دامنه و گستره رذائل یا فضائل اخلاقی در فضای مجازی بیشتر است

به گزارش خبرنگار مهر، امروزه رعایت اخلاق نه تنها در سطح جامعه و در داخل خانواده ها امری الزامی است، در فضای مجازی که بسیار گسترده شده و در واقع دنیای دیگری برای انسان مدرن محسوب می شود هم امری پسندیده و لازم است. در گفتگو با حجت الاسلام حسینعلی رحمتی استاد فلسفه اخلاق به بررسی درباره فضای مجازی و مسئله اخلاق پرداختیم که متن آن اکنون پیش روی شماست؛

*اگر یکی از راه های اخلاقی شدن فضای مجازی، اعتماد مردم و مدیران است چه کسی باید اعتماد عمومی را چه در بیرون یعنی اجتماع وچه در فضای مجازی جلب کند؟

فرایند اعتمادسازی امری زمان بر و چند جانبه است، یعنی هم از سوی نهادهای حاکمیتی باید اقداماتی انجام شود هم از سوی کاربران فضای مجازی. نمی شود فقط از یک طرف انتظار داشت 

*آیا اخلاق در فضای مجازی بازتاب اخلاق در فضای حقیقی نیست؟ شاید فضای مجازی کمک کند که اخلاق در فضای مجازی با سرعت بیشتر پیش برود. آیا منظور شما این است که ما میتوانیم با تصحیح کردن اخلاق مجازی ، اخلاق دنیای واقعی را درست کنیم ؟ چرا نباید اول اخلاق در فضای حقیقی درست کنیم تا فضای مجازی ما اصلاح نشود؟! اصلا سوالم را این طور عرض کنم. مقایسه روابط فضای مجازی و حقیقی مقایسه صحیحی هست یا خیر؟

اخلاق در فضای حقیقی و مجازی با یکدیگر ارتباط متقابل دارند؛ چه از جهت منفی چه مثبت؛ البته تفاوتهایی هم دارند. مثلا دامنه و گستره رذائل یا فضائل اخلاقی در فضای مجازی بیشتر است. قطعا در سالهای آینده فضای مجازی و اینترنت به احتمال زیاد مالک مطلق العنان زندگی انسانها در سراسر جهان خواهد بود. اما این گونه نیست که در برابرش هیچ کاری نتوان انجام داد. حرف آینده پژوهان این است که بنشینیم از الان بررسی کنیم که چه کارهایی می توانیم انجام دهیم. طبیعتا بخشی از این کارها مربوط به سیاست و فرهنگ است که باید در جای مناسب خود بررسی شود، بخشی هم مربوط به اخلاق است.

*فکر می کنم انحطاط اخلاقی در فضای مجازی چندان جای نگرانی ندارد. چیزی که باعث نگرانی بیشتر است، انحطاط اخلاقی جامعه است که دلایل مشخصی دارد. به نظرم افرادی که دغدغه اخلاق جامعه را دارند باید در قالب سازمان های مردم نهاد واقعی! اقدامات لازم را انجام دهند.

اتفاقا انحطاط اخلاقی در فضای مجازی باید به طور جدی جای نگرانی داشته باشد، چون حضور و تاثیرش همین الان هم دارد کم کم از فضای حقیقی بیشتر می شود و در سال های آینده تاثیرش افزایش می یابد. فضای مجازی هم اکنون مانند کوه یخی است که تازه سر کوچک آن در کشور ما پیدا شده است. در یکی دو دهه آینده مشخص خواهد شد که چگونه فرهنگ، اخلاق، آداب و رسوم، روابط و مناسبات، باورهای اجتماعی، شیوه و سبک زندگی ما را تغییر داده است.

*سرعت پیشرفت فناوری خیلی بیشتر از سرعت فرایند اعتماد سازی سازی هست و این جای نگرانی دارد. همچنین در آموزش هم به شدت ضعف داریم. مقایسه با آموزش های کودکان سایر ممالک شکاف بزرگی را مشخص میکند. به گونه ای که خانواده های آگاه باور دارند که در سیستم آموزشی (نه فقظ مدرسه) آموزش کودکان و نوجوانان همیشه موکول به آینده شده و به نوعی رفع تکلیف مسئولین را نمایان می کند. کودکان، جوانان و متعاقبا مردم ما آسیب پذیر تر از همنوعان خود در سایر نقاط جهان، در مواجهه با بحران ها و آسیب ها و حتی پدیده های روزمره هستند.

بایستی آموزش و افزایش سواد رسانه فضای مجازی را از هم اکنون بسیار جدی گرفت. این یکی از مهم ترین راهکارها برای مواجهه اخلاقی با فضای مجازی در آینده است

*نظر بنده در مورد آینده فضای مجازی این هست که این فضا موفقیتی که امروزه در ایجاد نوعی ضمانت اجرایی مسئولین و اقشار تاثیر گذار جامعه داشته رو در  آینده از دست می دهد. فکر می کنم آینده فضای مجازی در تبدیل ارزشها به ضد ارزشها نمود بیشتری خواهد داشت. هرچند از لحاظ تئوری اخلاقی تغییری ایجاد نمی شود اما مصادیق به شدت تغییر خواهند کرد.

از منظر جالبی به موضوع فضای مجازی نگاه کردید. تاثیر فضای مجازی بر اصلاح رفتار دیگران، به ویژه مدیران جامعه، نکته غیرقابل تردیدی است. هم اکنون یکی از دوستان طلبه در حال نگارش پایان نامه ای در این زمینه است. اما مسئله مهمی که در آینده پژوهی این فضا باید به آن توجه کرد این است که این درست است که شاید درباره آینده نتوان با قطعیت کامل حرف زد ولی از آن طرف هر ادعا یا پیش بینی در ابن زمینه باید متکی به «ادله یا شواهد و قرائن» باشد تا بتوان به آن اعتماد کرد، و گرنه ما با مجموعه ای از پیش بینی های متضاد و غیرمفید مواجه می شویم که نه قابل رد است نه پذیرش. وقتی شما می گویید در آینده فضای مجازی تاثیر نظارتی یا آگاهی بخشی یا اخلاقی خود را از دست می دهد لازم است برای آنها اگر دلیل هم نمی آورید دست کم شواهد یا قرائنی بیاورید.