به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین؛ فرانظریه یکپارچگی اخلاق»، پژوهشی نو در فلسفه اخلاق است که با نقد نظریه‌های مشهور در اخلاق هنجاری، نظریه‌ای بدیل را پیش می‌نهد. به طور اجمالی می‌توان محتوای این کتاب را در پنج موضوع خلاصه کرد:
۱) ارائه نظریه‌ای جدید با عنوان «نظریه چتری هنجار اخلاقی»؛
۲) تعریفی ترکیبی از حسن و قبح، با تمایز نهادن میان حسن زیبایی‌شناختی و حسن اخلاقی و دیگر معانی حسن؛
۳) نقد نظریه‌های مشهور اخلاق هنجاری، بر اساس کتاب و سنت؛
۴) استنباط نظریه اخلاق هنجاری، از متون اسلامی؛
۵) ارائه نظریه‌ای هنجاری، متناسب با فرهنگ تشیع.
مطالب این کتاب در پنج فصل سامان یافت است که در دو بخش جای گرفته اند:
بخش اول: رویکردی کاملا فلسفی دارد و طبیعتا با روش عقلی، در پی فلسفه ورزی در حوزه اخلاق هنجاری است. در این بخش از قواعد استدلال فلسفی پیروی شده، و اگر در پاره ای موارد، دلیل یا شاهدی از کتاب و سنت آمده، صرفا از باب تأیید است و نه استدلال. این بخش شامل سه فصل است: فصل اول نگاهی کلی به اخلاقیات دارد و ضمن بیان نیاز به فلسفه اخلاق مروری بر مسائل آن می کند.
در فصل دوم نگاهی به پنج نظریه معروف در حوزه اخلاق هنجاری شده است و پس از معرفی رایج ترین تقریرهای هر نظریه، مشکلات آنها نیز بیان شده است. در فصل سوم نظریه اخلاق هنجاری مقبول از منظر عقلی، مطرح و بررسی شده است، یعنی فرانظریه یکپارچگی اخلاق که چون از بسیاری از اشکالات دیگر نظریات در امان و مزایای آنها بهره مند است و به نحوی همه آنها را در بر می گیرد، می توان آن را نظریه چتری هنجاری اخلاقی نامید.
اما بخش دوم کتاب، نظریه ای را در حوزه اخلاق هنجاری به اسلام و تشیع نسبت می دهد. در این بخش با شیوه کل نگری و نظر انداختن در مجموعه ادله شرعی، تلاش شده تا نظریه ای از متون دینی استنباط شود که بتوان برای آن حجت شرعی آورد. ناگفته نماند که در این حوزه، به ادله نقلی بسیاری می توان استناد کرد که همه آنها را نمی تووان در چنین کتابی گنجاند و افزون بر این ضرورتی هم برای این کار نیست و می توان به قوی ترین آنها نوع نمون هستند و می توانند اقناع نظری ایجاد کنند، اکتفا کرد. این بخش دو فصل دارد که شامل فصل چهارم و پنجم کتاب می شود.
فصل چهارم، نگاهی دوباره به نظریات، پنج گانه مشهور دارد، اما این بار از منظر کتاب و سنت به آنها پرداخته می شود. در فصل پنجم نظریه چتری هنجار اخلاقی بر پایه کتاب و سنت، مطرح و ادله قرآنی و روایی آن بررسی شده است. در انتها نیز قرائتی متناسب با فرهنگ تشیع از آن ارائه گردیده است.
فهرست این اثر عبارت است از:
پیش گفتار
فصل ۱: اخلاقیات
نیاز به فلسفه اخلاق
چیستی فلسفه اخلاق
فصل ۲: نظریه هنجاری در اخلاق
نیاز به نظریه ای جدید
اشکالات نظریه های اخلاق هنجاری
خودگرایی اخلاقی
دیگرگرایی اخلاقی
فایده گرایی
وظیفه گرایی
فضیلت گرایی
فصل ۳: نظریه اخلاق هنجاری از منظر عقلی
فرانظریه یکپارچگی اخلاق هنجاری
مفهوم فرانظریه
مفهوم شناسی حق
حُسن زیباشناختی و حُسن اخلاقی
نقش فاعل در حسن اخلاقی
معیار اخلاقی در ارتباط با وسع فاعل
رابطه نظریه یکپارچگی با نظریه امر الهی
ویژگی های نظریه یکپارچگی
پاسخ گویی به اشکالات
فصل ۴: اخلاق هنجاری براساس کتاب و سنت
شواهد خودگرایانه
شواهد دیگرگرایانه
شواهد فایده گرایانه
شواهد وظیفه گرایانه
شواهد فضیلت گرایانه
رابطه درون و بیرون
فصل ۵: نظریه یکپارچگی اخلاق از نگاه کتاب و سنت
ادله قرآنی
ادله روایی
مراتب نیت از نگاه علامه مجلسی
دیدگاه دیگر علما
چتر ولایت
فرجام سخن
فهرست منابع
نمایه مفاهیم
نمایه اعلام
در بخشی از پیشگفتار مؤلف این اثر آمده است: این کتاب هم کاری است در حوزه فلسفه اخلاق و هم در مبانی اسلامی و شیعی اخلاق. به عبارت دیگر هم شایسته عنوان فلسفه اخلاق است و هم سزاوار عنوان فلسفه اخلاق اسلامی است. در بخش فلسفه اخلاق، تنها از روش عقلی استفاده می شود و به مبانی و ادله نقلی و متنی استناد نمی گردد. اما در بخش دوم تلاش می شود نظریه ای قابل استناد به اسلام عرضه گردد که در عین حال قابل استدلال عقلی است، یعنی همان ادله عقلی که در بخش اول آمد، پشتیبان این نظریه است.
رابطه میان دلیل عقلی و دلیل نقلی، رابطه ای دو سویه و دیالکتیکی است و از یکدیگر تغذیه می کنند. شأن دلیل عقلی، تقدم بر دلیل نقلی است، اما این مربوط به ابتدای راه است. در ادامه نقل به کمک عقل می آید و موجب رشد آن می شود. چنان که با رشد عقل فهم بهتر ادله نقلی میسر می شود و چارچوب های بهتری برای فهم و تفسیر این ادله فراهم می آید. در اخلاق هنجاری نیز همین وضعیت حاکم است. با این حال این موضوع همواره مورد توجه بوده کهه حجیت دلیل عقلی، به استدلال و برهان است، ولی حجیت دلیل نقلی به استناد تاریخی و ظهور دلالی و ارتباط خانوادگی میان ادله است. به دیگر سخن در مقام ارزیابی، معیارهای متداول در هر عرصه مورد استفاده قرار گرفته است.
کتاب «فلسفه اخلاق در دایره عقل و دین؛ فرانظریه یکپارچگی اخلاق» تألیف حجت الاسلام والمسلمین هادی صادقی به همت پژوهشگاه قرآن و حدیث و انتشارات کتاب طه به بهای ۷۰ هزار تومان به زیور طبع آراسته شد.
نظر شما