در حوزه تعلیم و تربیت، اتخاذ روش صحیح و نتیجه بخش، امری مهم و ضروری است. چرا که لغزش و اشتباه در انتخاب روش و بکارگیری آن، می تواند به گمراهی و نابودی متربی منتهی شود. بنابراین باید در پی شناخت و بکارگیری بهترین و کارآمدترین روش های تربیتی باشیم و چه بهتر که در این خصوص به سراغ قرآن رفته، و این مهم را در پرتو آیات نورانی آن جستجو کنیم.
در این کتاب، چهار روش 1- تذکر و یادآوری؛ 2- موعظه و نصیحت؛ 3- عبرت دهی؛ 4- امر و نهی، از منظر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است. دلیل اینکه این چهار مورد در کنار هم آمده اند، کارکرد مشترک یعنی جنبه هوشیارسازی و انگیزشی بودن آنهاست. ارتباط این چهار روش با هم به گونه ای است که یک طیف را در راستای تحقق یک هدف تشکیل می هند، در این طیف، ابتدا با روش عبرت دهی بر این امر تأکید می شود و در نهایت با امر و نهی، متربی برای تغییر رفتار با نوعی الزام و تحمیل مواجه می گردد.
مفاهیم و کلیات، روش تذکر و یاد آوری، موعظه و نصیحت، عبرت دهی، روش امر و نهی، فصول پنجگانه این کتاب را می سازند.
روش تربیتی، اهمیت روش، چگونگی طرح مباحث تربیتی در قرآن، روش های تربیت در قرآن، ذکر در قرآن، اهمیت و جایگاه تذکر، محورهای تذکر در قرآن، یادآوری مرگ و قیامت، تذکر به عنوان روش تربیتی، تذکر و عبرت، تذکر و موعظه، تذکر و انذار، تذکر و امر و نهی، شیوه های تذکر، توصیه و سفارش، موعظه، تمثیل، مواجهه با وجدان، سختگیری و فشار غیر مستقیم، برخورد قهری شدید، شرایط اثرگذاری تذکر(اصول و قواعد روشی)، تذکر دهنده، پرهیز از اکراه و اجبار، چگونگی انتقال پیام و محتوا، تداوم و تکرار، تمهیل و دادن فرصت کافی، تعقل و تدبر ناب، ایمان، انگیزه و احساس مسئولیت، آسیب شناسی روش تذکر، تسلط شیطان، نفاق و ریا، دوستی مال و فرزند، موعظه در قرآن، رابطه موعظه با روش های متناظر به آن، موعظه و نصیحت، موعظه و توصیه، موعظه و تذکر، موعظه و عبرت، موعظه و امر و نهی، موعظه به عنوان یک روش تربیتی، ویژگی های موعظه های قرآنی، اصلاح رابطه انسان باخدا از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب هستند.
معاد باوری، زهد و بی رغبتی به دنیا، تقوا و تهذیب نفس، حسن روابط خانوادگی، اصلاح روابط اجتماعی، تنوع و گوناگونی در شیوه ها، موعظه فردی و جمعی، بهره گیری از داستان، استفاده از مثل و تمثیل، بهره گیری از ترسیم و تصویر، موعظه در قالب توصیف الگوها، ارکان موعظه، تناسب با نیاز مخاطب، فراهم بودن زمینه و شرایط، ایمان و اعتقاد به مبدأ و معاد، عبرت در قرآن، عبرت و مفاهیم متناظر به آن، عبرت دهی به عنوان یک روش تربیتی، سلامت نفس، انگیزه و ایمان، شیوه های عبرت دهی به اعتبار چگونگی تبیین، توصیف و ارائه آن، قالب توصیف و گزارش، قالب داستانی، سیر و سفر، توجه به طبیعت و جمادات، تفکر در شگفتی های خلقت حیوانات، امر و نهی، معروف و منکر، اصطلاح «امر به معروف و نهی از منکر» معروف و منکر اعتقادی، اهمیت و ضرورت امر و نهی، امر و نهی اجتماعی، مراحل امر و نهی، شیوه های امر و نهی به اعتبار محتوا و هدف، توجه دادن به بازگشت خیر و شر اعمال به خود انسان، عبرت دهی و بیان تاریخ و سرگذشت شوم صاحبان منکر، بهره گیری از هنر، بهره گیری از قوه قهریه، ویژگی های آمر و ناهی، تقدم امر بر نهی، رعایت حد و مرز، خلط بین امر و نهی رحمانی و شیطانی، موضع گیری مخاطبان در مورد امر و نهی از موضوعات و مباحث مطرح شده دیگر در این کتاب هستند.
کتاب «روش های تربیتی در قرآن» نوشته محمدرضا قائمی مقدم برای نوبت اول در 2000 نسخه در224 صفحه از سوی انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است.
نظر شما