خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین- سمانه نوری زاده قصری: معاونت قرآن و عترت یکی از معاونت‌های تابعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که در سال ۱۳۹۱ تأسیس شد. اهمیت روزافزون فعالیت‌های قرآنی باعث شد تا تأسیس و راه اندازی مجموعه‌ای مستقل در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ضروری احساس شده تا فعالیت‌های قرآنی به نحو شایسته و مدونی پیگیری شود.
سیاست گذاری و برنامه‌ریزی به منظور توسعه گفتمان قرآنی جمهوری اسلامی ایران در عرصه ملی و بین‌الملل، برنامه‌ریزی و تدوین راهکارهای عملی درجهت تحقق اندیشه‌های حضرت امام خمینی (ره) و منویات مقام معظم رهبری در حوزه قرآن و عترت (ع)، صدور مجوز تأسیس مؤسسه‌های فرهنگی قرآن و عترت (ع) و نظارت بر آنها، برنامه‌ریزی و حمایت به منظور توسعه مؤسسه‌های قرآنی مردم نهاد و توانمندسازی آنها در زمینه فعالیت‌های تخصصی تبلیغی ترویجی قرآن و عترت (ع)، ارائه پیشنهاد به منظور تصویب قوانین و مقررات حمایتی از فعالان قرآنی کشور، برنامه‌ریزی و حمایت از برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها و آزمون‌های سراسری قرآن و عترت، راهبری فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی از طریق کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآن، حمایت و نظارت بر توسعه آموزش عمومی قرآن و عترت، از اهداف و وظایف این معاونت برشمرده شده است.
تدوین ضوابط انتخاب و معرفی و تکریم خادمان قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران، راهبری سامانه جامع قرآنی کشور برنامه‌ریزی و حمایت از مطالعات کاربردی حوزه تبلیغی- ترویجی قرآن و عترت (ع)، استقرار نظام خیران قرآنی در کشور نیز از دیگر وظایف محوله بر این معاونت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۸۴ با مدیریت محمدعلی خواجه پیری تحت عنوان مرکز هماهنگی، توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی کشور آغاز به کار کرد. سپس حجت‌الاسلام حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در سال ۸۸ در زمان سید محمدحسینی، وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی عهده دار مسئولیت این مرکز شد. در سال ۹۲ نیز حجت الاسلام محمدرضا حشمتی با حکمی از سوی علی جنتی وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ریاست این معاونت منصوب شد.
این معاونت در دوره جدید خود در دولت دوازدهم، فعال سازی و هدایت مؤسسات و مجموعه‌های مردمی برای توسعه فعالیت‌های تبلیغی ترویجی قرآنی و توجه ویژه به ظرفیت‌ها و فرصت‌های فضای مجازی و الکترونیکی سازی فرآیندها و فعالیت‌های قرآنی کشور، استفاده از قالب‌های هنری و رسانه‌ای برای ترویج و انتقال آموزه‌های دینی و قرآنی، را به عنوان اولویت‌ها و رویکردهای اصلی خود معرفی کرده و بر مبنای آنها اقدامات و برنامه‌ریزی نموده است.
با توجه به اتمام کار دولت دوازدهم در هفته جاری و طبعاً جابجایی‌های مدیریتی در آینده نزدیک، با عبدالهادی فقهی زاده معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گفتگو نشستیم تا فعالیت‌های انجام شده در مدت چهار سال مسئولیت وی را مورد بررسی قرار دهیم، که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
*در آغاز مسئولیت در جایگاه معاون قرآن و عترت وزارت ارشاد در سال ۹۶، با توجه به اقدامات انجام شده در گذشته چه برنامه‌هایی را مدنظر قرار دادید؟
وقتی به معاونت قرآن آمدم و به کارنامه گذشته این معاونت نگاه کردم شاهد زحمات زیادی که از قبل انجام شده بودم اما به نظرم هیچ زمانی به قله‌هایی که مورد انتظارمان در فعالیت‌ها بود دست نیافته بودیم. با یک نگاه تحولی در هفته دوم آغاز به کارم در معاونت قرآن، شورای تحول و توسعه را تشکیل دادم که چند جلسه بیشتر ادامه پیدا نکرد ولی توانستیم دیدگاه روشن‌تری از صاحب‌نظران حوزه‌ی مطالعات قرآنی و افراد بسیار مجرب در صحنه‌های عملیاتی و مدیریتی برجسته پیش روی خود قرار دهیم. در پایان ماه اول یک منشور ده‌گانه‌ای از تحولات مد نظر خودم را منتشر کردم که به بسیاری از آنها عمل کردیم. در معاونت قرآن فعالیت‌های زیادی از روز نخست صورت گرفت. بعد از شش ماه از حضورم در معاونت قرآن بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم را با تحولاتی در کم و کیف ترتیب دادیم. نمایشگاه با صرفه جویی‌های قابل توجه و با استفاده از ظرفیت‌های مهم مردمی برگزار شد. نگاهم از اول تا کنون به استفاده از ظرفیت‌های مهم مردمی بود.
ادغام اتحادیه‌ها با نگاه هماهنگی در جامعه قرآنی امری بسیار مهم تلقی می‌شود تا از توان بسیار زیاد مردمی استفاده بیشتری کرده و با سازمان‌های دولتی ارتباطات روشن‌تر و با برنامه و راهگشایی برقرار کنند. ادغام اتحادیه‌ها با نگاه هماهنگی و راهبردی در جامعه قرآنی امری بسیار مهم تلقی می‌شود تا از توان بسیار زیاد مردمی استفاده بیشتری کرده و با سازمان‌های دولتی ارتباطات روشن و برنامه‌ای و راهگشا برقرار کنند
جشنواره آیات که محدود به جشنواره‌های هنری بود را به آن اضافه کردیم. در سال نود و هفت نخستین بار اولین جشنواره تولید محتوای قرآن و عترت در فضای الکترونیک را برگزار کردیم. زمانی که کرونا نبود و توجه ویژه به فضای مجازی وجود نداشت معاونت قرآن و عترت اهمیت آن را درک کرده و به این فضا وارد شده بود.
ایجاد حوزه‌ی آموزش‌ها و فعالیت‌های الکترونیکی در سال ۱۳۹۶ به گسترش فعالیت‌های بین‌الملل انجامید که نمود آن در بخش بین‌الملل نمایشگاه قرآن سال ۱۳۹۸ بود.
در سال ۱۳۹۹ با شیوع کرونا در کشور نخستین جشنواره «خانه‌های نورانی» که مبتنی بر فضای مجازی و الکترونیک بود را برپا کردیم. این جشنواره مبتنی بر تفسیر و در واقع جنبه‌های تفسیر و قرائت قرآن بوده و خانواده محور بود.
دومین جشنواره الکترونیکی تولید محتوا «چهل چراغ آسمانی» در سال ۹۹ انجام شد. نخستین جشنواره موضوعی حکمت در نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه نیز از فعالیت‌هایی بود که در این مدت انجام شد.
در این سال‌ها آزمون‌های سراسری قرآن و عترت هر سال به موقع برگزار شد اما در اسفند ماه سال ۹۹ به دلایل فنی و مشکلات سامانه‌ای برگزار نگردید و اردیبهشت ۱۴۰۰ به شکل تمام الکترونیک و تمام مجازی برگزار شد. این اقدام یک اتفاق نو و مبارک است که در عرصه فعالیت‌های قرآنی شاهدش بودیم. با اندکی اطلاع‌رسانی ثبت‌نام آغاز و با عدد شگفت‌آور ۱۲۱ هزار نفر ثبت نام کننده قطعی مواجه شدیم. معتقدم آزمون الکترونیک بهتر است تداوم یابد و به شکل مجازی و با هزینه‌های کمتر فعالیت‌ها انجام شود.
نمایشگاه بین‌المللی کریم در آغازین ماه‌های همه گیری کرونا یک سال وقفه داشت و به ناچار یک سال به صورت کامل تعطیل شد و امسال در دومین سالی که کرونا ادامه داشت نمایشگاه مجازی قرآن کریم در دو بخش فروشگاهی و محتوایی با مشارکت خانه کتاب و ادبیات ایران و با مشارکت شرکت پست جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. در بخش فروشگاهی آثار مکتوب حوزه‌ی قرآن کریم، آثار مکتوب حوزه دین و آثار حوزه‌ی دفاع مقدس و مقاومت مورد توجه مخاطبان واقع شد.
*اعتبارات نمایشگاه قرآن چه میزان نسبت به دوره‌های قبل رشد داشته است؟
اعتباراتمان برای برگزاری نمایشگاه مجازی بسیار محدودتر از برپایی نمایشگاه حضوری قرآن بود و از آن خیلی فاصله داشت. با تفاهم نامه یک میلیاردی که در سال ۹۸ با بانک صادرات امضا شد توانستیم بخشی از اعتبارات را تأمین کنیم که از آن مبلغ ۹۶۰ میلیون تومان بن خرید به افراد برای استفاده در همان سال داده شد. اما در خصوص اعتبارات نمایشگاه مجازی قرآن، میزان اندکی از این مبلغ صرف شد و امسال نیز بخشی از تسهیلات و بن خرید از سوی بانک صادرات ایران تأمین شد.
*در خصوص انتخاب پایتخت صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه که معاونت قرآن و عترت به عنوان مبدع این حرکت بود توضیحاتی بفرمائید؟ این اتفاق تا چه میزان در گسترش فرهنگ دینی در سطح کشور می‌تواند مؤثر واقع شود؟
پایتخت‌های صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه را با هدف جریان‌سازی متمرکز بر این دو کتاب فرهنگ آفرین و بسیار مهم در منظومه اندیشه دینی برگزار کردیم. سال‌های بعد دو پایتخت جدید برای نهج‌البلاغه و صحیفه معرفی خواهند شد. این فضا در کشور خواهد چرخید و تجربه‌ی خیلی خوبی برای ما به ارمغان خواهد آورد. هدف‌گذاری ما برای این فعالیت توسعه‌ی فرهنگ قرآنی و اهل بیتی بر مبنای این دو کتاب در سطح ملی بود. این رخداد از این جهت اهمیت دارد که وظیفه را به صورت خاص به گردن ارگان‌های فرهنگی، سازمان‌های دولتی، نهادهای مردمی و عمومی می‌گذارد تا با شور و اشتیاق در حوزه‌های متعدد بر اساس برنامه و مصوبات کمیته علمی اقداماتی داشته باشند. این مهم است که در هر شهر یک سالی که به نام پایتخت معرفی می‌شود اقدامات متناسبی شکل گرفته و عمل شود. این اقدامات در سه سطح، شهرستانی، استانی و ملی برنامه‌ریزی می‌شود. این اقدامات در طول مدت یکسال باعث انتقال تجربیاتی به دیگر شهرها می‌شود. گفتنی است انتخاب پایتخت‌ها بر اساس پیش‌بینی‌های به عمل آمده به صورت انتخاباتی تعیین خواهد شد یعنی شهرها بر اساس عملکردهای پیشین و توان بالقوه‌ای که عرضه کرده و سازکارهای لازم به صورت رقابتی انتخاب می‌شوند تا یک جریان فرهنگی متحرک و پر شور و نشاط رقم بخورد.
*به عنوان یک فعال قرآنی چه آسیب‌هایی فعالیت‌های جامعه قرآنی را تهدید می‌کند؟
یکی از آسیب‌های بسیار مهم در فضای فعالان قرآنی مشکلاتی در همدلی و هماهنگی بخاطر تعدد مراکز تصمیمی گیری و تعدد فعالان عرصه قرآنی است. بعضی از ناهماهنگی‌ها و نگرش‌های خاص موجب تضعیف همدلی می‌شود. در دو سال اخیر این وضعیت بسیار بهتر شده است. ادغام اتحادیه باعث نزدیکی بیشتر و تعامل بیشتر ما با یکدیگرند یکی از آسیب‌های بسیار مهم در فضای فعالیت‌های قرآنی مشکلاتی است در ایجاد همدلی و هماهنگی بخاطر تعدد مراکز تصمیم گیری در حوزه قرآن وجود دارد. بعضی از ناهماهنگی‌ها و نگرش‌های خاص موجب تضعیف همدلی می‌شود. در دو سال اخیر این وضعیت بسیار بهتر شده است. ادغام اتحادیه باعث نزدیکی بیشتر و تعامل بیشتر ما با یکدیگر شده است. به عبارت دیگر می‌توانیم آسیب‌ها را بدین ترتیب تقسیم بندی کنیم:
یک) آسیب اعتبارات: با تقویت مشارکت مردمی و خیران می‌تواند در حد زیادی این مشکل جبران شده و سامان پیدا کند. ما در حال راه‌اندازی مجمع خیرین قرآنی در کشور با همین نگاه هستیم. می‌خواهیم با استفاده از ظرفیت بالقوه‌ای که در سطح مؤسسات قرآنی به وجود آمده، آنها با تعریف ساز و کار مشخصی از آن استفاده کنند. معاونت قرآن از این همکاری‌ها و مشارکت بهره‌ای برای خودش مدنظر ندارد بلکه خود را موظف می‌داند برای راه اندازی جریانی مهم در حوزه قرآنی کشور همیاری و همکاری کند.
دو) آسیب همدلی: به هر حال ممکن است زمینه‌هایی از اختلاف در دستگاه‌ها و ارگان‌ها به وجود بیاید در حال حاضر معاونت قرآن هیچ اختلافی با هیچ ارگانی ندارد اما همدلی باید تقویت شود چرا که گفتگو تنها راه برای باز کردن گره‌ها و پیشرفت رو به جلو است. ما نباید اجازه دهیم افرادی فضا را گل آلود کنند بلکه همدلی را تقویت کرده و گامی به جلو برداریم.
سه) آسیب هماهنگی: ما ممکن است خیلی با هم دوست بوده و خیلی هم با هم رفاقت کنیم ارتباطات خوبی داشته باشیم ولی هماهنگی نکنیم. هماهنگی یکی از مسائل مرتبط با مدیریت است ما در زمینه‌های مختلف سعی در هماهنگی با ارگان‌های مختلف کشور داریم. با تغییر فضاهای مدیریتی ممکن است این امور تقویت یا تضعیف شود.
*به نظر شما چه اقداماتی در معاونت می‌توانست صورت گیرد اما به دلایلی این امور در دوران تصدی شما انجام نشد؟
ما در زمینه‌ی تقویت بیشتر مؤسسات مردمی قرآن و عترت همت زیادی به خرج دادیم و توان آن را داشتیم تا اتفاقات بهتری در زمینه فعالیت‌های مردمی رقم بزنیم اما مشکلات مرتبط با اعتبارات ما را بسیار محدود کرد و در حال حاضر مؤسسات مردمی به عنوان بدنه جامعه قرآنی مشکلات عدیده‌ای دارند.
توسعه بیمه فعالان قرآنی مدنظر ما بود که متأسفانه نتوانستیم خیلی در این زمینه موفق باشیم. هدف‌گذاری ما در پایان دولت دوازدهم دست کم ده هزار نفر بود اما این امر تا کنون تنها پنجاه درصدش محقق شده است که به مشکلات اعتباری مرتبط می‌شود. دو مشکل بیمه فعالان قرآنی و محدودیت در اعتبارات از مهمترین مسائلی است که علاقه مند به ارتقا و تکامل آن در سه سال معاونت بودیم و متأسفانه اتفاق نیفتاد.
*فراز و نشیب‌هایی که در بیمه فعالان قرآنی اتفاق افتاد را کمی توضیح می‌دهید؟
سعی کردیم بیمه را در حد توان بین فعالان قرآنی به صورت متناسب عرضه کنیم. تعداد بیمه فعالان قرآنی فراز و فرودهایی داشته است. در ابتدا تعداد بیمه شدگان ۳ هزار و ۸۰۰ نفر بودند که این تعداد در زمانی به شش هزار و ۹۹۴ نفر ارتقا پیدا کرد اما به دلایلی در حال حاضر تنها ۵ هزار نفر بیمه فعالان قرآنی را دارا هستند. هم اکنون در حال رایزنی با وزیر برای افزایش این میزان به هفت هزار بیمه شده هستیم تا مجدد به آن سقفی که رسانده بودیم برگردانیم. امیدواریم که در سال‌های آتی در دولت سیزدهم بزرگوارانی که بعداً مسولیت‌ها به عهده خواهند گرفت عملاً از اعتبارات بیشتری برخوردار باشند و ملت و دولت جمهوری اسلامی از مشکلات مالی و از این تحریم‌های ظالمانه تا حدی فاصله بگیرند که نتایج پربار و پربرکت آن باعث خدمت رسانی بیشتر به مردم عزیزمان شود.
نظر شما