خراسان شمالی نگینی بین دوقطب زیارتی وسیاحتی/گنجینه‌ای از فرهنگ ها

به گزارش خبرنگار مهر، استان خراسان شمالی به مرکزیت شهر بجنورد یکی از استان های سه گانه خراسان شمالی به شمار می رود که در سال ۸۳ پس از تقسیم خراسان بزرگ تاسیس شد.

این استان در شمال شرق کشور با ۲۸ کیلومترمربع مساحت از نظر وسعت در بین استان های کشور در رده پانزدهم قرار گرفته و در حال حاضر نیز افزون بر ۹۱۱ هزار نفر جمعیت دارد.

خراسان شمالی هشت شهرستان به مرکزیت شهرهای بجنورد، شیروان، اسفراین، فاروج، آشخانه، گرمه، جاجرم و راز داشته و از نظر موقعیت جغرافیایی؛ از شمال با کشور ترکمنستان، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌مرز است.

آب و هوای خراسان شمالی

خراسان شمالی عمدتا از آب و هوای معتدل كوهستانی برخوردار است اما می توان انواع آب و هوا را در بخش های مختلف آن تجربه کرد؛ آب و هوای سرد كوهستانی در نواحی مرتفع آلاداغ و كپه داغ، آب و هوای معتدل كوهستانی در شهرستان های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، اسفراین و شمال شهرستان جاجرم و آب و هوای نیمه بیابانی و كوه پایه ای در بخشی از شهرستان مانه و سملقان و جنوب استان.

شرایط اقلیمی

خراسان شمالی از نظر ناهمواری‌ها به دو قسمت نواحی کوهستانی و نواحی پست و هموار تقسیم می‌شود، مرتفع ترین نقطه آن قله شاه جهان در رشته کوه های آلاداغ با ارتفاع سه هزار و ۵۱ متر و پست ترین نقطه آن در روستای تازه یاب در قسمت خروجی رودخانه اترک با ارتفاع چهار متر از سطح دریا قرار دارد اما در مجموع ارتفاع متوسط استان هزار و ۳۲۶ متر از سطح دریا است.

کوه های خراسان شمالی از نظر زمین‌شناسی حاصل آخرین حرکات کوه زایی دوران سوم و از کوه های جوان هستند که به دو بخش عمده رشته کوه کپه داغ و رشته کوه آلاداغ تقسیم می‌شوند.

رشته کوه کپه داغ در شمال استان واقع شده و به وسیله گسل عشق آباد یا گسل کپه داغ از دشت های پست ترکمنستان و به وسیله رودخانه اترک و دشت های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج از رشته کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود. این ارتفاعات شباهت زیادی از نظر ساختار زمین‌شناسی با زاگرس دارند و وجود گسل های متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چین ها، فقدان فعالیت های آتشفشانی و وجود سنگهای دارای درز و شکاف آن شرایط مساعدی برای ذخایر آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد کرده است.

رشته کوه آلاداغ نیز توسط دشت های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، از رشته کوه کپه داغ جدا شده است، آلاداغ در غربی ترین منطقه در حوالی جاجرم به وسیله یک سری کوه های کم ارتفاع به رشته کوهستانی شاه کوه البرز می‌پیوندد. جبهه شمالی آلاداغ با یکسری پرتگاه های گسلی به رود اترک و جبهه جنوبی آن از طریق گسل هایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا کرده است.

جاذبه ها

یكی از عوامل موثر در توسعه اقتصادی مناطق مختلف در دهه های اخیر توجه به جاذبه های گردشگری و افزایش درآمد و ایجاد اشتغال از این راه است، خراسان شمالی با داشتن پتانسیل هایی از قبیل موقعیت جغرافیایی مناسب، وجود قومیت های مختلف، تمدن كهن، غنای فرهنگی و منابع طبیعی ظرفیت های ویژه ای در جذب گردشگر دارد.

افزون بر این قرار گرفتن استان در مسیر مشهد مقدس به عنوان قطب زیارتی کشور از یک طرف و مناطق گردشگری شمال به عنوان قطب گردشگری کشور از طرف دیگر موقعیت ویژه ای را در زمینه جذب گردشگر نصیب این استان کرده است، موقعیتی که در صورت برنامه ریزی و مدیریت صحیح می تواند آینده درخشانی را برای خراسان شمالی به ارمغان آورد.

عبور سالانه میلیون ها مسافر از جاده آسیایی که از چند شهرستان مهم خراسان شمالی عبور می کند پتانسیل بالقوه ای است که در صورت توجه صحیح و مدیریت مناسب نقش بیشتری در بهبود وضعیت اقتصادی استان خواهد داشت.

اما به هر روی جاذبه های گردشگری خراسان شمالی را می توان به جاذبه های طبیعی و تاریخی فرهنگی تقسیم کرد.

جاذبه های طبیعی

جنگل های انبوه و حفاظت شده قورخود در شهرستان مانه و سملقان، پارك ملی سالوك و ساریگل در شهرستان اسفراین، منطقه حفاظت شده گلیل سرانی شیروان و پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم از مناطق دیدنی استان به شمار می روند.

همچنین مناطق كوهستانی خراسان شمالی نظیر دره های سرسبز، رودهای پرآب، دریاچه پشت سدها و آبشارهای فراوان چون ایزی، حمید، بیار، اوغاز كهنه، اسطرخی و دره هایی چون کاستان، بازخانه، دركش، هاور، روئین، گلیان، زوارم، استاد و خسرویه، پارك جنگلی گوئینیك، غارهایی چون بیدك، گسك، درق، پوستین دوز، گنج كوه و ... تنها چند نمونه از صدها جاذبه مناطق كوهستانی استان محسوب می شوند.

افزون بر این لازم به یادآوری است که این مناطق کوهستانی در خراسان شمالی برای ورزش های زمستانی و كوهنوردی، صخره نوردی و ... هم بسیار مناسب هستند.

خراسان شمالی را سرزمین هزاران چشمه نیز می نامند، وجود چشمه های فراوان آب معدنی یکی از ظرفیت های گردشگری این استان به شمار می رود که از جمله این چشمه ها می توان به آب معدنی ایوب پیغمبر در گیفان، آب معدنی بش قارداش در بجنورد، مختومی در شیروان، مهمانك در مانه و سملقان و حاج سست در اسفراین اشاره کرد.

جاذبه های تاریخی

تاکنون حدود ۶۱۰ اثر باستانی و محوطه تاریخی در استان خراسان شمالی شناسایی شده که هر کدام از آنها ویژگی ها و زیبایی های خاص خود را دارند، از جمله جاذبه های تاریخی استان در شهرستان اسفراین می توان به آرامگاه شیخ شاه علی اسفراینی، ارگ تاریخی بلقیس، امام زاده اسحاق، امام زاده عبداله کوران، امام زاده شاهزاده زید، امام زاده شاهزاده جعفر، مقبره ملا عارف رویینی، بقعه شیخ محمد رشیدالدین و ... اشاره کرد.

همچنین در شهرستان بجنورد اماکنی چون آرامگاه بابا توکل، امام زاده محمد بن باقر بن موسی بن جعفر(ع)، بقعه سلطان سید عباس، عمارت سردار مفخم شامل: بیمارستان، تالار آیینه، عمارت دارالحکومه، موزه بجنورد از جمله تفرج گاه های تاریخی این شهرستان محسوب می شوند.

در شهرستان جاجرم نیز آرامگاه خواجه علی مهزیار، روستای عشق، روستای قره بیل، تپه پهلوان، حمام قدیمی و موزه مردم شناسی جاجرم، قلعه جلال الدین، مقبره شیخ اندقان، مسجد جامع جاجرم، مسجد جامع درق، مسجد جامع ایور و ... جزء مناطق گردشگری تاریخی شهرستان هستند.

آرامگاه تیموری، امام زاده حمزه رضا و بقعه شیخ رشیدالدین محمد در شیروان، آب انبار صفی آباد، آرامگاه شاهزاده عبدالرحمن خرق، امامزاده سلطان جعفر سیاه دشت، قلعه شاه جهان، مسجد کهن روستای استاد و مقبره بابا و بی بی در شهرستان فاروج و آتشکده اسپاخو، امام زاده قاسم، بقعه امام زاده دلاور و ... در شهرستان مانه و سملقان برخی دیگر از آثار تاریخی و باستانی این استان به شمار می روند.

صنایع دستی و آثار هنری

قالیچه و پشتی تركمنی، گلیم و جاجیم، چادرشب ابریشمی، كلاه كركی، چارق دوزی، پوستین دوزی، زین سازی و ... از مهمترین صنایع دستی استان محسوب می شوند كه نقش مهمی در جذب گردشگران داخلی و خارجی دارد، علاوه بر این لباسهای محلی و سنتی از جمله لباس های كردی و تركمنی استان نیز در این راستا از اهمیت ویژه های برخوردارند.

سوغات

سوغات خراسان شمالی را می توان به سه بخش شیرینی، کشاورزی و صنایع دستی تقسیم کرد که در بخش شیرینی شامل آب نبات و شکر پنیر بجنورد، در بخش کشاورزی شامل خشکبار و سیب بهاره شیروان، هلوی درکش، کشمش و آجیل فاروج، قره قورت و انگور رزاقی و در بخش صنایع دستی شامل سفره کردی، لباس های محلی، قالی، گلیم، چارق، پشتی و قالیچه های ترکمنی، جاجیم، نمد، پوستین، چادر شب رویین، حوله دستی اسفراین، کلاه کرکی جاجرم، جل و زیورالات اسب اصیل ترکمن و ... می شود.

راهها و ارتباطات

مهم ترین و اصلی ترین راه ارتباطی خراسان شمالی جاده آسیایی است که از چهار شهرستان مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج می گذرد که بخشی از آن اکنون به بزرگراه تبدیل شده و بخش دیگر نیز در دست ساخت است.

وجود فرودگاه بجنورد امكان استفاده از راه هوایی را فراهم کرده و افزون بر این گذر بخش كمی از مسیر راه آهن تهران- مشهد از جنوب جاجرم نیز امكان ارتباط استان با سایر نقاط را از طریق راه آهن فراهم کرده است.

در داخل استان نیز افزون بر پنج هزار و ۶۳۱ کیلومتر راه اصلی، فرعی و روستایی وجود دارد که تمام راه های اصلی و فرعی آن آسفالت است اما در شهرستان های هشت گانه این استان در مجموع چهار هزار و ۶۲۴ کیلومتر راه روستایی وجود دارد که تنها ۴۰ درصد از این راهها آسفالت و مابقی خاکی و شوسه هستند.