواق ساخته شده است.
تاریخانه دامغان‌، یکی از کهن‌ترین ساختمان‌ها در شیوه خراسانی است. بنا به شدت تحت تأثیر معماری ساسانی و ساختمان‌ها و کاخ‌های سروستان و فیروزآباد است.

آثار باستانی مسجد تاریخانه دامغان

مسجد تاریخانه از جمله آثار باستانی دامغان است که بر اساس تحقیقات اين بنا قبل از تسلط اعراب بر ایران آتشکده بوده و بعداً به مسجد تبدیل شده است.

ساختمان بنای مجدد آن مربوط به قرن دوم هجری است و اسلوب ساختمان آن نیز به سبک بناهای دوره ساسانيان است. تاریخانه در ترکی به معنای خانه خداست.

آرتور پوپ، ساخت این مسجد را به سال های بین 130 تا 170 هجری ( 750-786 م ) منتسب می كند، محمدكریم پیر نیا آن را به سال 160 هجری و دیگر محققان، به اواسط قرن دوم هجری متعلق می دانند.

این بنا در جنوب شرقی دامغان واقع شده و یكی از كهن ترین نمونه های مساجد اولیه در ایران است. عناصر تشكیل دهنده این مسجد عبارت از یك حیاط مربع است كه در سمت قبله، یك تالار ستون دار و در سه قسمت دیگر آن، یك ردیف رواق ساخته شده است.

تاریخانه دامغان‌، یکی از کهن‌ترین ساختمان‌ها در شیوه خراسانی است. بنا به شدت تحت تأثیر معماری ساسانی و ساختمان‌ها و کاخ‌های سروستان و فیروزآباد است.